Davranış yönetimi için davranış ilkeleri Temel kavramlar

1. Davranış yönetimi için davranış ilkeleri Temel kavramlar Davranış Organizma ile çevre arasındaki ilişkiyi betimler Örnek: Aç olmak,kaygılı olmak,mutlu olmak Bir davranış değildir.Hortumun insanı havaya uçurması bir davranış değildir. Burada çevre ile bağlantılı kişi eylemleri davranışı belirler

2. çevre Birbirinden bağımsız gerçek olayları, içinde ya da bir arada bulundurarak organizmanın var olduğu ortamdır. Örnek: Şimdi buradayız ve bu konuyu işliyoruz. Hareketimle birlikte çevre hemen değişiyor. Yani fotoğraf karesinin her biri yeni bir çevreyi oluşturmaktadır. tanım

3. DAVRANIŞ DEĞİŞTİRME • Davranışların oluşumunu ve gelişimini anlama,anne ve babaların çocuk yetiştirmelerine ve öğretmenlerin de öğretim için en olumlu koşulları hazırlamalarına rehberlik edebilir. • Eğer,kişilerin bazı koşullar altında nasıl davrandığını anlaşılırsa,bu koşullar oluşturularak ya da ortadan kaldırılarak davranışlar biçimlendirilebilir.

4. Problem Davranış • Bir davranışın problem olup olmadığınıbelirlemede yer,zaman,davranışın sıklığı ve o bireyin özelliği gibi etmenler önemlidir. • Davranışlarda başlıca farklılık davranışın ne olduğu değil tekrarındaki sıklık ve dozudur. • Eğer çocuk çok fazla ya da çok az davranışı yerine getiriyorsa bir davranış problemi olduğundan söz edilebilir.

5. PROBLEM DAVRANIŞLARI ÖNLEME • Başarılı yaşantılar sağlanmalı • Geribildirim verilmeli • Doğru tepkileri pekiştirilmeli • Çocuğun yeterlilik düzeyini belirlenmeli

6. PROBLEM DAVRANIŞLARI ÖNLEME • Öğretilecek konu yada davranışların analizi yapılmalı • Bilgilerin bir durumdan diğerine transfer edilmesine yardımcı olunmalı • Öğrenilenlerin tekrarı sağlanmalı

7. PROBLEM DAVRANIŞLARI ÖNLEME • Öğrenciyi öğrenmeye güdülenmeli • Bir defada öğretilecek kavramların sayısı sınırlandırılmalı

8. PROBLEM DAVRANIŞLARI ÖNLEME • Eğitim Ortamında Akılda Tutulacak Noktalar 1.İşi basitleştirin 2.İşi kısaltın 3.Düzeni muhafaza edin 4.Düşünmeyi öğretin

9. DAVRANIŞ DEĞŞTİRME POGRAMI BASAMAKLARI 1.Problem davranışın varlığını belirleme 2.Problem davranışı ölçümleme(Süre,Sıklık v.b durumları gözlem,görüşme yoluyla ölçme) 3.Amacı açıkça belirleme,yazma 4.Başlama düzeyi verilerini toplama 5.Sağaltımı planlama 6.Sağaltım planını uygulama 7.İlerlemeleri düzenleme

10. UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİ • Uygulamalı davranış analizinde; • 1-Hedef davranış mutlaka güvenilir biçimde tanımlanmalıdır. • 2-Kullanılacak sürece(uygulamaya) karar verilmelidir.

11. UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİ • Davranışçılara göre davranışın nedeni bilinecek olursa,davranışın değiştirilmesinde daha akılcı karalar alınabileceğini varsaymaktadırlar. • Davranışın nedeninin ortaya çıkarılması davranış analizinde yanılmalara yol açmayan yaklaşım ve yöntemlerin kullanılmasını gerektirir.

12. UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİ • Davranış biliminin yöntem ve yaklaşımlarının odağını bilimsel yöntemlerde olduğu gibi doğrudan gözlemler oluşturmaktadır. • Doğrudan gözleme dayalı davranış analizini gerçekleştirebilmenin 3 evresi bulunmaktadır.

