Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej na rzecz bezpieczeństwa wypoczynku w okresie letnim

1. Warszawa, marzec 2014r. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl Działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej na rzecz bezpieczeństwa wypoczynku w okresie letnim

2. BEZPIECZEŃSTWO SANITARNE • to zadanie Państwowej Inspekcji Sanitarnej z zakresu zdrowia publicznego • Bezpieczeństwo to jest zapewniane m. in. poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami higieny wypoczynku i rekreacji • Cele nadrzędne działań w tym zakresie to: • ochrona zdrowia ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych, • zapobieganie powstawaniu chorób, w tym zakaźnych i zawodowych (art. 1 pkt. 5 ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej t.j. Dz.U.2011.212.1263 z późn. zm.) Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

3. NADZÓR SANITARNY NAD WARUNKAMI HIGIENY WYPOCZYNKU I REKREACJI • dokonuje się poprzez kontrole przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne dotyczące w szczególności: • utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej • higieny pomieszczeń i wymagań w stosunku do sprzętu używanego w placówkach oświatowo-wychowawczych oraz ośrodkach wypoczynku • warunków żywienia zbiorowego zorganizowanych grup wypoczynku • higieny środowiska, a zwłaszcza wody do spożycia, czystości wód w kąpieliskach i miejscach przeznaczonych do kąpieli (art. 4 ustawy z 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej t.j. Dz.U.2011.212.1263 z późn. zm.) Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

4. Podstawowe akty prawne dotyczące wypoczynku: Rozporządzenie MEN z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz.U.1997.12.67 z późn. zm.) § 8. 1. Obiekt albo teren, w którym ma być zorganizowany wypoczynek,musi spełniać wymogi dotyczące bezpieczeństwa, ochrony przeciwpożarowej, warunków higieniczno-sanitarnych oraz ochrony środowiska określonych przepisami o ochronie przeciwpożarowej, Państwowej Inspekcji Sanitarnej i ochronie środowiska, a w przypadku organizacji wypoczynku z udziałem dzieci i młodzieży niepełnosprawnej - obiekt musi być ponadto dostosowany do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczestników wypoczynku. 2. Żywienie uczestników wypoczynku powinno odbywać się zgodnie z zasadami higieny oraz racjonalnego żywienia określonymi w odrębnych przepisach. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

5. Podstawowe akty prawne dotyczące wypoczynku (c.d.): • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004 r. w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie (t.j.: Dz.U. z 2006 r. Nr 22, poz. 169 z późn. zm.) • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j.:Dz.U. z 2012 r. poz. 145 z póżn. zm.) • Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j.: Dz.U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.) Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

6. Podstawowe akty prawne dotyczące wypoczynku (c.d.): • Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 136, poz. 914 z późn. zm.) • Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 947) Pomocnicze wytyczne: • Instrukcja Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych dla stacjonarnych obozów pod namiotami (Warszawa, czerwiec 2010) Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

7. Ocena warunków sanitarnych w placówkach wypoczynku przeprowadzana jest w zakresie: • zakwaterowania • utrzymania higieny osobistej • prowadzenia wyżywienia / dożywiania • zajęć sportowych i rekreacyjnych • organizacji opieki medycznej Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

8. Warunki zakwaterowania: • (minimum na podst. Załącznika 7 do Rozp. MGiP w sprawie obiektów hotelarskich...) • Zachowany prawidłowy wskaźnik powierzchni pomieszczeń na 1 uczestnika (min. 2,5 m2/1 osobę) • Wyposażenie pokoi: łóżka z pościelą, szafki lub półki przyłóżkowe, stół, krzesła, wieszaki na odzież wierzchnią, lustro, kosz na śmieci – dostosowane do liczby uczestników • Meble i wyposażenie sprawne, w dobrym stanie technicznym i higienicznym, estetyczne • Pościel czysta, prawidłowo przechowywana Uwaga: należy pamiętać o zachowaniu bezpiecznych odstępów między łóżkami (t.j. ok. 50 – 60 cm) ze względów profilaktyki rozprzestrzeniania się chorób. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

