Stanisław KOZIEJ BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE I NARODOWE

1. Stanisław KOZIEJ BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE I NARODOWE www.koziej.pl

2. Tematy • Nowa jakość środowiska bezpieczeństwa – tendencje globalizowania, uinformacyjniania i asymetryzowania • Zmiany strategii bezpieczeństwamiędzynarodowego – ONZ, NATO, UE, USA: nowe koncepcje i praktyka strategiczna • Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego – nowe wyzwania operacyjne i transformacyjne www.koziej.pl

3. Literatura • S. Koziej: Między piekłem a rajem. Szare bezpieczeństwo na progu XXI wieku, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2006 • R. Kuźniar: Polityka i siła, Wyd. Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2005 • H. Munkler: Wojny naszych czasów, Wyd. WAM, Kraków 2004 • Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Wyd. Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008 • Z. Brzeziński: Wybór – dominacja czy przywództwo, Wyd. ZNAK, Kraków 2004 • F. Fukuyama: Budowanie państwa. Władza i ład międzynarodowy w XXI wieku, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2005 • A. i H. Toffler: Wojna i antywojna, Wyd. Literackie MUZA, Warszawa 1997 • R. Kagan: Potęga i raj. Ameryka i Europa w nowym porządku świata, Wyd. Studio EMKA, Warszawa 2003 • Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku, Bellona, Warszawa 2006 • Strona internetowa – www.koziej.pl www.koziej.pl

4. Strategiczne środowisko bezpieczeństwa www.koziej.pl

5. Zmiana środowiska bezpieczeństwa • Globalizacja i rewolucja informacyjna - środowisko GLOBINFO – zglobalizowane i uinformacyjnione, sieciowe • Rewolucja polityczna – asymetryzacja środowiska -rozpad symetrycznego świata dwubiegunowego i erupcja asymetrycznych relacji bezpieczeństwa nuklearnego i konwencjonalnego • Rewolucja strukturalna - podmioty niepaństwowe, państwa problemowe (zbójeckie i upadłe), mocarstwa „wschodzące” www.koziej.pl

6. Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (1) • Zwiększają szanse współdziałania międzynarodowego na polu bezpieczeństwa • Rodzą dodatkowe wyzwania mobilizujące do wysiłków na rzecz bezpieczeństwa • Stwarzają dodatkowe ryzyka związane z szerszą aktywnością zewnętrzną www.koziej.pl

7. Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (2) • Zmniejszają groźbę wojny globalnej • Umiędzynarodawiają konflikty i kryzysy wewnętrzne i lokalne • Globalizują plagi społeczne – np. AIDS, przestępczość, terroryzm • Rodzą jakościowo nowe zagrożenia informacyjne (np. cyberterroryzm) www.koziej.pl

8. Konsekwencje „GLOBINFO” dla środowiska bezpieczeństwa (3) • Zwiększają rolę podmiotówniepaństwowych (NGO, grupy terrorystyczne) • Zwiększają rolę opinii publicznej w rozstrzyganiu kwestii bezpieczeństwa www.koziej.pl

9. Istota terroryzmu Celowe (świadomie zamierzone) i spektakularne atakowanie niewinnych, postronnych osób dla pośredniego (asymetrycznego - poprzez zastraszanie opinii publicznej) oddziaływania na przeciwnika politycznego lub ideologicznego Rzeczywisty cel ulokowany poza atakowanym obiektem www.koziej.pl

10. Nowa jakość terroryzmu • globalizacja i uinformacyjnienie – globalna sieć terrorystyczna • proliferacja fundamentalizmu i radykalizmu – alkaidyzm? • terroryzm samobójczy • terroryzm masowego rażenia • globalna sieć terrorystyczna – nowe, asymetryczne mocarstwo światowe ery informacyjnej? www.koziej.pl

11. Wymiary asymetryczności terroryzmu globalnego • Wymiar humanistyczny: emocjonalizm przeciw racjonalizmowi • Wymiar ideologiczny: radykalizm i fundamentalizm religijny (al-kaidyzm, dżihadyzm?) przeciw demokracji i liberalizmowi politycznemu • Wymiar organizacyjny: sieciowość przeciw hierarchiczności • Wymiar instrumentalny: środki proste i powszechne przeciw technicznie zaawansowanym i specjalistycznym • Wymiar operacyjny: terroryzm samobójczy i taktyka maksymalizacji strat przeciw taktyce minimalizacji strat własnych i przeciwnika www.koziej.pl

