ENGELLİ ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK ORTAMLARDA DESTEKLENMESİ

1. ENGELLİ ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK ORTAMLARDA DESTEKLENMESİ Yrd. Doç. Dr. Özge VERGİLİ

2. ENGELLİ KİMDİR ? ÖZÜRLÜLER KANUNU’NA GÖRE “Doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi”

3. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NE GÖRE Bir bozukluk ya da yetersizlikten kaynaklanan bir dezavantaj olup, bireyin kendisi için normal olan bir rolü (yaşına, cinsiyetine, sosyal ve kültürel faktörlere dayanan) yerine getirmesini sınırlayan ya da önleyen bir durumdur

4. ENGEL SOSYAL BİR FENOMENDİR • Bireyin engelli olup olmayacağı toplumdaki diğer kişilere bağlıdır • Engel, bireyin sahip olduğu performans ya da statü ile, bir üyesi olduğu belirli bir grubun beklentileri arasındaki uyumsuzluk ile karakterizedir

5. ENGEL SOSYAL BİR FENOMENDİR • Dezavantaj, kişinin genel normlara uyamaması sonucunda meydana gelir • Dolayısı ile engel, sosyal bir fenomen olup, bireyin bozukluk ya da yetersizliği sonucunda ortaya çıkan sosyal ve çevresel sonuçları temsil eder

6. ENGEL SOSYAL BİR FENOMENDİR Engel düzeyi akranlarına göre çok daha şiddetli olan bir birey, ailesinin ya da sosyal çevresinin daha yoğun desteği sayesinde çok daha düşük düzeyde dezavantaj deneyimleyebilir

7. Engellerin Sınıflandırılması • Hayatta Kalmaya Yönelik Roller • Oryantasyon engeli • Fiziksel bağımsızlık engeli • Mobilite engeli • Meşguliyet engeli • Sosyal integrasyon engeli • Ekonomik kendine yetebilirlik engeli • Diğer Engeller

8. EĞİTİM KANUNLAR İLE YAPILANDIRILMIŞ VE KORUNMAKTA OLAN BİR HAKTIR

9. 5378 sayılı Özürlüler Kanunun 15. maddesine göre: “Hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim hakkı engellenemez”

10. Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesinin 24 maddesi ile Taraf Devletler; engelli kişilerin eğitim hakkını tanımaktadır ve taraf devletler engelli kişilerin özgür bir topluma etkin bir şekilde katılabilmelerini sağlayıcı hedeflere yönelik olan her düzeydeki kapsamlı bir eğitim sistemini ve yaşam boyu öğrenimi sağlayacaklardır.

11. Engelli çocuklara, gençlere ve yetişkinlere, özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, bütünleştirilmiş ortamlarda ve özürlü olmayanlarla eşit eğitim imkânı sağlanmalıdır

12. EĞİTİMİN TEMEL İŞLEVİ Eğitim bir bireyin yaşam alanlarındaki repertuarların gelişmesine katkıda bulunan en önemli araçlardandır

13. Bireylerin sosyal yaşama katılımlarını ve özerkliğini sağlayan eğitime erişim engelliler açısından sorun olmaya devam etmektedir

14. Eğitimde fırsat eşitliğine rağmen engelli bireylerin, eğitimde bireysel hedeflerine uygun eğitim programları ile eğitim sisteminin içine dahil edilemediğini görmekteyiz

15. Bu durumun en önemli nedeni mevcut olan eğitim programlarının farklı bireysel ihtiyaçlara uygun cevap verememesidir

16. ENGELLİ ÖĞRENCİ BİRİMLERİ Yüksek öğrenim gören özürlü öğrencilerin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmek için gerekli akademik ortamın hazırlanmasını ve eğitim - öğretim süreçlerine tam katılımlarını sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri almak ve düzenlemeler yapmak üzere yükseköğretim kurumları bünyesinde “Yükseköğretim Kurumları Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği”ne dayanarak kurulan birimlerdir

17. Engelli Öğrenci Biriminin Amaçları Engelli birey için erişilebilir, ulaşılabilir düzeyde engelsiz bir üniversite ortamının sağlanması

18. Engelli Öğrenci Biriminin Amaçları * Eğitimde ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik * Eğitim-öğrenim olanaklarının engelli öğrenciye uyarlanabilmesi * Engelli öğrencinin üniversite sosyo - kültürel yapısına uyumu * Bireysel farklılıklara saygı çerçevesinde tüm üniversite paydaşlarında farkındalığın oluşturulması

19. Engelli Öğrenci Biriminin İşleyişiRektör yardımcısı sorumluluğunda Rektörlüğe bağlı bir birim olarak çalışır

20. Bazı üniversitelerimizde Engelli Araştırma ve Uygulama Merkezleri ile ortak ya da merkez çatısı altında faaliyetlerini yürütebilmektedir

