Od potpune hegemonije u Evropi Napoleona je dijelila još samo Rusija.

1. Spoljna politika i diplomatija evropskih država poslije Francuske revolucije - Bečki sistem ravnoteže snaga

2. Francuska revolucija 1789. je značila ubrzani nacionalni preporod Francuske u kojem je uništen stari režim,sa apsolutističkom monarhijom i feudalnim odnosima. • Za istoriju Evrope ona je značila razaranje krhkog mira koji je postojao krajem XVIII vijeka. Promjene koje je ona donijela oštro su sukobile revolucionarnu Francusku sa monarhističkim državama na evropskom kontinentu: Austrijom, Velikom Britanijom, Pruskom i Rusijom. • Glavne promjene koje je donijela ogledale su se u u preobražaju Francuske u ustavnu i parlamentarnu monarhiju, sa obezbijeđenim građanskim pravima i slobodama uz neprikosnovenost privatne svojine. • Izvršene promjene su potvrđene donošenjem Deklaracije o prava čovjeka i građanina (26. avgusta 1789) i Ustava Francuske (3.septembar 1791.)

3. Liberalno nastrojene snageoduševljeno su prihvatile ideje revolucije.Nasuprot njima privrženici starog režimasu pokušali da se promjene zaustave odnosno da se izvrši restauracija. • U vladajućih krugovima evropskih država početno je vladao otpor prema revolucionarnim idejama iza kojih je stajala miroljubiva spoljna politika Francuske.Njihovi stavovi su dobili drugačiji smisao po prelasku revolucionarnog Pariza sa "miroljubivog idealističkog držanja" na politiku osvajanja. • U revoluciji proklamovani princip da svaki narod imao pravo da slobodno raspolaže svojom sudbinom učinio je legitimnom francusku okupaciju Avinjona i Konta u maju 1791. • U pokušaju da se ponište tekovine revolucije austrijska i pruska vojska provalile su u Loren. Francuska narodna garda, kod Valmija 20. septembra 1792. odbila je taj napad.

4. Sukob kod Lorena, republikanci su iskoristili da pod vođstvom Maraa dignu ustanak, a skupština je suspendovala i uhapsila kralja Luja XVI i održala izbore za narodni konvent, tj. konstituantu koja je imala da riješi pitanje budućeg državnog uređenja. • Konvent koji je zasijedao od 21. septembra 1792. do 26. oktobra 1795. i već prvog dana donio je odluku o ukidanju monarhije i proglašenju republike sa devizom: sloboda, jednakost, bratstvo. Kralj je osuđen na smrt i giljotiniran, 21. januara 1793. • Došavši u sukob sa žirondincima, jakobinci su ustankom u Parizu oborili žirondinsku vladu i zaveli svoju diktaturu (od 2. juna 1793. do 27. jula 1794.) koja je obilježena revolucionarnim terorom pod vođstvom Robespjera i Odbora javnog spasa.

5. Za Evropu, posebno Austriju, Prusku, Englesku, Rusiju- Francuska je bila buntovnik koga je trebalo kazniti i uništiti tekovine revolucije. To je označilo početak sukoba između revolucionarne Francuske i kontrarevolucionarne Evrope, koji će narednih dvadeset pet godina gospodariti evropskom političkom scenom. • Pokušaj Austrije i Pruskeda vojnom intervencijom kod Lorena sruše rezultate revolucije jakobincisu zaustavili u septembru 1792. • Rat je uskoro iz faze odbrane domovine prešao u fazu progonstva neprijatelja s one strane granice. Francuska vojska je nakon zauzimanja gradova u Njemačkoj (Majnca i Frankfurta na Majni) krenula u osvajanje Savoje i Nice.Ipak, najznačajniji pohod iz te faze rata koji je kao i prethodni rezultirao aneksijama u korist Francuske bio je upad u Belgiju u martu 1793. • -Uspjesi jakobinaca, doveli su do formiranja Prve koalicije evropskih država 1793. činili su je: Austrija, Pruska, Rusija, Engleska.Međutim jakobinci su uspjeli da zavođenjem opšte vojne obaveze mobilišu 700.000 i da u bici kod Flerija (26. juna 1794) poraze snage Prve koalicije.

