Współczesne systemy administracji publicznej

1. Współczesne systemy administracji publicznej mgr Paweł Dąbrowski pdabrow@wspiz.edu.pl

2. Dni powszednie: 28.04 g. 12 -13 12.05 g. 12 - 13 19.05 g. 12 - 13 02.06 g. 12 -13 09.06 g. 16.30 - 17.30 Weekendy: 26.04 g. 11 - 12 10.05 g. 10 - 11 31.05 g. 14 - 15 15.06 g. 13 - 14 27.06. g. 16 - 17 05.07 g. 10 -11 Dyżury C-11

3. EGZAMIN • Termin zerowy: Przystąpić mogą osoby, które spełnią warunek frekwencji; • Forma egzaminu: pisemna, 10 pytań zamkniętych i 4 otwarte.

4. Literatura • J. Hausner (red.) „Administracja publiczna” (wybrane rozdziały) • Hubert Izdebski „Współczesne modele administracji publicznej” • Podawane na zajęciach lektury.

5. Tematyka wykładu • Część ogólna – ok. 6 h • Geneza współczesnych modeli administracji; • Systemy administracji w świetle New public management; • Główne tendencje rozwoju współczesnych systemów administracji; • Część szczegółowa – ok. 12 h • Charakterystyka współczesnych modeli administracji w wybranych krajach; • Polski system administracji na tle systemów innych państw; • Część podsumowująca – ok. 2 h

6. System administracji • System administracji – różnorodne jednostki organizacyjne, skupione wokół organów, tj. jednostek organizacyjnych wyposażonych w kompetencje określone w ustawach, mających realizować zadania publiczne (Lang, 1999).

7. Opis systemu administracji • Geneza systemu; • Organizacja administracji centralnej; • Organizacja administracji terenowej (samorząd terytorialny) • Kadry administracji; • Kontrola administracji; • Cechy szczególne (tendencje rozwoju)

8. Model angielski – kierunki wpływu

9. Model angielski – kierunki wpływu • Ameryka Północna – USA, Kanada; • Commonwealth; • Pozostałe kraje kolonialne;

10. Model francuski – kierunki wpływu

11. Model francuski – kierunki wpływu • Kraje Europejskie (m.in. Belgia, Hiszpania, Polska); • Kraje kolonialne (np. Algieria); • Kraje Ameryki Południowej (za pośrednictwem Hiszpanii).

12. Rosja/ZSRR – kierunki wpływu • Poprzez ekspansję komunizmu (Europa Środkowa, Wschodnia, Azja)

13. Administracja publiczna doby oświecenia – główne cechy 1. Upowszechnienie się systemów biurokratycznych. Cechy biurokracji: • Zawodowy charakter administracji; • Pionowy i poziomy podział władzy o zarysowanej specjalizacji; • Hierarchiczna struktura; • Podstawą działania są generalne normy prawne.

14. Ewolucja biurokracji w XIX w. – główne tendencje • Narzucenie biurokracji ograniczeń, poprzez przyjęcie konstytucjonalizmu, sądownictwa administracyjnego i zwiększeniu znaczenia samorządu terytorialnego; • Wpływ poglądów fizjokratów – ograniczenie roli państwa; • Stopniowa decentralizacja uprawnień; • Przyjęcie podziałów terytorialno – administracyjnych typu racjonalistycznego (odrzucenie podziałów historycznych).

15. Polska • Przed 1764 r. nie było w Polsce nowoczesnych organów administracji – ani centralnej ani terytorialnej; • W 1764 r. zostają powołane komisje wielkie – skarbowe i wojskowe; • W 1775 r. zostaje utworzona Rada Nieustająca – pierwsze polskie kolegium rządowe; • II Rzeczypospolita: przyjęto austriacki model procedury administracyjnej i sądownictwa administracyjnego, pruski model samorządu terytorialnego i rosyjskie wzory instytucji finansowych. • Po II wojnie światowej: częściowa recepcja wzorów radzieckich.

16. Niepaństwowe systemy administracji • Do „niepaństwowych” systemów administracji nauka zalicza administrację międzynarodową oraz administrację prywatną. • Administracja międzynarodowa to administracja kształtująca się nie wokół państwa, lecz wokół organizacji międzynarodowych. • Administracja prywatna to aparat zarządzania przedsiębiorczością prywatną.

17. Administracja międzynarodowa • Pierwsze tego typu aparaty administracyjne powstały w XIX w., a na masową skalę w XX w. Szacuje się, że w 1914 r. aparat administracyjny org. międzynarodowych liczył ok. 100 osób, a w 1997 r. – ok. 50 tys. osób. • Chodzi tu o takie organizacje jak ONZ, UE, Rada Europy.