21. Erişebilirlik açısından her birimde (fakülte / yüksekokul / enstitü) engelli öğrenci birimine bağlı engelli akademik danışmanı ve engelli birim koordinatörleri seçilebilmektedir

22. Engelli Öğrenci Birimine Başvuru

23. Engelli Öğrenci Birimi Kayıt Masaları • Öğrenci beyanına dayalı kişisel başvuru • EÖB web sayfasına başvuru formu • Öğretim elemanlarının yönlendirmesiile başvuru

24. İç Paydaşlar • Öğrenci İşleri Dairesi Başkanlığı • Yapı İşleri Dairesi Başkanlığı • Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı • Koruma Güvenlik Birimi • Yurtlar • Rehberlik Servisi • Öğretim elemanları ve öğrenciler

25. Dış Paydaşlar - Yükseköğretim Kurulu Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi - ÖSYM Özürlü Öğrenciler Danışma ve Koordinasyon Birimi - ÖZİDA (Başbakanlık Özürlüler Dairesi Başkanlığı) - Engelsiz Üniversite Çalıştayları -İlgili Sivil Toplum Kuruluşları

26. Engelli Öğrenci Biriminin Görevleri • Bilgiye Erişim • Birimin faaliyetleri ve çalışma alanları hakkında bilgilendirme ( web, broşür, vs.) • Üniversitenin ulaşabilirlik ve erişebilirliği konusunda üniversiteye aday öğrenci ve velileri bilgilendirme • İlgili yasa ve mevzuat konularında ilgili kişi ve kurumları bilgilendirme

27. 2. Uyarlama • Eğitim- öğretim ortamlarının uyarlanabilmesi için Üniversite birimleri ile işbirliği • Üniversite Teknolojik donanımının sağlanması • Braille printer ve şekil çizici

28. Derslerde Powerpoint, tahta büyütücü gibi cihazların kullanımı • Bilgisayar laboratuarları (donanımlı bilgisayarlar, kitap tarayıcı, internet okuyucu programlar) • Okuma odaları • Özel araç gereç ve materyaller

29. 3. Ders ve Ders materyallerinin uyarlanabilmesi için ilgili kişi ve kurumlarla işbirliği - Öğrenci gereksinimlerine göre kişisel çözümler - İşaret dili tercümanı - Yabancı dil öğreniminde görsel ve işitsel özen - Bilgisayar öğretimi

30. * Akademik destek * Araç-gereç, materyal * Not tutucu * Ders sırasında ses kaydı

31. 4. Sınavların Uyarlanması • Sınavların eşit koşullarda yapılması/ performansın doğru ölçülmesi • Ek süre, ayrı sınav ortamı,alternatif sınav formatı, okuyucu, bilgisayar kullanımı,vb • Gözetmen verilmesi (Okuyucu)

32. 5.Ulaşılabilir bir kampus için fiziki uyarlama konusunda ilgili kişi ve kurumlarla işbirliği • Servis / Özel araç • Rampalar • Asansörler • Kaldıraçlar • Özel park yerleri

33. Sınıfların yeri • Sıraların yükseklik ayarları • Kütüphane, yemekhane ulaşımı • Konferans salonları ulaşımı (ÖZİDA: Yerel Yönetimler İçin Özürlülere Yönelik Fiziki Ve Mimari Düzenleme Klavuzu)

35. Engelli Öğrencilerin Sorumlulukları • Öğretim elemanları ile iletişim kurmak • İhtiyaç duydukları uyarlamalar konusunda “engelli öğrenci birimi”ni bilgilendirmek • Akademik uyarlamaya ihtiyaç duyduklarını belgelemek • Akademik uyarlama mektubunun öğretim elemanına ulaştırılmasını sağlamak

36. Engelli Öğrencilerin Sorumlulukları • Fakülte, enstitü ve bölüm tarafından sağlanan / sağlanmayan hizmetler hakkında engelli öğrenci birimini bilgilendirmek • Durumundaki veya iletişim bilgilerindeki değişiklikleri bildirmek • Öğretim elemanları ve akademik danışmanı ile sürekli ve tutarlı bir ilişki kurmak • Engelli öğrenci birimi tarafından web sitesi, e-posta veya telefon aracılığı ile sağlanan bilgileri takip etmek, planlanan bireysel veya grup görüşmelerine katılmak

37. Not tutucu ve ders partneri hizmeti alan öğrencinin bir takım ek sorumlulukları da bulunmaktadır

38. Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları • Öğretim elemanları yasal düzenlemelere uygun davranma (örn. YÖK Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği) ve engelli öğrenciler için makul uyarlamaları uygulama sorumluluğunu taşır

39. Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları • Ders izlencelerine “engel durumunuzdan ötürü herhangi bir akademik uyarlamaya ihtiyaç duyuyorsanız “lütfen benimle iletişime geçiniz” ifadesini eklemek • Dersi takip etmekte herhangi bir sorun yaşanıp yaşanmadığını tespit etmek üzere öğrencileri gözlemlemek

40. Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları • Eğer bir öğrencinin desteğe ihtiyacı varsa öğrenciyle özel olarak iletişime geçmek ve öğrenciyi “engelli öğrenci birimi” ne yönlendirmek • Öğrencinin engel durumu ve makul uyarlamalar hakkında bilgi edinmek

41. Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları • Engelli öğrenci birimi tarafından öğrenci aracılığı ile gönderilen akademik uyarlama mektubunu incelemek, imzalamak ve mektupta önerilen uyarlamaları yerine getirmek • Makul uyarlamaların etkinliğini değerlendirmek için öğrencinin durumunu takip etmek • Öğrencinin mahremiyetine saygı duymak ve engeline ilişkin bilgileri gizli tutmak

42. Öğrenci Asistanlarının Sorumlulukları Not tutucunun sorumlulukları • Derse düzenli olarak devam etmek ve not tutmak • Önceden kararlaştırılmış biçimde notları çoğaltmak • Önceden kararlaştırılmış yer ve zamanda uygun şekilde notları ilgili öğrenciye ulaştırmak • Not tutma hizmeti verilen öğrencinin mahremiyetine, kimlik ve engellilik bilgilerini kimseyle paylaşmayarak saygı duymak • Katılamayacağı dersleri önceden bildirmek

43. Öğretim Elemanlarının Sorumlulukları Ders partnerinin sorumlulukları • İlgili öğrenci ile çalışmak üzere önceden kararlaştırılan gün, yer ve saatte buluşmak • Çalışma yapılacak konu ile ilgili ön hazırlık yapmak ve öğrenciye konu ile ilgili güncel ve doğru bilgiyi sunmak • Kararlaştırılmış çalışma süresine sadık kalmak • Ders partneri hizmeti verilen öğrencinin mahremiyetine, kimlik ve engellilik bilgilerini kimseyle paylaşmayarak saygı duymak • Katılamayacağı dersleri önceden bildirmek • Birimi yapılan çalışmalar hakkında düzenli olarak bilgilendirmek

44. KAPSAYICI ÖĞRETİM VE DEĞERLENDİRME

45. Kapsayıcı Öğretim ve Değerlendirme • Kapsayıcı öğretim ve değerlendirme akademik standartları korumakla birlikte, öğrencilerin farklı durumlarını anlama, öğrenme ortamına uyarlama ve engelli öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılama anlamına gelmektedir • Kennedy, Treanor ve O’Gardy, 2008

46. Kapsayıcı Öğretim ve Değerlendirme • Belirli bir dersi ya da programı daha erişilebilir kılmak içim makul uyarlamalar gerekebilir • Bu uyarlamalar öğrencilerin ihtiyaçlarına ve yetilerine dayanarak belirlenebilir • Bu uyarlamaların amacı öğrencinin engelleyici durumundan kaynaklanan engel ve dezavantajları ortadan kaldırmaktır

47. Kapsayıcı Öğretim ve Değerlendirme • Bu nedenle, öğrenciye engelinden dolayı ek puan vermeyiniz • Öğrencinin aldığı makul akademik uyarlamayı sebep göstererek de ondan puan kırmayınız

48. GENEL İPUÇLARI HER ENGELLEYİCİ DURUM DİĞER KİŞİLER İÇİN GÖRÜNÜR OLMAYABİLİR • İşitme güçlüğü • Öğrenme güçlüğü • Kronik hastalıklar

49. GENEL İPUÇLARI • İKİ KİŞİ AYNI TANIYI ALMIŞ OLSA DA ENGELLEYİCİ DURUMLAR HER İKİSİ İÇİN DE AYNI OLMAYABİLİR • Sahip olunan yetiler • Tercih edilen stratejiler

50. GENEL İPUÇLARI • BİR KİŞİNİN YETİLERİNE VE KAPASİTESİNE, KİŞİNİN ENGEL DURUMUNU DÜŞÜNEREK KARAR VERMEYİNİZ • Bu kişi nasıl yapabilir sorusuna odaklanmak • Öğrencinin akranlar ile eşit olabilmek için ne gibi değişik çözümlere ihtiyacı vardır? • Makul uyarlamalar neler olabilir? • Alternatifler bulmak için deneme fırsatı vermek