12. Postklasyczna era nuklearna • zimna wojna – klasyczne, symetryczne odstraszanie • proliferacja – nowi, asymetryczni dysponenci: państwa niepewne i struktury niepaństwowe • Asymetryczność roli: broń ostateczna (używana z konieczności, strategia odstraszania) – broń pierwszego użycia (używana z wyboru, strategia szantażu) • bezpieczeństwo utrzymywania broni jądrowej (dostęp fizyczny i informacyjny) • Asymetryczność zagrożeń i strategii nuklearnych oraz duże prawdopodobieństwo użycia broni nuklearnej – nowa jakość www.koziej.pl

13. Inne zjawiska i tendencje asymetryzacji bezpieczeństwa • Asymetryzacja tradycyjnych konfliktów i kryzysów: • międzynarodowy kontekst kryzysów wewnętrznych: naruszanie praw człowieka a zasada suwerenności państw • wojna z terroryzmem jako asymetryczna wojna światowa? • Dezintegracja i degeneracja klasycznych struktur: • państwa upadłe: asymetryczne zagrożenia słabością • państwa zbójeckie: asymetryczne zagrożenia pirackim podejściem do reguł życia międzynarodowego • Negatywne skutki rozwoju, dobrobytu i demokracji (zagrożenia środowiska naturalnego, postęp a dewiacje społeczne, przestępczość, katastrofy infrastrukturalne) www.koziej.pl

14. Niespokojny świat XXI wieku • ”Szare” bezpieczeństwo (między piekłem a rajem) • „Skrzyżowanie” terroryzmu z BMR – kwintesencja zagrożeń www.koziej.pl

15. Międzynarodowe koncepcje strategiczne www.koziej.pl

16. Strategie organizacji międzynarodowych • Nieadekwatność i nieefektywność symetrycznych procedur (dwubiegunowość i równoważne relacje między mocarstwami) z czasów zimnej wojny • ONZ – istota nieefektywności w pozimnowojennych warunkach, potrzeba i próby reformy • Nowa ONZ? www.koziej.pl

17. NATO • Transformacja i potknięcia • Nowa pozimnowojenna strategia: od konfrontacji do współpracy, partnerstwa i członkostwa • Kosowo: pierwsza interwencja • 11.09 – art. 5. • 2003 – Irak i Turcja, art. 4. • NATO wobec sytuacji trudnokonsensusowych • Afganistan – ryzyko „psucia się” NATO • Cyber-defense, bezpieczeństwo energetyczne, obrona przeciwrakietowa, NRF - kłopoty • GLOBALTO? www.koziej.pl

18. UNIA EUROPEJSKA • Początkowo ESDP bez strategii • Strategia bezpieczeństwa UE • Problematyka bezpieczeństwa w projekcie traktatu lizbońskiego • NATO- bis? www.koziej.pl

19. „Uboczne” skutki • Organizacje międzynarodowe - koalicje „ad hoc” (zadaniowe) • Strategie międzynarodowe – strategie narodowe (renacjonalizacja praktyki strategicznej) www.koziej.pl

20. USA – nowa strategia hegemona światowego • Szok po 11 września 2001 - nowe koncepcje strategiczne (system strategii narodowych) • Nieadekwatność dotychczasowej strategii odstraszania (MAD) w stosunku do terrorystów i państw zbójeckich • Prewencja i uderzenia uprzedzające w walce z terroryzmem i BMR • Obrona przeciwrakietowa – odpowiedź na asymetryczne zagrożenia rakietowo-nuklearne www.koziej.pl

21. Geneza obrony przeciwrakietowej • Historyczna - wyścig „miecza i tarczy” • Technologiczna - dziś rakiety głównym nośnikiem siły uderzeniowej, przeciwrakiety – technicznie możliwe • Strategiczna – asymetryczne środowisko nuklearno-rakietowe www.koziej.pl

22. Sens obrony przeciwrakietowej • Rakiety – przeciwrakiety: nowoczesna wersja odwiecznego wyścigu między środkami ofensywnymi i defensywnymi • Bezsens strategiczny w relacjach symetrycznych; przydatność w relacjach asymetrycznych • Stanowisko Rosji – pretekst dla wojny informacyjnej www.koziej.pl

23. Rola obrony przeciwrakietowej w systemie bezpieczeństwa: jeden z instrumentów strategicznych Zintegrowany z: Nieproliferacja i kontrproliferacja Odstraszanie Interwencje prewencyjne i uderzenia uprzedzające Rola obrony przeciwrakietowej www.koziej.pl

24. System obrony przeciwrakietowej • Strategiczny i operacyjny • Komponenty: lądowy, morski, powietrzny, kosmiczny • Podsystemy • Wykrywania i śledzenia • Niszczenia (kinetyczne, laserowe) w fazach: startu, lotu, ataku • Kierowania www.koziej.pl