6. Razdor u jakobinskoj stranci i Termidorskiprevrat 27. jula. 1794. (giljotiniranje Robespjera i Sen Žista) i neuspjeh jakobinskog ustankau Parizu 1795. i Babefove zavjere 1796.okončani su donošenjem buržoaskog republikanskog ustava od 1795. koji je bio osnove vlade Direktorijuma 1795-1799. • Zavođenja vladavine direktorijumabio je jedan od preduslova za pojavu i afirmaciju Napoleona Bonaparte. • Vojna sila je bila osnov francuskog trijumfa.UspjesiFrancuske su, međutim, bili praćeni i diplomatskim radom. • U aprilu 1795. potpisan je u Bazelu mirovni ugovor sa Pruskom. Osim slabljenja snaga koalicije, njime je lijevu obalu Rajne dobila Francuska. Tako je započeo proces razgradnje Svetog rimskog carstva njemačkog naroda koji je 1806. okončao Napoleon.

7. U vrijeme Direktorijuma spoljnu politiku zemlje vodili su generali.Jedino je savez sa Španijom 1796. bio zaključen od strane Direktorijuma. Napoleon Bonaparta. je zaključio ugovor sa Toskanom, mir sa Papskom državom i Austrijom, bez prethodnih konsultacija sa Direktorijumom i bez njegovih instrukcija. • Mirovni ugovor sa Austrijom u Kampoformiju (17. oktobra 1797) Napoleon je potpisao nakon što je poslije pobjeda u gornjoj Italiji krenuo prema Beču. Mirovni pregovori sa predstavnikom Austrije Kobenclom okončani su sporazumom po kome su Francuskoj priznata sva osvajanja od 1795. do 1797. Austrija se odrekla Belgije u zamjenu za Mletačku republiku koju je Napoleon ukinuo i podijelio tako da je Austrija dobila djelove Istre i Dalmacije sa Bokom Kotorskom, a sve ostalo je pripalo Francuskoj. • Osvajanje Jonskih ostrva i Malte u Sredozemlju kao i ekspedicije Bonaparte u Egiptu bila su naredna etapa kolonijalne politike Francuske Poslije ekspedicije u Egiptu i prethodnog učvršćivanja francuskog uticaja u Holandiji; Švajcarskoj i u Sredozemlju 1798. došlo je do obrazovanja Druge koalicija evropskih država protiv Napoleona.

8. Po povratku iz Egipta uz pomoć visoke buržoazije Napoleon je izvršio državni udar i uzeo svu vlast u svoje ruke kao Prvi konzul Francuske republike. • Mir u Amijenu 27. marta 1802. između Francuske i njenih saveznika s jedne i Velike Britanije s druge označio je kraj Druge antifrancuske koalicije.Ovaj mir nije donio značajnije teritorijalne izmjene a značajan je zbog toga što je doveo do jedinog perioda mira između Francuske i Velike Britanije u vrijeme Napoleona. Do nastavka daljeg ratovanja došlo je već u maju 1803. • Oreol "ratnog pobjednika" otvarao mu je prostor da još snažnije učvrsti ličnu vlast.Za doživotnog konzula proglašen je 2. avgusta 1803. a 18. maja 1804 za cara. • Ratovi koje je Francuska republika povela protiv evropskih monarhija poslije proglašenjem Napoleona za cara, imali su osvajački karakter.

9. Napoleonovi ratovi su definitivno srušili sistem odnosa koji je postojao u Evropi u XVIII vijeku i radikalno izmjenili političku kartu evropskog kontinenta. • Napoleon je gospodario sjevernom Italijom, faktički je anektirao Đenovu, Luku, ostrvo Elbu, Pijemont i Parmu. U jesen 1802. godine Švajcarskoj je nametnuo svoj ustav i savez sa Francuskom. Pod okupacionom upravom zadržao je Holandiju. Jug Njemačke bio je pod francuskim uticajem, zbog uloge koju je ona imala u sekularizaciji crkvenih posjeda. Istovremeno, Austrija je izgubila svoj raniji politički značaj. • Kao u u Kampoformiju i Požunski mir 1805. Napoleon je izdiktirao Austriji nakon pobjede francuske vojske nad austrijskim i ruskim trupama. Austrija je morala da se odrekne Istre i Dalmacije i da prizna Napoleona za kralja Italije. Ovim je završen i rat sa Trećom koalicijom.