13. UYGULAMALIDAVRANIŞ ANALİZİ • İlki hedef davranışları güvenilir bir şekilde gözleme ve sayma ya da süresini belirleme • İkincisi hedef davranışın üzerinde etkili olan değişkenleri gözleme • Üçüncü olarak gözlenen bu değişkenlerin etkilerini belirlemedir.

14. DAVRANIŞ ANALİZİ • İlk olarak incelemek,değiştirilmek istenen bağımlı değişken olarak ifade edilen hedef davranışların güvenilir yani herkesin hemfikir olacağı şekilde gözlenmesi gerekir. • Sonra da gözlenen davranışı sürdüren,arttıran ya da azaltan yani davranış üzerinde etkisi olan değiştiren “bağımsız değişken” lerin doğrudan gözlenmesi ve belirlenmesi gerekir.

15. DAVRANIŞ ANALİZİ • Son olarakta gözlenen hedef davranışın üzerinde değişikliğe yol açan çevresel değişkenlerin etkisi gözlenir. • Davranışçı yaklaşımda davranışın nedeni kişide değil,kişinin çevresiyle etkileşiminde görülmektedir. • Buna göre davranışı davranış öncesi ve davranışın sonuçları oluşturmaktadır.Bu nedenle davranışı değiştirmek için öncesi ya da sonrası olayları değiştirme yoluna gidilir.(Örnek davranış analizi )

16. UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİNDE BASAMAKLAR • Hedef Davranışı Belirleme ve Tanımlama • Hedef Davranışı Ölçme ve Kaydetme • Hedef Davranışı Değiştirmek İçin Uygulama Yöntemini Seçme

17. Hedef Davranışın Belirlenmesi ve Tanımlanması • Hedef davranış sosyal önemi olan ve değiştirilmesi amaçlanan davranıştır. • Bir başka deyişle , bireyde görmek istediğimiz son davranıştır.

18. Hedef Davranış Belirlemenin Öğeleri • 1- Birey ve çevresi açısından işlevsel olmalıdır. • 2- Bireye doğal ortamlarda pekiştireç sağlamalıdır. • 3- Daha karmaşık beceriler için önkoşul niteliği taşımalıdır. • 4- Toplumsal yaşama girmeyi kolaylaştırmalıdır.

19. Hedef Davranış Belirlemenin Öğeleri • 5- Bireyin neyi yapmayacağını değil neyi yapacağını belirtmelidir. • 6- Bireyin yaşına uygun olmalıdır.(değiştirilmek istenen davranış) • 7-Alternatiflik boyutu olmalıdır.(arttırılmak ya da azaltılmak istenen davranışlara)

20. Hedef Davranış Belirlemenin Öğeleri • Birden fazla hedef davranış değiştirilmek isteniyorsa toplumsal açıdan daha önemli olan hedef davranışa öncelik verilmelidir.Bunu da şu öncelik ölçütlerine bakarak belirleyebiliriz. • 1- Sakınca derecesi • 2- İleri de kullanma olasılığı

21. Hedef Davranış Belirlemenin Öğeleri • 3- Problemin süreğenlik derecesi • 4- Pekiştireç sağlama olasılığı • 5- Önkoşul olma özelliği derecesi • 6- istenmeyen dikkati azaltma derecesi • 7- Değiştirilme kolaylığı • 8- Değiştirme maliyetinin uygunluğuna dikkat edilir.

22. Hedef Davranış Nasıl Belirlenir? • *Çocuk/birey ile görüşme • *Bireyin yaşamındaki önemli kişilerle görüşme • *Ölçü aracı uygulama • *Doğrudan gözlem yoluyla belirlenebilir.

23. Hedef Davranışı Ölçümleme Stratejileri • ABC(Anektod Kaydı):Davranış öncesi ve sonrasında neler olup bittiğine ilişkin,ayrıntılı biçimde veri toplamak için doğrudan gözlemlere yer veren kayıt türüdür. • ABC kaydı ile hedef davranışa/davranışlara karar verilebilir.