25. Fazy zwalczania rakiet www.koziej.pl

26. Niemożliwość strącenia rosyjskich rakiet www.koziej.pl

27. Strategia wyprzedzania • Walczyć ze źródłami – TAK – to walka z przyszłym terroryzmem (prewencja strategiczna, pośrednia, daleka) • Walczyć z objawami – TAK – to walka z obecnym terroryzmem (prewencja operacyjna, bezpośrednia, bliska – uprzedzanie) www.koziej.pl

28. PRAKTYKA STRATEGICZNA www.koziej.pl

29. AFGANISTAN - interwencja • Zgodność mocarstw co do zasadności interwencji po 11.09 • Współpraca USA-Rosja, szybkie wtargniecie, połowiczny sukces www.koziej.pl

30. AFGANISTAN - kryzys • USA i NATO • Słabnące zainteresowanie USA; osiągnęły to, co można • Przejęcie pełnej odpowiedzialności przez NATO: błąd strategiczny • Kontekst Pakistanu • „Nowy Taliban” • Krucho stabilny Pakistan – kontynuacja pełzającego kryzysu w Afganistanie • Destabilizacja Pakistanu – groźba kryzysu nuklearnego w regionie, także z użyciem broni nuklearnej w Afganistanie: mocarstwa wobec wyzwania interwencji www.koziej.pl

31. AFGANISTAN - perspektywy • „Czarna dziura bezpieczeństwa światowego” • Warianty: • Opcja militarna: bezterminowa okupacja Afganistanu przez NATO? • Opcja cywilna: nowa koalicja zadaniowa – uniwersalna, pod egidą ONZ, ze wsparciem wojskowym ze strony m.in. NATO, w postaci strategicznego kordonu bezpieczeństwa wokół Afganistanu www.koziej.pl

32. IRAK - interwencja • Rada Bezpieczeństwa ONZ bezradna: spór mocarstw(USA, WB – Rosja, Chiny, Francja) • Motywy i uzasadnienie: iracka BMR – błędy wywiadu i dyplomacji publicznej USA • Spór wewnątrzeuropejski www.koziej.pl

33. IRAK – przebieg kryzysu • Szybkie zwycięstwo wojenne • Warunki powojenne: szyici, sunici, Kurdowie, Al-Kaida, sąsiedzi • Kłopoty pokonfliktowe: błędy koncepcyjne i realizacyjne USA • Degradacja USA jako wiarygodnego mocarstwa; „cicha radość” innych mocarstw – efekt: „psucie się” międzynarodowego systemu bezpieczeństwa • Zmiana podejścia mocarstw europejskich (Francja, Niemcy) www.koziej.pl

34. IRAK - perspektywy • Scenariusz optymistyczny: Nowe otwarcie polityczno-strategiczne: „deamerykanizacja” obecności międzynarodowej i wieloletnie wsparcie międzynarodowe procesu stabilizacji • Czy stać USA na „klęknięcie na jedno kolano”? • Możliwe zachowanie się pozostałych mocarstw • Scenariusz pesymistyczny: Kontynuacja dotychczasowej strategii: „wypchnięcie USA” - groźba wojny wewnętrznej i jej eskalacji w wojnę regionalną z użyciem BMR • Konieczność „reinterwencji” wielkich mocarstw www.koziej.pl

35. IRAN - kryzys • Aspiracje mocarstwowe Iranu: • Antyamerykanizm, antyizraelskość – lider krucjaty przeciw cywilizacji zachodniej • Mocarstwo szyickie, obawy arabskich państw sunickich • Ambicje rakietowo-nuklearne mocarstwa naftowego • Stosunki z Koreą Płn. • Strategia „dwóch kroków” na drodze do mocarstwa nuklearnego • Podejście Rosji www.koziej.pl

36. IRAN - perspektywy • Iran nuklearny? • Nuklearyzacja regionu BW • Konsekwencje dla mocarstw – prewencja?, jaka? • Zaangażowanie Iranu w wewnętrzne sprawy Iraku? • Wojna regionalna www.koziej.pl

37. Główne problemy pozimnowojennej strategii globalnej • interwencje humanitarne • operacje uprzedzające • operacje prewencyjne • operacje stabilizacyjne • obrona przeciwrakietowa • główne wyzwanie: przyjąć wspólną strategię globalną, aby uniknąć anarchii strategicznej www.koziej.pl

38. Polska koncepcja strategiczna www.koziej.pl

39. Strategia - procedury • Projektuje RM • Zatwierdza Prezydent • Implementuje administracja publiczna (strategie sektorowe, plany i programy) • Weryfikuje – Prezydent i RM (SPBN, gry strategiczne) www.koziej.pl

40. Potrzeba nowej strategii Słabości poprzedniej strategii bezpieczeństwa narodowego z 2003 roku • Koncepcja polityki, a nie strategia (różnice: polityka i strategia?) • Punkt wyjścia – nie interesy, lecz warunki • Zła struktura części koncepcyjnej - bez myśli przewodniej, od razu zadania dziedzinowe • Brak systemu BN, w tym zupełne pominięcie kwestii kierowania BN www.koziej.pl

