Starożytna rodzina chrześcijańska

1. Starożytna rodzina chrześcijańska

2. Najstarsze zasady wspólnoty • Nauka dwunastu Apostołów ( Didache): • I, 1. Dwie są drogi, jedna droga życia, a druga śmierci – i wielka jest między nimi różnica • I, 2. Oto droga życia: Przede wszystkim będziesz miłował Boga, który cię stworzył, następnie zaś bliźniego swego jak siebie samego … • I, 4. Powstrzymuj się od umysłowych i cielesnych pożądań … • II, 1. A oto dalsze zalecenia nauki: (2) Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie uwodź młodych chłopców, nie uprawiaj rozpusty, nie kradnij, nie zajmuj się magią ani czarami, nie zabijaj dzieci przez poronienie, ani nie przyprawiaj ich o śmierć już po urodzeniu … • III, 3. Dziecko moje, nie poddawaj się namiętnościom, namiętność bowiem wiedzie do rozpusty. Unikaj słów nieprzyzwoitych i spojrzeń bezwstydnych, bo z tego wszystkiego rodzi się cudzołóstwo.

3. Najstarsze zasady wspólnoty • Nauka dwunastu Apostołów ( Didache): • IV, 9. Nie trzymaj twojej ręki z dala od syna lub od córki twoje, lecz już od dzieciństwa ucz ich bojaźni Bożej. • IV, 10. Niewolnikowi twemu lub niewolnicy, pokładającej nadzieję w tym samym Bogu, nie dawaj nigdy poleceń ze złością, aby nie przestał bać się Boga, który jest nad nim i nad nami … • IV, 11. A wy, niewolnicy, bądźcie poddani waszym panom niby wizerunkom Boga, z szacunkiem i należną bojaźnią. • VI, 3. Co do pożywienia, weź na siebie tyle, ile zdołasz, lecz powstrzymuj się bezwzględnie od ofiar składanych bożkom, jest to bowiem kult bogów martwych. • XII, 1. Przyjmujcie każdego, kto przychodzi w imię Pana. Później wypróbujecie go i poznacie, potraficie bowiem odróżnić prawą rękę od lewej.

4. Wolne związki i konkubinat • Chrześcijaństwo nie dopuszczało instytucji „małżeństwa na próbę”, ani związków pozamałżeńskich. • W bogatych rodzinach jako rozwiązanie problemu młodzieńczego „wyszumienia się” akceptowano konkubinat. • Konkubina – focaria– mogła być towarzyszką życia żołnierza, lub służącą i towarzyszką łoża mężczyzny nieżonatego • Nawet św. Monika akceptowała „stabilizację” swojego syna, św. Augustyna u boku konkubiny – ubogiej handlarki fiołkami. Nie zezwoliła jednak na małżeństwo, mimo, że oficjalnie uznano Adeodata, syna Augustyna i konkubiny. • Kościół z większym zrozumieniem podchodził do konkubinatu wśród ubogich i niewolników, choć starał się skłaniać ich do zawierania małżeństw. Potępiał natomiast zdecydowanie konkubinat jako rozrywkę bogatych. • Św. Augustyn - Jeśli nie jesteście żonaci /…/ nie wolna wam mieć konkubiny, kobiety, która później odeślecie, by zawrzeć związek małżeński.

5. Zaręczyny • Zaręczyny nie były obowiązkowe, ale jeżeli je zawarto traktowano poważnie. • Niewierna narzeczona mogła być karana sądownie (Sulpicjusz Sewer), dla św. Hieronima była cudzołożnicą, a ustawy Konstantyna Wielkiego narzeczoną winną zerwania zaręczyn obligowały do zwrócenia wszystkich podarków jakie dostała od narzeczonego. • Kościół zmniejszał rolę ojca w decyzji o narzeczeństwie i małżeństwie, stawiając na równi odpowiedzialność obojga rodziców, a Tertulian bardzo jednoznacznie podkreślał konieczność istnienia zgody obojga zainteresowanych. • Ponieważ Ojcowie Kościoła jednomyślnie bronili prawa kobiety do zachowania dziewictwa, wzmacniali automatycznie znaczenie zgody dziewczyny na związek małżeński. • Jeszcze silniej niż w obyczaju pogańskim podkreśla się zasadę obopólnej zgody.