24. Hedef Davranışı Ölçümleme Stratejileri • ABC Kaydı Tutarken Dikkat Edilecek Noktalar • 1-Gözlenen bireyin yaptığı ve söylediği her şeyi yazınız. • 2-Gözlenen bireye yapılan ve söylenen her şeyi yazınız. • 3-Yorum yapmayınız ve gözlenemeyen olayları kaydetmeyiniz

25. Hedef Davranışı Ölçümleme Stratejileri • ABC Kaydı Tutarken Dikkat Edilecek Noktalar • 4-Gözlediğiniz davranışları sıklık ve sürelerine ilişkin yaklaşık süre ve sayıları kaydediniz. • 5-Gözlemlerinizi en az 3 oturum sürdürünüz.

26. Hedef Davranışı Ölçümleme Stratejileri • Fotoğraf ve Video ile Kayıt:Zamanzaman daha kalıcı veriler toplamak için kullanılabilir.Örneğintırnak yemedavranışı için kullanılabilir. • Kontrol Listeleri ile Davranış Kaydı:Öğretmenler tarafından kolayca kullanılabilir.Ancak kontrol listeleri oluşturulurken davranış yaptı/yapmadı,doğru/yanlış,uygun/ uygun değil gibi kategorilere ayrılmalıdır.Örneğinyiyecek hazırlama veyemek yeme becerisi için kullanılabilir

27. DAVRANIŞ KAYDI TEKNİKLERİ • Olay Kaydı:En pratik ve en kullanışlı kayıt etme süreçlerinden biri sıklık sayma ya da olay kaydıdır. • Bu kayıt türünde gözlemci belirlenen gözlem zamanı boyunca oluşan davranışların kaç kez oluştuğunu belirler. • Başlangıcı ve bitişi olan davranışlar için oldukça uygundur.

28. DAVRANIŞ KAYDI TEKNİKLERİ • Kontrollü Olay Kaydı:Olay kaydı tekniğinin özel bir türüdür.Eğer öğrencinizin, bir davranışı yapma fırsatını kontrol altında tutmak istiyorsanız,o davranışın yapılmasını sağlayan bir ön uyaran vererek bunu yapabilirsiniz.Örneğin parmak kaldırma(sıra alma) davranışı için yapılabilir.

29. DAVRANIŞ KAYDI TEKNİKLERİ • Süre Kaydı:Hedef davranışın ne kadar süre ile devam ettiğinin belirlenmesi amacıyla tutulan kayıtlardır • Süre kaydı yaparken kronometreli ya da dijital bir saat en iyi araçtır.

30. Davranış ilkeleri ve işlem süreçleri pekiştirme Olumlu pekiştirme Olumsuz pekiştirme ceza 1.Tür ceza 2.Tür ceza

31. Olumlu pekiştirme davranış İşlem süreci Davranış Üzerindeki etkisi ilke Sosyal pekiştirme (uyaran ekleme) Pijamasını dolabına Yerleştirmiş.Kızımlagurur duyuyorum. Ayşe izleyen Günlerde Pijamasını Dolabına Koymayı sürdürür Olumlu Pekiştir me Ayşe pijamasını Dolabına yerleştirmiş.

32. Olumsuz pekiştirme davranış İşlem süreci Davranış Üzerindeki etkisi ilke Ali Ödev yapma Saatinde, Ödevini Yapacağı Yerde ^başım Ağrıyor Der^ Anne ise daha önce Ödev yapma saatinde Aliye niye yatıyorsun Ödevini yapacaksın Demiştir.Artık başım Ağrıyor dediğinde ise Anne daha önceden söylediklerine son Vermiştir.(itici Uyarana son verme) Ali ilerleyen Günlerde ödev Yapacağı Saatlerde Başım ağrıyor Demeyi sürdürür Olumsuz Pekiştir me

