Kryptonimy: Polski Związek Powstańczy [PZP], Siły Zbrojne w Kraju [SZK]

1. ARMIA KRAJOWA Kryptonimy: Polski Związek Powstańczy [PZP], Siły Zbrojne w Kraju [SZK] Konspiracyjna organizacja wojskowa, działająca w okresie okupacji niemieckiej i sowieckiej [1939-1945] na obszarze państwa polskiego w granicach RP sprzed 1 września 1939.

2. SZP SŁUŻBA ZWYCIĘSTWU POLSKI ZWZ ZWIĄZEK WALKI ZBROJNEJ AK ARMIA KRAJOWA

3. Komendant Główny Służby Zwycięstwu Polsce gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz „Torwid”

4. AK podlegała Naczelnemu Wodzowi i rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie. W zamierzeniach rządu miała to być organizacja ogólnonarodowa, ponadpartyjna, a jej Komendant Główny był jedynym, upełnomocnionym przez rząd dowódcą wszystkich krajowych sił zbrojnych.

5. Podstawowym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony oraz przygotowanie armii podziemnej do powstania opowszechnego, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec. 

6. Początkowo krajowa konspiracja podlegała rządowi polskiemu w Paryżu. Na czele ZWZ stanął wówczas jako jej Komendant Główny gen. "Józef Godziemba" Kazimierz Sosnkowski. Jednak dowodzenie z odległej Francji organizacją w okupowanej Polsce, przy braku stałej łączności było właściwie niemożliwe.

7. W styczniu 1940 Komendant Główny ZWZ swoją zarządził podział całego obszaru Polski na dwie części:  okupację niemiecką - pod komendą płk. Stefana Roweckiego z siedzibą w Warszawie okupację sowiecką - pod komendą gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza z siedzibą we Lwowie.

8. Gdy gen. Tokarzewski-Karaszewicz został aresztowany przez NKWD w drodze z Warszawy do LwowaZWZ na terenach wschodnich został praktycznie bez komendanta. Dowodzenie organizacją uległo dalszym komplikacjom po upadku Francji w czerwcu 1940. 

9. 30 VI 1940 Wódz Naczelny i zarazem premier rząduRP gen. Sikorski, nakazał utworzenie Komendy Głównej ZWZ w Kraju i mianował Komendantem Głównym ZWZ płk. Roweckiego. Rozkaz ten przekazywał władzę wojskową na terenie kraju, w ręce oficerów będących w centrum wydarzeń i najlepiej zorientowanych w realiach okupacji.  Komenda Główna podlegała rządowi RP w Londynie uzyskując jednak większą samodzielność w kierowaniu całością życia Polski Podziemnej.

10. Komendantami Głównymi ZWZ- Dowódcami AK w Kraju  gen. bryg. Stefan "Grot" –Rowecki [do aresztowaniaprzez Gestapo 30 VI 1943]

11. gen. bryg. Tadeusz "Bór" - Komorowski [do kapitulacjiPowstania Warszawskiego2 X 1944]

12. gen. bryg. Leopold "Kobra”, „Niedźwiadek”- Okulicki [do rozwiązania Armii Krajowej 19 I 1945]

13. płk. Janusz Albrecht „Wojciech" [aresztowany przez kieleckie Gestapo 7 VII 1941 w Warszawie, popełnił samobójstwo 6 IX 1941] gen. bryg. Tadeusz "Grzegorz" - Pełczyński  [do kapitulacji Powstania Warszawskiego 2 X 1944] płk Janusz "Sęk" - Bokszczanin [od X 1944 do rozwiązania AK 19 I 1945] Zastępcami Komendanta Głównego i szefami sztabu byli kolejno:

14. Oddział I Organizacyjny Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy Oddział III Operacyjno-Szkoleniowy Odział IV Zaopatrzenia [Kwatermistrzowski] Oddział V-O [Łączność Operacyjna] Oddział V-K [Łączność Konspiracyjna] Oddział VI Biuro Informacji i Propagandy [BiP] Oddział VII Finanse i Kontrola Oddział VIII Szefostwo Biur Wojskowych Kedyw KG AK [Kierownictwo Dywersji] Dowódca AK [Komendant Sił Zbrojnych w Kraju] podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych.Organem dowodzenia AK była Komenda Główna, w której skład wchodziły oddziały, piony organizacyjne i samodzielne służby: 