10. Od potpune hegemonije u Evropi Napoleona je dijelila još samo Rusija. Prvobitno je je nakon poraz ruske vojske u bici kod Fridlanda 1807. i zaključivanja mira u Tilzitu, koji je obuhvatio i Prusku, došlo do približavanja Rusije i Francuske. Ovim mirom je potvrđena pobjeda Napoleona i nad Četvrtom koalicijom. • Ni kasniji susret sa carem Aleksandrom I u Erfurtu 1808. radi dobijanja podrške Rusije za intervenciju Francuske protiv Austrije, nije donio diplomatski uspjeh Napoleonu. • Poslije toga počinju pripreme i Napoleona i ruskog cara za konačni obračun. Rusija, koja je od 1806. bila u ratu sa Turskom da bi okončala taj rat zaključila je veoma nepovoljan Bukureški mir 1812. Sa druge strane, kao ratnog saveznika na svoju stranu uspjela je da privuče Švedsku.

11. Nakon Napoleonove pobjede i nad Petom koalicijom i mira u Šenbrunu (14. oktobra 1809) poslije kojeg je oženio austrijsku princezu Mariju Lujzu, Napoleon se konačno okreće Rusiji. • Francuska je u Rusiji 1812. doživjela težak poraz. Nakon novih neuspjeha u centralnoj Evropi antinapoleonovoj koaliciji pridružile su se Pruska i Austrija, tako da su antifrancusku koaliciju sačinjavale tada Velika Britanija, Rusija, Pruska, Austrija i Švedska. • Još u toku rata protiv Napoleona četiri savezničke sile Rusija, Velika Britanija, Pruska i Austrija u Šomonu su zaključile ugovor kojim su se obavezale da će na samo voditi rat do konačne pobjede već i nadgledati uslove izvršenja mira koji budu nametnuti Francuskoj (mart 1814). • Poslije poraza Napoleona i njegove abdikacije, u Fontenblou je potpisana (11. april 1814) konvencija kojom je Napoleon svrgnut i izvršena je restauracija Burbona. Kralj Francuske postao je Luj XVIII. Tako je Šesta koalicija porazila Napoleona.

12. Prvim pariskim ugovorom od 30. maja 1814. određene su graniceFrancuske kakve su bile 1. januara 1792. • Predviđeno je održavanje kongresa u Beču.Takođe je zaključeno da se Francuska isključi iz donošenja odluka na Kongresu • Bečki kongresje otpočeo sa radom u oktobru 1814. Na Bečkom kongresu bili su prisutni predstavnici 216 evropskih vlada od kojih su mnogi bili svrgnuti za vrijeme Napoleonovih ratova. Austriju je zastupao Meternih, Prusku knez Hardenberg, Rusiju Aleksandar I, a predstavnik Velike Britanije je bio lord Kaslrej, dok se francuski kralja Luj XVIII oslonio na Talejrana.Zadatak kongresa sastojao se u vaspostavljanju feudalnog poretka i svrgnutih dinastija. Trebalo je takođe stvoriti solidne garancije protiv Napoleona i ponovne invazije od strane Francuske.

13. Prvi put Evropa je bila spreman da isplanira svoj međunarodni poredak. Plan britanskog predsjednika vlade Vilijema Pita polazio je od koncepta cara Aleksandra I iz 1804. o postizanju opšteg mira, koji bi od svih zemalja zahtijevao da reformišu svoje ustave,kako bi se okončao feudalizam i prihvatila vladavina ograničena ustavom. • Na Kongresu je donijeto jedno opšte rješenje za Evropu u potpunosti zasnovano na principu ravnoteže. Pit je smatrao da ravnoteža mora da se uspostavi da bi se mir očuvao. • Na kongresu državnici su slijedili Pitov plan. Ideja o samoopredjeljenju naroda nije postojala. • Austrija je učvrstila svoje pozicije u Italiji, a Pruska u njemačkim zemljama, Holandija je dobila austrijsku Nizozemsku uglavnom današnju Belgiju), Francuska je morala da se vrati u "stare granice", tj. na teritorije koje je posjedovala prije revolucije. Rusija je dobila središnje djelove Poljske. Velika Britanija se zadovoljila teritorijom ograničenom na Rt Dobre nade na jugu Afrike.