9. Utrzymanie higieny osobistej: • Podstawowe wyposażenie węzła sanitarno-higienicznego: natrysk lub wanna, umywalka z blatem lub półką i wieszakiem na ręcznik, wc, lustro z górnym lub bocznym oświetleniem, uniwersalne gniazdko elektryczne z osłoną, przykrywany pojemnik na śmieci, dozownik do mydła w płynie, ręczniki jednorazowe, oraz papier toaletowy • Max. liczba osób przypadająca na 1 węzeł higieniczno sanitarny to 15. • Dostęp do bieżącej ciepłej i zimnej wody • Pomieszczenia sanitarne estetyczne, w dobrym stanie technicznym, posiadające odpowiednią wentylację, powierzchnię ścian i podłóg odporną na działanie wilgoci i środki dezynfekcyjne • Armatura sanitarna kompletna, sprawna technicznie i czysta Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

10. Warunki prowadzenia żywienia / dożywiania: • Pomieszczenia bloku żywienia powinny być utrzymane we właściwym stanie technicznym, oraz układzie funkcjonalnym, gwarantującym zachowanie ciągu technologicznego zgodnego z zasadami dobrej praktyki produkcyjnej i dobrej praktyki higienicznej • sprzęt i urządzenia kuchenne powinny być w pełnej sprawności technicznej i higienicznej, oraz w liczbie wystarczającej do rodzaju prowadzonego żywienia • Naczynia stołowe w liczbie wystarczającej dla uczestników wypoczynku, estetyczne, czyste, prawidłowo myte, wyparzane i przechowywane • Niezbędne jest posiadanie aktualnego wyniku badania wody, potwierdzającego właściwą jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

11. Warunki do uprawiania sportu i rekreacji: • Teren obiektu wypoczynku winien być ogrodzony, z równą nawierzchnią, suchy, ukształtowany w sposób zapewniający odprowadzenie wód opadowych • Urządzenia rekreacyjne i sprzęt sportowy sprawne, w dobrym stanie technicznym, na stałe przymocowane do podłoża, gwarantujące bezpieczne użytkowanie • Pomieszczenia oraz miejsca wyznaczone do ćwiczeń sportowych, gier i zabaw, zaopatrzone w tablice informacyjne określające zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń i sprzętu sportowego Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

12. Opieka medyczna: • Sposób zapewnienia opieki medycznej uczestnikom (na miejscu / „na telefon” / w pobliskim zoz) • Wydzielony, odpowiednio wyposażony pokój chorych z odrębnym w.h.s. (lub możliwością wydzielenia i oznakowania odrębnego w.h.s.) • Apteczki I pomocy wyposażone we właściwe środki oraz instrukcję udzielania I pomocy • Personel (w tym wolontariusze) muszą posiadać aktualne orzeczenia z badań dla celów sanitarno-epidemiologicznych Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

13. Badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych: • Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tj. Dz.U. z 2013r., poz. 947) • Osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do: • poddawania się badaniom sanitarno-epidemiologicznym • zaniechania wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby - jeżeli są osobami zakażonymi, chorymi na chorobę zakaźną lub nosicielami Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

14. Badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych: • Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tj. Dz.U. z 2013r., poz. 947) Obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym podlegają m.in.: • osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby • na badania kieruje pracodawca albo zlecający wykonanie prac Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

15. Badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych: • Badania dla celów sanitarno-epidemiologicznych przeprowadzają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej lub lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy . • Lekarze wydają oraz przekazują osobie badanej oraz pracodawcy lub osobie zlecającej wykonanie prac orzeczenie lekarskie: • o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby • o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby Koszty badań sanitarno-epidemiologicznych wykonywanych u osób podejmujących lub wykonujących ww. prace są finansowane przez pracodawcę lub zlecającego wykonanie prac. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

