PROGRAM GELİŞTİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR

1. PROGRAM GELİŞTİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR Haz: Arş. Gör. Ceyhun OZAN Atatürk Üniversitesi Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı

2. İÇERİK • Program Türleri • Eğitim Programı • Öğretim Programı • Ders Programı • Örtük Program • Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması • Eğitim Programının Öğeleri • Eğitim Programlarının Yararları • Eğitim Programlarının Özellikleri

3. PROGR AM TÜRLERİ

4. Eğitim Programı • Eğitimi düzenleyen ve yönlendiren sistem (TDK) • Okulun rehberliği ve gözetiminde çocuklar için düzenlenen tüm faaliyetlerdir (Caswell ve Campbell) • Öğrenme programıdır (Hilda Taba)

5. Eğitim Programı • Öğrenme yaşantılarının planlanmasına rehberlik eden, istenen sonuçların sistematik olarak yeniden yapılanmasıyla bilgi ve yaşantıların formüle edilmesi ve okulların kontrolünde öğrenene kazandırılmak istenen kişisel ve sosyal amaçlar ve değerler bütünü (Tanner)

6. Eğitim Programı • Yetişek: öğrencide geliştirilecek davranışların önceden kararlaştırılıp bir sıraya konması; bu davranışları geliştirici öğrenme yaşantılarını gerçekleştirecek eğitim durumlarının düzenlenmesi; eğitim durumlarını (ve öğrenme yaşantılarını) istendik ve beklendik davranışları geliştirmedeki etkililik derecelerinin araştırılması yani değerlendirmedir (Selahattin Ertürk) • Bir eğitim kurumunun çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı, milli eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetlerdir (Fatma Varış)

7. Eğitim Programı • Öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği (Özcan Demirel) • Kişide gözlenmesi kararlaştırılan hedefleri, bunları gerçekleştirebilecek düzenli eğitim ve sınama durumlarını içeren dirik bir bütün (Veysel Sönmez) • Öğrencilerde beklenen öğrenmeyi meydana getirebilmek için planlanmış faaliyetlerin tamamı (Hıfzı Doğan)

8. Öğretim Programı • Eğitim programının amaçlarına hizmet edecek biçimde, belli bir öğretim kademesinin çeşitli sınıflarında bireye belli bilgi kategorileriyle ilişkili olarak okul içinde ya da dışında ne tür yaşantıların sağlanacağını gösteren düzenektir.

9. Ders Programı • Bir ders süresi içinde planlanan hedefin/hedeflerin bireye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı bir plandır. • Öğretim programı içinde yer alan her bir ders süresi için ayrı ayrı hazırlanır.

10. Örtük Program • Öğrencilerin kazanmaları beklenen bilgiler, ilkeler, kurallar, değerler, tutumlar, alışkanlıklar ya da düşünceleri okulun resmi ya da yazılı bir program olmaksızın dolaylı olarak öğrettiği programdır.

11. Örtük Programın Kapsamı • Okulun idari ve örgütsel araç ve düzenlemeleri • Okul kuralları • Okul binasının mimari yapısı ve dekorasyonu • Sınıfların oluşturulması • Zaman • Ders dışı faaliyetler • Okul ve çevre etkileşimi • Toplumsal normlar ve değerler • İdeoloji • Ders kitapları • Sınıf iklimi • Öğretmenlerin görüş ve beklentileri • Öğretmenlerin önyargıları • Sınıf kuralları • Öğretmen davranışları • Öğrenci özellikleri • Sınav ve öğrenci başarısı

12. Posner`in Eğitim Programı Sınıflaması

13. Resmi (kuramsal, açık, yazılı) Program • Tanımlanmıştır. • Yazılı bir doküman haline getirilerek eğitim otoritelerince onaylanmış ve okullara gönderilmiştir. • Eğitim felsefesini ve politikasını yansıtır, resmidir, teoriktir, açık ve ilan edilmiştir. • Tasarıdır, varsayımsal olarak olması gerekeni ortaya koyar.

14. İşlevsel (gözlenen, gerçekleşen, uygulanan) Program • Okulda öğretmenler aracılığıyla uygulamaya konulan programdır. • Okuldan okula farklılık gösterebilir. • Kuramın uygulamaya dönüşmesidir. • Resmi programın okula, çevreye ve öğretmene göre farklılaşmasıdır. • Resmi programın uygulamada yaşama geçirilmiş biçimidir. Bu nedenle daha somuttur.