6. Ślub • W przeciwieństwie do państwowego prawa rzymskiego, Kościół od początku uważał małżeństwo za związek na całe życie i wykluczał możliwość rozwodu. • Kościół nie zmienił ceremonii ślubnej Rzymian, usunął z niej jedynie elementy będące zdecydowanie pogańskimi reliktami, np. ofiary dla bogów. • Po oficjalnej zgodzie na małżeństwo państwo młodzi składali przysięgę wierności. Jedna z kobiet (univira !)kładła prawą dłoń dziewczyny w dłoni mężczyzny, lub oboje kładli ręce na Ewangelii. Następnie biskup błogosławił małżonków i odczytywano publicznie kontrakt małżeński (tabulaematrimoniales), który redagowano z udziałem biskupa i on też go podpisywał. • Podstawowym celem małżeństwa była prokreacja. • Wesele trwało siedem dni i nie było wolne od moralnie podejrzanych elementów (np. epitalamion) dlatego synopsyodradzały duchownym udziału w tej części zaślubin, choć nie zabraniały tego w sposób jednoznaczny.

7. Kwestia poślubiania pogan • Małżeństwa mieszane zdarzały się często. • Tertulian piętnował je jako cudzołóstwo, św. Cyprian łagodził ten osąd mówiąc tylko o ciężkim grzechu. • Co paradoksalne, zwycięstwo chrześcijaństwa przyniosło zwiększenie ilości małżeństw mieszanych. • Św. Augustyn przyznaje, że w tej kwestii Pismo Święte nie udziela żadnych wskazówek, jednak sam odradzał małżeństw mieszanych, lub zachęcał do nawracania współmałżonków. Nie wyraził zgody na małżeństwo dziewczyny, którą opiekował się jako biskup z poganinem. • Konstancjusz II ustawowo karał małżonków mieszanych par chrześcijańsko – żydowskich jako cudzołożników • Synody afrykańskie zabraniały poślubiania poganek i heretyczek synom kapłanów i biskupów.

8. Nowe wartości w małżeństwie chrześcijańskim • Uznanie ważności małżeństwa niewolników. Choć zawarcie małżeństwa niewolników różnych panów zależne jest od zgody właścicieli. • Nierozerwalność rodziny dotyczy także dzieci z małżeństw niewolniczych. • Nierozerwalność i trwałość związku. • Równość małżonków. • Wzajemna wierność. • Wzmocnienie roli prokreacji • Uszanowanie decyzji o stałym zachowaniu dziewictwa • Przykładem równego traktowania małżonków jest oburzenie św. Augustyna na prawa karzące tylko cudzołożnice – Bo czy kogoś pociągnięto kiedy do odpowiedzialności sądowej za wejście do domu nierządnicy? Czy kiedy oskarżono kogo przed sądem o rozpustę, popełnioną z pieśniarkami? Czy jest taki żonaty uwodziciel swej służącej, który by uważał to za występek?

9. Patologie w małżeństwie • Prostytucja różnego rodzaju. Czasem będąca sposobem zebrania posagu. • Wykorzystywanie seksualne żeńskiej służby domowej • Przekonanie, że mężczyzna ma prawo do zdrady, a zona nie. • Widowiska mimiczne i związana z nimi zorganizowana prostytucja. • Handel kobietami wbrew ich woli. Sprzedawanie do mastropeionów. • Dopiero Justynian I Wielki za sprawą swojej żony Teodory wydaje prawa karzące konfiskatą domu, jeżeli mastropos przetrzymuje tam kobiety kupione dla prostytucji wbrew ich woli. • Pomniejszanie dzietności lub celowe rezygnowanie z prokreacji (czasami z powodów religijnych – manichejczycy, czy pryscyllianie.

10. Znane małżeństwa z udziałem chrześcijan • Znane przypadki małżeństw mieszanych: • Stilichon – Serena • Arkadiusz – AtenaisEudokia • Honoriusz – Maria i Thermantia • Athaulf – Galla Placydia • Bonifacjusz – Pelagia • Aecjusz – córka Karpiliona i Pelagia • Huneryk - Eudocja • Rycymer i Alipia