16. Wykaz prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby • Prace na stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową zakażenia na inne osoby • Prace na stanowiskach związanych z wytwarzaniem, pakowaniem, dystrybucją lub przechowywaniem nieopakowanej żywności, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, sporządzaniem i wydawaniem posiłków, a także myciem naczyń i pojemników przeznaczonych na żywność, stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą pokarmową zakażenia na inne osoby Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

17. Wykaz prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby • Prace na stanowiskach związanych z kontaktem z wodą oraz środkami służącymi do pielęgnacji skóry lub śluzówek innych osób oraz stwarzających zagrożenie przeniesienia drogą kontaktową zakażenia na inne osoby • m.in. w: podmiotach świadczących usługi turystyczne i hotelarskie, zakładach żywienia zbiorowego, instytucjach kultury, przedszkolach, szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, indywidualnych lub grupowych praktykach lekarskich / pielęgniarskich Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawieul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

18. Warunki higieniczno-sanitarne dla obozów pod namiotami Część mieszkalna: • Namioty uczestników, opiekunów, świetlica oraz namiot zespołu medycznego • Namioty ustawione w miejscu bezpiecznym, suchym, osłoniętym od wiatru i umożliwiającym swobodny odpływ wód opadowych • Odległość między namiotami umożliwiająca swobodne przejście • Każdy namiot kompletnie olinowany. Sąsiadujące ze sobą namioty nie mogą być połączone wspólnymi linami Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

19. Warunki higieniczno-sanitarne dla obozów pod namiotami (c.d.) Część mieszkalna: • liczba osób w namiocie powinna gwarantować odpowiednią wymianę powietrza oraz swobodny dostęp do kanadyjek, łóżek polowych, pryczy lub innych miejsc do spania z zachowaniem swobodnego dostępu dla każdej osoby przynajmniej z jednej strony, a szerokość przejścia między nimi powinna wynosić co najmniej 50 cm. Niedopuszczalne jest budowanie prycz zbiorowych. • namioty wyposażone powinny być w wieszaki na ubrania i ręczniki oraz półki na plecaki i inne przedmioty (przybory toaletowe, obuwie), nie wolno przechowywać rzeczy bezpośrednio na ziemi, wieszać ich na taśmach lub na linach namiotowych • świetlica może być zorganizowana w dużym namiocie lub w wydzielonym miejscu z zadaszeniem Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawieul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

20. Warunki higieniczno-sanitarne dla obozów pod namiotami Urządzenia sanitarne • należy zapewnić właściwą lokalizację, urządzenie i stan higieniczny obiektów sanitarnych tzn. umywalni, sanitariatów ekologicznych, ustępów stałych, latryny • konieczny jest dostęp do zimnej i ciepłej wody • należy zorganizować oddzielne umywalnie dla dziewcząt i chłopców lub jedną z podziałem czasowym • umywalnia powinna być zadaszona i osłonięta od wiatru oraz gwarantująca intymność czynności higienicznych (wskazane są zasłony lub kabiny) • pomieszczenia sanitarne zlokalizowane co najmniej 15 m od części żywieniowej i części mieszkalnej oraz co najmniej 20 m od miejsca poboru wody Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

21. Warunki higieniczno-sanitarne dla obozów pod namiotami. Urządzenia sanitarne • pomieszczenia/namioty sanitarne wyposażyć należy w: - odpowiednią ilość miednic lub kranów - pojemnik z przykryciem na zużyte opatrunki i środki higieniczne - wieszaki na ubrania - podłogę lub podest dla myjących się - środki myjąco-dezynfekcyjne, ulegające biodegradacji - szczotki do mycia miednic (miednice po każdym użyciu dokładnie umyte i przynajmniej raz w tygodniu zdezynfekowane środkiem odkażającym) Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