18. ONZ – wyspecjalizowane agencje • Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO); • Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO); • Światowa Organizacja Zdrowia (WHO); • Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO); • Międzynarodowy Fundusz Walutowy • Światowa Organizacja Handlu; • Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds.. Uchodźców.

19. Administracja prywatna • Administracja prywatna. Nauka o administracji w USA i Europie inaczej rozumieją samo pojęcie „administracji”, a w ślad za tym „systemu administracji.” W USA klasyczne jest podejście z punktu widzenia zarządzania, obejmujące zakresem zarówno administrację publiczną, jak i aparat zarządzania przedsiębiorczością prywatną. W Europie - z reguły tylko administracja publiczna.

20. Administracja prywatna - rozwój • Do końca XIX w. przedsiębiorstwa obywały się bez osobnej, rozbudowanej administracji; • Występowały wyjątki, dotyczące największych podmiotów gospodarczych, np. Kompania Wschodnio – Indyjska; • Od lat 80. XIX w. – coraz częstszy jest zawodowy aparat administracyjny w przedsiębiorstwach - biurokracja; • Od lat 20. XX w. – stopniowa decentralizacja.

21. Czym jest NPM ? • Stanowi ono próbę zastosowania zasad i modeli zarządzania znanych z działalności gospodarczej w administracji publicznej. Bazując na tym, wyodrębniono szereg zadań administracji publicznej, które winny być zrealizowane poprzez metody przeniesione z najlepszych praktyk sektora prywatnego.

22. New Public Management (nowe zarządzanie publiczne) • NPM spotkał się ze szczególną akceptacją w takich krajach jak Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia i USA; • Najbardziej znany jest przykład brytyjski – reformy Margaret Tchacher; • W latach 80. XX w. NPM był czynnikiem zmiany administracji także w Australii i Nowej Zelandii; • W latach 90. prądy NPM dotarły do USA.

23. Główne założenia NPM • Administracja jest blisko związana z biznesem; • Administracja powinna być zorientowana na osiąganie wyników. W tym celu, tam gdzie dostarcza produkty lub świadczy usługi powinna korzystać z mechanizmów wolnorynkowych; • Jednostka jest postrzegana jako konsument; • „Uwolnienie kierownictwa”. Kierownicy administracji muszą się cieszyć dużą swobodą w zarządzaniu, zwłaszcza od polityków. • Administracja jest z założenia apolityczna;

24. Główne założenia NPM cd. • Ograniczenie rozwiązań biurokratycznych, na rzecz tzw. adhokracji, cechującej się m.in.: • Elastycznością i łatwością w przekształcaniu; • Ograniczeniem hierarchiczności; • Jest oparta na uczestnictwie; • W szerokim zakresie wykorzystuje technologie informatyczne.

25. Wpływ NPM na strukturę administracji • Prywatyzacja lub outsourcing; • Organy administracji mogą zostać przeorganizowane na wzór prywatnych spółek; • Organy i jednostki administracji publicznej mogą konkurować ze sobą, a także z resztą podmiotów rynkowych; • Tzw. dezagregacja – tworzenie mniejszych podmiotów w celu uniknięcia „braku winnych”.

26. Niejednorodność systemów administracji • Na czym polega owa niejednorodność ? • Relacja systemu administracji z władzą sądowniczą i ustawodawczą; • Relacja systemu administracji z systemem politycznym; • Funkcje administracji pełnią dziś często podmioty, które „zasadniczo” nie są organami władzy publicznej. • Problem teoretyczny - miejsce „niepaństwowych” systemów administracji”

27. Nietypowe podmioty administrujące – cecha współczesnych systemów administracji • Współcześnie do realizacji zadań publicznych włączane są takie podmioty jak spółki prawa handlowego czy fundacje, np. Giełda Papierów Wartościowych S.A. lub Fundacja Polsko - Niemieckie Pojednanie. • Są one częścią systemu administracji.

28. Pytania • Proszę wyjaśnić pojęcie biurokracji i jego rodowód; • Proszę wyjaśnić pojęcie administracji prywatnej; • Proszę opisać pojęcie administracji międzynarodowej (ponadnarodowej); • Proszę opisać genezę NPM; • Proszę przedstawić główne założenia NPM; • Proszę wyjaśnić na czym polega wpływ koncepcji NPM na strukturę administracji publicznej.