41. Polska strategia bezpieczeństwa z 2007 r. • Strategia 2007 przyjęta w okresie vacuum rządowego • Dylemat rządu: co robić – nowelizować czy akceptować? • Strategia operacyjna • Strategia udziału w operacjach międzynarodowych (Irak, Afganistan), TARCZA • Strategia transformacyjna • Zintegrowany system kierowania bezpieczeństwem • Profesjonalizacja • Powszechność przygotowań www.koziej.pl

42. Treść strategii 2007 • Podejście zintegrowane, cywilno-wojskowe • Interesy i cele - kompleksowo • Warunki: szanse, wyzwania i zagrożenia (brak zagrożeń militarnych ???) • Koncepcja – bez myśli przewodniej, wadliwa struktura: bezpieczeństwo zewnętrzne a militarne????; wewnętrzne a obywatelskie???? • System BN – mało o kierowaniu, słabo o transformacji www.koziej.pl

43. Koncepcja bezpieczeństwa:dylematy strategiczne • Zmieniająca się wartość sojuszy (NATO, UE) dla bezpieczeństwa Polski • Strategiczne stanowisko Polski wobec relacji NATO – UE • Strategia udziału w operacjach sojuszniczych NATO i UE • Polska wobec tarczy antyrakietowej - w świetle relacji z USA, NATO i UE www.koziej.pl

44. Operacyjna koncepcja bezpieczeństwa • Myśleć i działać wyprzedzająco (wykorzystywać szanse, redukować ryzyka i zapobiegać zagrożeniom) • Podejście zintegrowane (kompleksowe) – łącznie obrona i reagowanie kryzysowe; bezpieczeństwo militarne i pozamilitarne; zewnętrzne i wewnętrzne • Aspekty sojusznicze i narodowe (wspólnota strategiczna i samodzielność strategiczna) www.koziej.pl

45. Rodzaje działań strategicznych • działania prewencyjne - realizowane w czasie pokoju, obejmujące bieżące zapobieganie wystąpieniu zagrożeń poprzez neutralizowanie ich potencjalnych źródeł oraz stabilizowanie i umacnianie bezpiecznego środowiska (otoczenia) międzynarodowego Polski • reagowanie kryzysowe - realizowane w razie wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub bezpieczeństwa sojuszników oraz zagrożeń dla szerszego bezpieczeństwa międzynarodowego, obejmujące zarówno działania narodowe, jak i udział w wysiłkach międzynarodowych, podejmowanych w celu opanowania kryzysów oraz zapewnienia osłony przed ich skutkami • działania wojenne - prowadzone w razie agresji na Polskę lub jej sojuszników, obejmujące wykorzystanie całego lub części potencjału państwa do odparcia agresji, poprzez przygotowanie i przeprowadzenie kampanii i operacji wojennych www.koziej.pl

46. Strategia udziału w sojuszniczych operacjach międzynarodowych • Sens udziału w operacjach sojuszniczych • Zasady strategiczne • Celowość • Ekonomia sił • Zachowanie swobody działania www.koziej.pl

47. Udział w operacji NATOw Afganistanie • Dylematy sojusznicze • Ratować NATO przed psuciem się w Afganistanie • Dylematy narodowe • Konsolidacja operacyjna • Ograniczenia operacyjne • Rotacja wewnątrzsojusznicza www.koziej.pl

48. Strategia wyjścia z Iraku • Strategiczne „window of oportunity” • Nie demonizować daty kalendarzowej • Strategiczny plan ewentualnościowy • Opcja podstawowa • Ewentualność szansy strategicznej (nowa poszerzona obecność międzynarodowa w wyniku nowego otwarcia polityczno-strategicznego) • Ewentualność nowego wyzwania (dylematu decyzyjnego) strategicznego (usilna prośba USA o dalsze pozostanie w wyniku pogorszenia się sytuacji) www.koziej.pl

49. Tarcza w Polsce: szanse • Wzmocnienie bezpieczeństwa bezpośredniego w następstwie strategicznej integracji z systemem bezpieczeństwa USA • Wzmocnienie (unowocześnienie) systemu obronnego • Perspektywa wzmocnionej współpracy ogólnej z USA • Zalążek systemu NATO i systemu globalnego (z Rosją?) www.koziej.pl

50. Tarcza w Polsce: ryzyka • Polityczne – Rosja, NATO, UE, opinia publiczna w kraju • Operacyjne – nowe zagrożenia wywiadowcze, powietrzne, terrorystyczne, informacyjne, ekologiczne www.koziej.pl