15. zajmował się planowaniem i organizacją działań, sprawami personalnymi, utrzymaniem łączności konspiracyjnej z obozami jenieckimi i skupiskami Polaków na terenie Rzeszy, wywiezionych na roboty przymusowe. Oddziałowi podlegały m.in.: Centralne Biuro Legalizacyjne Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Służby Sprawiedliwości   Duszpasterstwo Oddział I Organizacyjny

16. płk "Kortum" Antoni Sanojca - do VII 1944, następnie: - ppłk "Zenon" Franciszek Kamiński - Komendant Główny BCh. szefowie:

17. Wojskowe Sądy Specjalne - płk "Karola" Konrad Zieliński Wojskowa Służba Kobiet - mjr Maria Wittek Wydziały:

18. - ks. płk "Budwicz" Tadeusz Jachimowicz, rozstrzelany 7 VIII 1944 - ks. płk "Biblia" Stefan Kowalczyk - do X 1944 - ks. płk M. Paszkiewicz - do XI 1944 - ks. płk J. Sienkiewicz - do rozwiązania AK. Duszpasterstwo - Naczelny Kapelan AK:

19. zajmował się sprawami bezpieczeństwa wywiadu ofensywnego kontrwywiadu legalizacji   łączności Oddział II Informacyjno-Wywiadowczy

20. - ppłk. dypl. "Brodowicz" Wacław Berka - ppłk "Dzięcioł" Marian Drobik - do aresztowania przez Gestapo 9/10 XII 1943, następnie: - ppłk. dypl. "Nowak" Franciszek Herman - płk dypl. "Heller", "Makary" Kazimierz Iranek-Osmecki, cc zrzucony do Kraju 13/14 III 1943 - ppłk "Tytus" Bogdan Zieliński szefowie:

21. planował i przygotowywał działania związane z bieżącą walką zbrojną i przyszłym powstaniem powszechnym [ogólnonarodowym] oraz koordynował pracę inspektorów poszczególnych rodzajów broni. Oddział III Operacyjno-Szkoleniowy

22. - gen. "Turski" Stanisław Tatar - do V 1944 - płk "Filip" Józef Szostak - do X 1944, następnie - ppłk. dypl. "Cozaś" Jan Kamieński Szefowie:

23. Piechoty i Wyszkolenia - płk "Luboń" Kazimierz Bąbiński, od 1942 ppłk Karol Ziemski "Wachnowski„ Saperów - płk dypl. "Teodor" Franciszek Niepokólczycki Biuro Badań Technicznych [BBT] - por. sap. Zbigniew Lewandowski "Zbyszek" - "Szyna„ Artylerii - ppłk "Sławbor" Jan Szczurek-Cergowski Wydziały:

24. Referat materiałów i sprzętu zrzutowego - por. cc "Kron" Stanisław Kotorowicz, pol. 19 V      1943 w akcji "Celestynów", po nim obowiązki przejął por. cc "Szary" Mirosław Kryszczukajtis Broni Szybkich lub Wojsk Pancernych - płk dypl. "Sęk" Janusz Bokszczanin Lotnictwa - płk "Rudy" Roman Rudkowski, cc zrzucony do Kraju 25/26 I 1943 Marynarki Wojennej - kmdr. "Witold" Gniewacki

25. koordynował prace służb: uzbrojenia, intendentury, sanitarnej, geograficznej i weterynaryjnej, kierował produkcją konspiracyjną. Oddziałowi podlegała Wojskowa Służba Ochrony Powstania [WSOP] Odział IV Zaopatrzenia [Kwatermistrzowski]

26. płk "Dąbrowa" Adam Świtalski - do X 1944, następnie: - płk dypl. "Denhoff" Zygmunt Miłkowski. szefowie:

27. Wydział Uzbrojenia "Leśnictwo"- ppłk "Leśnik" Jan Szypowski Szefostwo Produkcji Konspiracyjnej "Cieśla" - inż. Witold Gokieli "Ryszard", produkcja granatów Służba Sanitarna - płk dr "Feliks" Leon Strehl Żandarmeria Polowa - mjr "Walczak" Władysław Drzymulski WSOP - płk "Wilk" Edward Biernacki

28. zajmował się sprawami łączności operacyjno-technicznej, w tym także produkcją sprzętu, planowaniem i odbiorem zrzutów, opieką nad żołnierzami wojsk sprzymierzonych i służbą kurierską Oddział V-O [Łączność Operacyjna]