33. 1.Tür ceza davranış İşlem süreci Davranış Üzerindeki etkisi ilke Elif, Suna’nın Kurdelesini Resim dersinde Her zaman Birkaç kere Boya kutusuna koyar Öğretmen, Elif’in sırtına vurur. (itici uyaran Ekleme) Elif izleyen günlerde Suna’nın Kurdelesini Boya kutusuna Koymayı bırakır. 1.Tür ceza

34. 2.Tür ceza davranış İşlem süreci Davranış Üzerindeki etkisi ilke Ali babasının Arabasını yıkar. Babası önceleri sık sık , Sonraları Arada bir Teşekkür eder. Gıcır gıcır Olmuş der. Baba ,ilerleyen zamanlarda Ali arabayı Yıkadığında Gıcır gıcır olmuş Demeyi bırakır, teşekkür etmez. (Pekiştirece son Verme) Ali izleyen Günlerde Arabayı Yıkamayı Bırakmış (sönme) 2.Tür ceza

35. Davranışı izleyen uyaran olaylarıyla Davranış arasındaki işlevsel ilişki işlem etki ilke Davranışa Uyaran ekleme Davranışta artma Olumlu pekiştirme Davranışta azalma 1.Tür ceza Uyarana son verme Davranışta artma Olumsuz pekiştirme Davranışta azalma 2.Tür ceza

36. Olumlu pekiştirme türleri Öğrenilmemiş pekiştireç Sıcaklık,su,yiyecek Öğrenilmiş pekiştireçler Sosyal pekiştireçler Dönüştürülebilir sembol pekiştireçler Etkinlik pekiştireçleri(Premack ilkesi)

37. D s p Öğrencinin adı Aldığı puan(yıldız) Buğra ********** Emel ********* Suat *** Davranışlar ve değeri Parmak kaldırarak konuşma ** * Kapıya tıklayarak girme Kazanılan puanın ederi ********** *****

38. Ayrımlı pekiştirme örnek Öğretmen Uyaranı sunar (U) Öğrenci Davranışı (D) Davranışın sonucu (U) Öğretmen kırmızı Kamyonu gösteri ve Kamyon ne renktir Diye sorar mavi Hayır. O kırmızı Öğretmen kırmızı Topu gösterir bu Ne renktir diye sorar kırmızı Evet. Kırmızı Aferin

39. Öğretimi olumsuz etkileyen dönütler 1- Yardım tuzağı 2- Eleştiri tuzağı

40. Cezaya dayalı davranışı yönetme işlem süreçleri 1-Aşırı düzeltme Birinci tür cezayı kapsar. 2-Mola İstenilen etkinlikten mahrum bırakma 3-Sönme Pekiştireçlere son verme. 2.tür ceza 4-Tepkinin bedeli (ör: trafik cezası, dsp de yıldızın geri alınması)

41. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • Öğrenilmemiş Pekiştireçlerin Özellikleri • 1-Öğrenilmemiş pekiştireçlerin etkililikleri kullanıldıkları durumlailintilidir.Örneğin çikolatanın etkili pekiştireç olduğu belirlenen bir çocuğa karnı tokken vermenin pekiştirici etkisi olmayabilir. • 2-Uygun şekilde sunulmadıklarında bireyde doygunluk ya da yoksunluk yaratabilir

42. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • Öğrenilmemiş Pekiştireçlerin Özellikleri • 3-Pekiştireç olma özelliklerini kaybetmezler.Çünkü bunlar organizmanın biyolojik gereksinimleridir. • 4-Yiyecek içecek pekiştireçleri özel diyeti olan çocuklarda kullanılacaksa titizlikle seçilmelidir. • 5-Doygunluğu önleme ve öğretim sırasında hızlı tüketimi sağlamak gibi nedenlerle az miktarlarda sunulmalıdır.

43. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • Öğrenilmiş Pekiştireçler (İkincil Pekiştireçler): Öğrenilmemiş pekiştireçler gibi yaşamın sürdürülmesinde biyolojik açıdan önemli olmamakla birlikte davranışların arttırılması ve sürdürülmesinde etkili biçimde kullanılabilirler.Bunlara koşullu pekiştireçler de denir. • Örneğin çok iyi yaptın aferin gibi sözcükler başlangıçta çocuk için bir şey ifade etmeyebilir.Fakat bunlar çikolata,bisküvi gibi öğrenilmemiş pekiştireçlerle birlikte sunulduklarında bir süre sonra yiyecek pekiştireçleri olmaksızın da davranışı pekiştirirler.

44. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • Öğrenilmiş Pekiştireçlerin Yararları ve Sınırlılıkları • Yararları: • 1-Öğretmen ya da diğer uygulayıcılar için ulaşılması kolaydır. • 2-Kolayca çeşitlendirilebilir.Doğal ve sosyal ortamlarda da sağlanabilir. • Sınırlılığı:Birincil pekiştireçlerle eşleyerek sunulması ve birincil pekiştireçlerin zamanla silikleştirilmesi gerekliliği bir sınırlılık gibi görünse de öğrenilmiş pekiştireçlerin yararı daha fazladır.

45. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • Öğrenilmiş Pekiştireç Türleri • 1-Sosyal Pekiştireçler • *Sözsüzifadeler:Gülümseme,alkışlama • *Bedensel iletişim:Saçını okşama,sırtını sıvazlama v.b • *Sosyal ortamlarda yakınlık:Öğretmen masasının yakınına oturma,birlikte sınıf panosunu düzenleme. • *Ayrıcalık tanıma:Sınıf defterini okul müdürüne götürme . • *Övgü sözcükleri:Aferin,ne kadar güzel,bunu sen mi yaptın gibi • *Etkinlik pekiştireçleri:Şarkı söylemek yap bozla oynamak.(premack ilkesi)

46. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • 2- Nesne pekiştireçleri:Oyuncak gibi materyallerdir. • 3-Sembol pekiştireçleri:kendi başlarına anlamı olmayan ama başka pekiştireçlere dönüştürülebilen sembollerdir. • Para,gazete kuponları,yıldızlar,jeton gibi

47. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • Pekiştirme Tarifeleri • 1-Sürekli Pekiştirme • 2-Aralıklı Pekiştirme a-Oranlı pekiştirme *Sabit oranlı pekiştirme *Değişken oranlı pekiştirme b-Süreli pekiştirme *Sabit süreli pekiştirme *Değişken süreli pekiştirme

48. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • 1-Sürekli Pekiştirme: • Davranışın her oluşumunun pekiştirilmesidir.Öğrencinin edinim aşamasında yani başlangıcında kullanılır.

49. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • 2-Aralıklı pekiştirme • a- Oranlı pekiştirme:Davranışın pekiştirilmesi için amaç doğrultusunda sabit ya da değişken sayıda bir oran belirlenerek pekiştirecin sunulmasıdır. • *Sabit oranlı pekiştirme:Sabit bir oran belirlenir.Davranış belirlenen oranda gerçekleştiğinde pekiştireç sunulur.Örneğinöğrencinin parmakkaldırarak söz alması SOP3 ile pekiştiriliyor olsun.Öğrencinin 3.ve 6.kez söz alması pekiştirilecektir.

50. UYGUN DAVRANIŞLARIN ARTTIRILMASI • *Değişken oranlı pekiştirme: • Davranışı pekiştirmek üzere bir oran belirlenir ve bu oran değişken olarak uygulanır.Örneğin öğrencinin “lütfen” deme davranışı DOP3 ile pekiştiriliyorsa ilk üç davranıştan herhangi biri,ikinci üç davranıştan herhangi biri gelişigüzel pekiştirilir.Uygulayıcı açısından bu tarifenin uygulanması zordur.Ancak pekiştirecin ne zaman geleceği açıkça belli olmadığı için davranışın kalıcılığını sağlamada etkilidir. • LLL/LLL/LLL/LLL(Lütfen deme) • + + + + (Pekiştirme oranı)