14. Da bi se mir i stabilnost u Srednjoj Evropi ostvarili moralo se poništiti ono što je u XVII vijeku stvorio Rišelje. Državnici u Beču su se potrudili da Njemačku konsoliduju ali ne i da je ujedine. • Od nekih 300 državica koliko je postojalo prije Napolenovih ratova stvoreno je tridesetak međusobno povezanih u jedan novi entitet nazvanNjemački savez. • U slučaju agresije, Njemački savez je mogao da obezbjedi odbranu od napada Francuske, ali je bio suviše slab i decentralizovan da bi ugrozio svoje susjede. • Savezom je uspostavljena ravnoteža između nadmoćne Pruske vojne snage i većeg ugleda i legitimiteta Austrijskog carstva.

15. Cilj Velike Britanije bio je slabljenje Francuske. Radi toga je bila neophodno ostvariti ravnotežu u Evropi koja bi Britaniji omogućila ulogu arbitra. • Kaslrej je na Kongresu podržavao zahtjeve Austrije i Pruske koje su predstavljali protivtežu politici Francuske i Rusije. Da Rusija ne bi postala dominirajuća sila u Evropi Britanija se protivila planu Aleksandra I o priključenju Poljske Rusiji. • Austrija je bila protiv jačanja Pruske i Rusije. Zbog toga se svim silama trudila protiv pretenzija Pruske prema Saksoniji, provinciji južno od Berlina, koju je trebalo održati kao tampon državu. • Isto tako Meternih se protivio priključenju Poljske Rusiji, jer bi Rusija ojačala toliko da bi predstavljala opasnost za Austriju.

16. Meternih je nastojao da njegova zemlja dobije Lombardiju, Veneciju, a takodje i neke kraljevine, odakle je Austrijance istjerao Napoleon. • Pruske ambicije bile su u teritorijalnom proširenju, na istočnoj strani prema Saksoniji, a na zapadu u Rajnsku oblast prema zapadno-njemačkim provincijama, ekonomski jakim i bogatim, i strateški važnim. • Politika Rusije sastojala se u želji za dominacijom nad Evropom i onemogućavanju stvaranju neprijateljskih koalicija.. Rusija je nastojala da ne dozvoli preveliko slabljenje Francuske, kao protivteže Austriji i Pruskoj, da podstiče suparništvo izmedju Pruske i Austrije i da obezbijedi priključenje Poljske.

17. Na Kongresu Talejran je istakao - princip legitimiteta, i tražio njegovu primjenu. To je značilo da se sve promjene koje su rezultat Napoleonovih ratova anuliraju. • Osnovni zadatak Francusku bio je onemogućavanje teritorijalnog proširenja Pruske, jer je ona ubrzo mogla predstavljati dominantnu silu u Evropi. Talejran je zato bio protiv prisajedinjenja Pruskoj Saksonije i Rajnskih provincija. • Engleska i Austrija bile su protiv priključenja Poljske Rusiji, dok je Pruska bila spremna da podrži teritorijalno širenje Rusije na djelova Poljske koji su prije Napoleonovih ratova pripadali Pruskoj, uz uslov ruske podrške pruskim pretenzijama u Saksoniji. • Na prijedlog Talejrana 3. I 1815. između Francuske, Velike Britanije i Austrije zaključen je Bečki tajni sporazum. Sile ugovornice su se obavezale na diplomatsku podršku u osnovim pitanjima, a u slučaju rata i vojnu pomoć. Bio je usmjeren protiv Rusije i Pruske.