29. - płk dypl. "Kuczaba" Kazimierz Pluta-Czachowski. Szefostwo Łączności Operacyjnej szef: - płk "Ort" Jerzy Urzęcki szefowie:

30. - mjr "Berg", "Bronka", "H.K." - "Henryk Kościesza" Janina Karasiówna Oddział V-K [Łączność Konspiracyjna]

31. kierował działalnością propagandową Oddział VI Biuro Informacji i Propagandy [BiP]

32. płk  "Prezes", "Rejent", "Sędzia" Jan Rzepeckido X 1944, następnie - kpt. "Maurycy", "Rafał" Kazimierz Moczarski. szefowie:

33. zajmował się kontrolą gospodarki finansowej i zaopatrzenia finansowego oraz organizowaniem lokali konspiracyjnych; Oddział VII Finanse i Kontrola

34. płk "Leszcz", "Malcz" Stanisław Thun - poległ w Powstaniu Warszawskim 3 VIII 1944, - mjr "Seweryn" Edward Lubowiecki. szefowie:

35. Oddział VIII Szefostwo Biur Wojskowych szef: - ppłk "Benedykt" Ludwik Sułkowski-Muzyczka Kryptonim: "Teczka", "Głóg", "Róża", "Zeszyt”

36. Kedyw KG AK [Kierownictwo Dywersji]   przygotowujące i przeprowadzające akcje bojowo-dywersyjne i specjalne;

37. szefowie: -płk August Emil Fieldorf "Nil" - do 1 II 1944 następnie: - ppłk Jan Mazurkiewicz "Sęp", "Zagłoba", "Radosław".

38. Terenowa struktura organizacyjna Armii Krajowej odpowiadała zasadniczo przedwojennemu podziałowi administracyjnemu RP. Tworzone były także Obszary będące jednostkami strukturalnymi, obejmującymi kilka Okręgów. Na terenie województw tworzono Okręgi, w powiatach Obwody, w gminie lub kilku gminach Placówki. 

39. Na początku 1944 Komendzie Głównej AK podlegały 4 Obszary i 8 samodzielnych Okręgów:

41. Obszar Warszawski "Cegielnia", "Woda", "Rzeka" z Podokręgami wydzielonymi z dawnego Okręgu Warszawa Województwo "Morskie Oko" • Wschodni • Zachodni • Północny płk "Łaszcz" Albin Skroczyński

42. Obszar Warszawski Wschodni: "Struga", "Krynica", "Gorzelnia" - płk "Szeliga" Hieronim Suszczyński,  Północny: "Olsztyn", "Tuchola", "Królewiec", "Garbarnia" - ppłk "Kazimierz" ZygmuntMarszewski Zachodni: "Hallerowo", "Hajduki", "Cukrownia" - płk "Roman" Franciszek Jacheć

43. Obszar Południowo-Wschodni"Lux", "Lutnia", "Orzech" z Okręgami:  • Lwów • Stanisławów • Tarnopol płk. "Janka" Wł. Filipkowski

44. Okręgi: Stanisławów "Karaś", "Struga", "Światła" - kpt. "Żuraw" Władysław Herman Tarnopol "Komar", "Tarcza", "Ton" – mjr Bronisław Zawadzki  Lwów "Dukat", "Lira", "Promień" - płk "Luśnia" Stefan Czerwiński

45. Obszar Zachodni "Zamek" z Okręgami:  Pomorze "Borówki", "Pomnik" płk "Piorun" Janusz Pałubicki Poznań "Pałac", "Parcela" - płk H. Kowalówka płk "Denhoff" Zygmunt Miłkowski

46. Okręg samodzielny Wilno "Miód", "Wiano" płk "Wilk" Aleksander Krzyżanowski

47. Okręg Nowogródek "Cyranka", "Nów" ppłk "Borsuk" Janusz Szlaski

48. Okręgi Samodzielne • Okręg samodzielny Warszawa • Okręg samodzielny Polesie • Okręg samodzielny Wołyń • Okręg samodzielny Białystok • Okręg samodzielny Lublin • Okręg samodzielny Kraków • Okręg samodzielny Śląsk • Okręg samodzielny Kielce-Radom • Okręg samodzielny Łódź

49. Okręg samodzielnyWarszawa "Drapacz" "Przystań" "Wydra" "Prom" - płk. dypl. Antoni Chruściel "Monter”

50. Okręg samodzielny Polesie "Kwadra", "Twierdza", "Żuraw" płk "Leśny" Henryk Krajewski 4 Inspektoraty i 10 Obwodów