22. Warunki higieniczno-sanitarne dla obozów pod namiotami. Urządzenia sanitarne • Odległość latryn od pozostałych części obozu co najmniej 70m • Zalecane latryny oddzielnie dla chłopców i dziewcząt, zadaszone, a dół zabezpieczony przed wpadnięciem, siedzisko dostosowane do wzrostu użytkowników • Latryny wyposażone w: piasek lub ziemię do przesypywania, łopatkę, papier toaletowy, stanowisko do mycia rąk Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawieul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

23. Źródło zaopatrzenia w wodę do spożycia przez ludzi • Woda, powinna spełniać wymagania rozporządzenia MZ z dn. 29-03-2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.) • Obóz należy zaopatrywać w wodę konfekcjonowaną w opakowaniach jednostkowych lub czerpaną ze źródła lub studni zlokalizowanej na terenie obozu lub w niedalekiej odległości po uprzednim stwierdzeniu przez właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego o przydatności wody do spożycia • W sytuacjach nadzwyczajnych (brak wody, nagłe pogorszenie jej jakości, awaria urządzenia wodociągowego) wodę można dowozić cysternami/ zbiornikami ze źródła wskazanego przez Państwowego Inspektora Sanitarnego Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

24. Źródło zaopatrzenia w wodę do spożycia przez ludzi • Cysterna/ zbiornik musi spełniać następujące warunki: • Służyć tylko do transportu i magazynowania wody • Wykonana/wykonany z materiału dopuszczonego do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia, posiadać higieniczny punkt – zawór czerpalny do poboru wody z cysterny • Zbiornik przetrzymywany w miejscu zacienionym • Węże do pobrania wody czyste, wykonane z materiału dopuszczonego od kontaktu z wodą, odpowiednio przechowywane i dezynfekowane oraz przeznaczone tylko do tego celu • Wlew wody do cysterny z trwałym i szczelnym zamknięciem • Obowiązkowe mycie i dezynfekcja cysterny - przed pierwszym użyciem oraz 1x w tyg. Woda z cysterny zużyta musi być w ciągu 24h Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawieul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

25. Badanie wody • Badanie wody powinno być wykonane przed rozpoczęciem wypoczynku, a wskazaniem do ponownego wykonania są następujące sytuacje: • instalacja nowych przyłączy urządzeń sanitarnych, • prowadzenie prace remontowo-modernizacyjne instalacji wodnej, • długotrwały przestoju wody w rurach wodnych, • awarie. • W celu uzyskania szczegółowych informacji na temat badań wody, należy zwrócić się do właściwego terenowo ze względu na lokalizację placówki Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego.

26. Gospodarka ściekami i odpadami • Zapewnione pojemniki (kontenery) do czasowego gromadzenia odpadów komunalnych, dostarczone przez podmiot, z którym zawarto umowę o usuwaniu odpadów • Pojemniki utrzymywane w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowym i technicznym • Miejsce i urządzenia do gromadzenia odpadów stałych oddalone 20m od części mieszkalnej, kuchni, punktu pobierania wody i kąpieliska, w miejscu umożliwiającym łatwy wywóz • Odpady stałe usuwane zgodnie z regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie danej gminy • Odpady płynne i ścieki gromadzone w szczelnych zbiornikach i okresowo wywożone do oczyszczalni lub na wylewisko komunalne przez wyspecjalizowane firmy Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

27. Gospodarka ściekami i odpadami Sposób postępowania z odpadami stałymi oraz ściekami (w tym: segregacja, przechowywanie, usuwanie i unieszkodliwianie odpadów komunalnych), należy uzgadniać z wydziałem ochrony środowiska urzędu gminy na terenie, którego będzie zorganizowany wypoczynek. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawieul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

28. Opieka medyczna • Uczestnikom obozu należy zapewnić dostęp do opieki medycznej. Zapewnienie opieki polega na stworzeniu warunków do szybkiego udzielania fachowej pomocy medycznej w razie potrzeby (dopuszczalne jest zapewnienie jej na miejscu lub w pobliskim zakładzie opieki zdrowotnej) • Zespół medyczny na obozie to: urządzone ambulatorium i izolatka w części mieszkalnej obozu • Ambulatorium – osobny namiot przeznaczony do udzielania świadczeń zdrowotnych wyposażony w odpowiedni sprzęt, leki i urządzenia: łóżko, prześcieradło, koc, fartuchy, zamykane szafki na leki, stanowisko do mycia i dezynfekcji rąk, szczelnie zamykany pojemnik lub worek na odpadki Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