18. Tokom Bečkog kongresa Napoleona je napustio ostrvo Elbu i iskrcao se u Francuskoj. Njegov povratak je uticao na prevazilaženje razdora među silama pobjednicama i obnavljenje sporazuma iz Šomona . • Rad Kongresa je ubrzan, pa je nekoliko dana prije bitke kod Vaterloa 18. juna 1815.(posljednje Napoleonove bitke) gdje je on poražen od strane Sedme koalicije, bio završen. • "Finalni akt" potpisan 9. juna 1815. imao je 121 odredbu. Utvrdio je nova karta Evrope: • Rusija i Pruska su morale da odustanu od svojih maksimalnih zahtjeva. Pruska je dobila sjeverni, manji dio Saksonije, dok je južni dio ostao i dalje pod suverenitetom saksonskog kralja.

19. Rusija je dobila samo jedan dio Poljske. Grad Krakov je proglašen slobodnim gradom, a Poznanj je priključem Pruskoj. Belgija je priključena Holandiji u kojoj je uticaj Velike Britanije bio dominantan i stvorena je Kraljevina Nizozemska. • Rajnske provincije i Vestfalija bile su priključene Pruskoj. • Švajcarska je teritorijalno proširena i ojačana. Na sjeverozapadu Italije ojačana je Sardinska kraljevina i priključene su joj Savoja i Nica. Na sjeveru Italije Lombardija i Venecija priključene su Austriji, kao i italijanske države u centru Italije. • Engleska je priključila sebi holandske i francuske kolonije na putu za Indiju. • U Njemačkoj je stvorena konfederacija njemačkih država, neka vrsta saveza u kome je rukovodeću ulogu imala Austrija.

20. Poslije Napoleonove vladavine od sto dana i poraza kod Vaterloa 20. novembra 1815. sklopljen je Drugi pariskimirovni ugovor. • Francuska je sa manjim odstupanjima vraćena u granice iz 1790. Izvjesni djelovi Francuske podvrgnuti su savezničkom okupacionom režimu i nametnuto joj je plaćanje ratne štete od 700 miliona franaka.

21. U septembru 1815, tri evropske sile donose deklaraciju u Parizu za vrijeme sastanka između ruskog caraAleksandra I, austrijskog cara Franca I i pruskog kralja Fridriha Vilhelma III. U deklaraciji su objavile da će se u rješavanju kako unutrašnjih tako i spoljnih problema pridržavati načela "svete vjere, pravde i morala". Deklaracija na prikriven način izražava intervenističku politiku.Njoj nije prišla Engleska. Deklaracija je konstutivni akt saveza Sveta alijansa. • Deklaraciju je predložio ruski car koji se smatrao pozvanim da popravi međunarodni poredak. Meternih je prijedlog pretočio u koncept nazvan Sveta alijansa, u okviru koga je vjerski imperativ protumačen kao obaveza potpisnika da očuvaju postojeće stanje.

22. Sveta alijansa je povezivala konzervativne vladare radi zajedničke borbe protiv revolucionarnih promjena, ali ih je obavezivala da djeluju isključivo u saglasju. Time je Austrija teoretski stekla pravo da stavi veto na avanture svog ruskog saveznika. Evropsko saglasje nazvano je "evropskim koncertom"i ono je podrazumijevalo da u slučaju da dođe do sukoba interesa države konsenzusom rješavaju sporove koji zadiru u opštu stabilnost.Legitimitet je postao spona koja je povezivala međunarodni poredak. • Meternih je, na osnovu jedinstvenih konzervativnih interesa, od Rusije, od koje je strahovao, nastojao da stvori partnera, dok je Britaniju u koju je imao povjerenja pretvorio u posljednje uporište za suprostavljanje prijetnjama ravnoteže snaga.

23. Pošto je savez ličio na sistem kolektivne bezbjednosti, Britanija se sve više udaljavala. Austrija je postala zavisnija od Rusije. Velika Britanija je pristajala da djeluje samo u slučaju stvarne ugroženosti evropskog poretka koji je ona vidjela u Francuskoj. • Zbog takve politike britanska vlada je umjesto pristupanja Svetoj alijansi bila spremna da prihvati sporazum po kome bi u slučaju napada od Francuske, sve četiri strane ugovornice Austrija, Rusija, Pruska i Engleska bile dužne da odmah stupe u rat. Takav pakt zaključen je u novembru 1815.pod nazivom »Četvorni savez«.