15. İhmal Edilen (geçersiz, görmezden gelinen) Program • Resmi programın atlanan, eksik bırakılan, üstünkörü geçiştirilen yanlarını oluşturur. • Bu durum okulun sahip olduğu olanaklardan ya da öğretmen yeterlik, tutum ve davranışlarından da kaynaklanabilir. • Örneğin, fen laboratuarı olmayan okullarda bazı deneylerin yapılmaması, liselerde LYS`soru çıkmayan konuların üstünkörü geçilmesi ya da işlenmemesi

16. Örtük (gizli, yazılı olmayan) Program • İlk olarak Jackson (1968) tarafından ortaya atılmıştır. • Resmi programda yazılı olarak yer almayan, kasıtlı olarak düzenlenmemiş ve planlanmamış öğrenmeleri içeren programdır. • Resmi programı destekleyen ya da engelleyen daha çok okul kültürü ve ikliminden kaynaklanan, kurumdaki bireylerin sahip olduğu inanç, değer, tutum ve yaklaşımlardan doğan program türünü yansıtır.

17. Ekstra Program • Resmi program dışı olan örtük programdan farklı olarak planlı olan; sportif, sanatsal, kültürel etkinlikleri kapsar. • Öğretmenlerin gözetim ve rehberliği altındadır. • Katılım, gönüllülük esasında dayalıdır. • Okulun fazladan düzenlediği çalışmalardır. • Okul korosu, öğrenci toplulukları, konferanslar gibi.

18. Eğitim Programının Öğeleri

19. Eğitim Programlarının Yararları • Öğretim süreçlerinin standartlaşmasını sağlayarak, ülkenin tüm okullarındaki öğrencilerin az-çok benzer nitelikler kazanmalarını sağlar. • Öğretim süreçlerinin planlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde öğretmenlere rehberlik eder. • Nitelikli bir öğretimi gerçekleştirmede ve verimi arttırmada araçtır. • Öğretimin etkililiğini artırır. • Öğretim süreçlerinin kalite kontrolünü test etmede temel bir ölçüttür. • Eğitim sürecinin planlı, sistemli, amaca uygun gelişime odaklı ve dirik ilerlemesinin en önemli unsurudur.

20. Eğitim Programlarının Özellikleri • Milli Eğitimin Amaç ve İlkelerine Uygunluk • İşlevsellik • Çerçeve • Esneklik • Değişmez ve Genellik • Bilimsellik • Rehber • Uygulanabilirlik

21. Milli Eğitimin Amaç ve İlkelerine Uygunluk • İlköğretim programları, ülkenin uzak hedeflerinin bir yorumu olan genel hedeflere göre hazırlanmalıdır. • Örneğin, Temel eğitimin genel hedeflerinden biri «Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamaktır.» Dolayısıyla ilköğretim programları bu hedefe hizmet edebilecek biçimde hazırlanmalıdır.

22. İşlevsellik • İlköğretim programı, gerçek yaşamda bireylerin gereksinim duyduğu, duyabileceği bilgi, beceri ve davranışları kazandırmalıdır. • Yaşamında hiç havuz doldurup boşaltmayacak bir bireye havuz problemleri çözdürülmemelidir.

23. Çerçeve • İlköğretim programında yer alan hedefler, içerik, önerilen öğrenme-öğretme yaşantıları ve değerlendirme süreçleri Türkiye`nin tüm okullarında benzerdir. • Öğretmenler bu ana hattın dışına çıkmadan görevlerini yerine getirirler.

24. Esneklik • 17 Aralık`ta Atatürk`ün Ankara`ya gelişinin Ankara`da kutlanıp başka şehirlerde kutlanmaması ya da enerji kaynakları ele alınırken Çanakkale`deki bir Fen ve Teknoloji öğretmeninin rüzgar enerjisini, Elazığ`daki öğretmenin ise hidroelektrik santralleri işlemesi esnekliktir.

25. Değişmez ve Genellik • Ulusal bayramların ülkenin tüm okullarında benzer süreçlerle kutlanması değişmez ve genelliktir.

26. Bilimsellik • Öğrencilerin zihinsel, bedensel, duygusal ve sosyal gelişimini öğrenme-öğretme ve gelişimle ilgili bilimsel verilerden yararlanarak üst düzeye taşıma.

27. Rehber • Hazırlanan programlar öğretmenlerin anlayabileceği bir dil ve anlatımla yazılmalı, açık ve anlaşılır olmalıdır. • Öğretmen öncelikle programın özelliklerini, programın kendisine yüklediği rol ve sorumlulukları anlamalı daha sonra uygulamalıdır.

28. Uygulanabilirlik • Bir program kuramsal düzeyde ne kadar mükemmel hazırlanırsa hazırlansın, uygulanan program farklı olabilmektedir. • İyi program hazırlanış biçimine en yakın uygulanan programdır.