29. Opieka medyczna • Izolatka – wyposażona w łóżka z kompletem pościeli + komplet zapasowy, stolik, wieszak lub półki na rzeczy osobiste, odstęp pomiędzy miejscem do spania 1,5 m. Izolatki oddzielne dla dziewcząt i chłopców • Personel medyczny lub komendant obozu powinien prowadzić zeszyt porad i zabiegów, zeszyt chorych przebywających w izolatce, posiadać karty kwalifikacyjne uczestników oraz dokumentację medyczną personelu z badań do celów sanitarno-epidemiologicznych (orzeczenia lekarskie o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby) Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

30. Część żywieniowa: • Zorganizowana w bezpiecznej odległości od części mieszkalnej • Część żywieniowa obejmuje: magazyn żywnościowy, punkt obierania warzyw i ziemniaków, punkt przygotowywania posiłków, zadaszoną kuchnię, zadaszoną jadalnię, zmywalnie naczyń kuchennych i stołowych, wydzielone miejsce dla osób pracujących w kuchni, wyposażone w: wieszaki na odzież, miejsce do mycia rąk z mydłem dezynfekującym i ręcznikami jednorazowymi, apteczkę I pomocy wraz z instrukcją jej udzielania. • Posiłki mogą być przygotowywane na miejscu, dowożone bądź zapewnione poza obozem • Organizację żywienia należy dostosować do istniejących warunków higieniczno-sanitarnych, których minimalne wymagania określono w Instrukcji GIS w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych dla stacjonarnych obozów pod namiotami z czerwca 2010r. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

31. Warunki do uprawiania sportu i rekreacji • Organizowane winny być w sposób bezpieczny, w miejscu nie stwarzającym zagrożenia dla uczestników • Wymagania, jakim powinna odpowiadać woda w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli określone są w załączniku nr 1 część A tabela I do rozporządzenia MZ z dn. 08-04-2011r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478) • Organizacja kąpieliska wymaga zgody właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego i Wójta Gminy. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

32. Warunki do uprawiania sportu i rekreacji • Kąpielisko powinno spełniać następujące wymogi: • Wyznaczone w miejscu o twardym, piaszczystym i niezarośniętym dnie • Nie można urządzać go w stawach, częściach jezior porośniętych szuwarami, o mulistym dnie i w wodach o rwącym nurcie. • Brzeg kąpieliska łatwo dostępny, łagodnie opadający i z możliwością plażowania. • Długość kąpieliska nie więcej niż 50m. Głębokość wody dostosowana do wzrostu uczestników (w części dla osób nie umiejących pływać do 50 cm, w części dla osób umiejących pływać nie więcej niż 1,5m, wskazany przy kąpielisku pomost. • Kąpielisko wyposażone w sprzęt ratowniczy i regulamin, a kąpiel prowadzona pod opieka ratownika Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

33. Wskazówki jak bezpiecznie zorganizować wypoczynek pod namiotami można znaleźć w: Instrukcji Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie wymagań higieniczno-sanitarnych dla stacjonarnych obozów pod namiotami, wydanej w czerwcu 2010 r. dostępnej w internecie pod adresem: http://www.gis.gov.pl/dep/?lang=pl&dep=11&id=15 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl

34. Dziękuję za uwagę Oddział Higieny Dzieci i Młodzieży Tel. 22 432 10 24 lub 22 432 10 04 Fax. 22 432 10 23 E-mail:kancelaria@wsse.waw.pl Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie ul. Żelazna 79, 00-875 Warszawa www.wsse.waw.pl