24. Da bi ublažio neslaganja među velikim silama Kaslerej je predložio održavanje povremenih sastanaka ministara spoljnih poslova na kojima bi se razmatrala situacija u Evropi. • Sistem kongresa nije podrazumijevao ništa više od prisustva na sastancima ministra spoljnih poslova četiri zemlje pobjednice i nije imao obavezujući karakter. • Čak i takvi skupovi su britanski kabinet suviše podsjećali na nekakvu evropsku vladu. Kada je Kaslerej došao na prvu konferenciju u Eks-la-Šapelu (Ahenu) 1818. Francuska je bila uključena u sistem, a Velika Britanija je iz njega izašla.

25. Revolucionarni pokret u evropskim zemaljama: u Italiji, Pijemontu, Napulju, doveli su do saziva kongresa u Tropauu (Opavi) 1820, koji je zatim prenesen u Ljubljanu 1821. godine. Odlučeno je da Austrija interveniše u Italiji u cilju zaštite postojećeg poretka. • Na kongresu u Tropauu pravo intervencije priznato je kao legitimno pravo. Pruska, Austrija i Rusija su na tom kongresu izdali deklaraciju prema kojoj su se sile potpisnice obavezale da promjene unutrašnjih režima izvršene putem sile ne priznaju, ako prijete drugim zemljama - izadržale pravo da upotrebe silu. • Pitanjima u vezi sa revolucionarnim zbivanjima u Španiji i španskim kolonijama u Južnoj Americi bio je posvećen kongres u Veroni 1822. godine. • Poslije promjena u Ministarstvu spoljnih poslova Britanije, i dolaska za ministra Džordža Kaninga politika britanskih nacionalnih interesa je došla do punog izražaja Kaning je smatrao da je u interesu Engleske da pomaže revolucionarne i oslobodilačke pokrete čiji je cilj stvaranje nezavisnih država, sa kojima bi Engleska mogla da uspostavi bliže ekonomske i političke veze.

26. Ova linija je bila suprotna politici Svete alijanse i ona se ispoljila na kongresu u Veroni na koji je Velika Britanija uputila kao svog izaslanika -Velingtona, bivšeg glavnokomandujućeg koalicione vojske. • Na Veronskom kongresu postavilo se pitanje položaja Grčke čijim pobunjenicima Aleksandar I zbog principa legitimiteta nije mogao da pruži podršku. Upravo grčko pitanje je bilo glavni uzrok britanskog prisustva na kongresu budući da u Tropauu i Veroni nije imala predstavnika (sem poslanika u Beču). • Dolaskom Kaninga za ministra mijenja se odnos prema grčkom pitanju. Da bi pomogao uspostavljanju nezavisne Grčke u kojoj je vidio važnu stratešku tačku u Sredozemnom moru, na imperijalnom putu Velike Britanije kroz Sredozemlje on Grcima priznaje svojstvo zaraćene strane u sukobu s Turcima. To je značilo priznanje grčkog pokreta kao legimitimnog a ne pobunjeničkog čina.Time je izvršeno njegovo priznanje. Grčko pitanje će predstavljati još jedan poraz Svete alijanse i njene intervencionističke politike. Francuska revolucija 1830. i formalno će dovršiti raspad Svete alijanse.

27. Izlazak SAD na međunarodnu političku scenu početkom XIX vijeka

28. Nakon što je španski moreplovac Kristifor Kolumbo 1492. otkrio Ameriku početak njenog naseljavanja uslijedio je znatno kasnije, tek u prvim decenijama XVII vijeka. • Prvi engleski pokušaji osvajanja bili su u vrijeme Elizabete I (1533-1603, vladala od 1558), engleske kraljice iz dinastije Tjudor, kćeri Henrija VIII. • Za britansku kolonizaciju Аmerike poseban značaj imala je povelja Džejmsa I Stjuarta (1566-1625), engleskog kralja, kojom je dao pravo na kolonizaciju područija između 34. i 41. stepena sjeverne geografske širine. • -Prvo stalno englesko naselje u Sjevernoj Americi bio je Džejmstaun u Virdžiniji koje je 1607. osnovala jedna londonska kompanija.

29. Do kraja XVII vijeka na sjevernoameričkom kontinentu stvoreno je jedanaest kolonija: Nju Hempšir, Masačusets, Rod Ajlend, Konektikat, Njujork, Nju Džersi, Pensilvanija, Merilend, Virdžinija, Sjeverna i Južna Karolina. Prvih pet bile su uglavnom nastanjene Englezima, dok su ostale naseljavali Holanđani, Šveđani, Njemci. Poslije 1680. veliki broj doseljenika dolazi iz Škotske, Irske, njemačkih država, Švajcarske. • Tokom XVII vijeka američki kontinent je predmet stalnih sukoba između francuskih i engleskih kolonista i to će trajati sve do kraja XVIII vijeka.

30. Glavni uzrok sukoba kolonija sa metropolom bilo je u protivljenju kolonija ekonomskoj politici engleske vlade. • Posebno nezadovoljstvo izazvala je Proklamacija iz 1763. koja je teritorije koje je Engleska tokom Sedmogodišnjeg rata oduzela od Francuske zatvorila za naseljavanje kolonista na prostoru između Elegena i Misisipija i Floride i Kvebeka. • Borba Velike Britanije sa Francuskom radi dominacije na moru i u prekomorskim kolonijama bila je izražena i poslije Sedmogodišnjeg rata. Iako je Britanija, dobila francuske kolonije, da bi pobijedila u ratu, Engleska je morala da sefinansijski zaduži. Zbog toga je svojim kolonijama u Americi nametnula dio troškova .

31. Zategnutost u međusobnim odnosima dovela je 1770. god. do oružanih sukoba između engleskih trupa i kolonista u Bostonu. • U decembru 1773. došlo je do takozvane Bostonske čajanke, kada je grupa građana preobučena u Indijance bacila u more čaj donijet na brodovima istočnoindijske kompanije. • U sukobima sa metropolom, koje su kolonisti započeli, Amerikanci nijesu bili jedinstveni: jedna trećina je bila »lojalna« prema metropoli, druga »neutralna«, a treću su činili tzv. »patrioti«.

32. Na Prvom kontinentalnom kongresu koji su kolonije sazvale u Filadelfiji sastavljena je peticija za kralja Džordža III. Kolonisti su zahtijevali veći stepen autonomnih prava i ukidanje zakona kojima im je nametnutnepovoljan ekonomski položaj. • U toku narednih mjeseci došlo je do sukoba britanskih trupa pod komandom generala Tomasa Gejdža i kolonijalne policije, zbog namjere kolonista da zauzmu skladište municije u Konkordu. • Prvi oružani sukob između kolonista i britanskih trupa odigrao se 19. aprila 1775. kod Leksingtona, u koloniji Masačusets. Britanci su imali 250 mrtvih i ranjenih vojnika. • Drugi kontinentalni kongres, u maju 1775. je izdao deklaraciju o razlozima dizanja na oružje.

33. Do formalnog raskida sa metropolom došlo je 4. jula 1776. Na kongresu u Filadelfiji usvajanjem Deklaracijenezavisnosti. Ona je predstavljala akt o proglašenju nezavisnosti i osnivanju SAD. Deklaracijom su proglašena načela o suverenitetu, slobodi savjesti, slobodi štampe, dakle ista ona koja su kasnije tokom Francuske revolucije proglašena od strane francuskih revolucionara. • Aktu o nezavisnosti prethodile su žestoke borbe sa engleskom vojskom. U prvim oružanim sukobima tokom 1775. ustanici su pretrpjeli nekoliko poraza. Zatim dolazi do obrta u korist ustanika.

34. Na zemaljskom kongresu održanom 1776. u Filadelfiji, na kome je donijetaDeklaracija nezavisnosti, mnoge nekadašnje kolonije bile su predstavljene kao samostalne države.Deklaracijom se raskidaju odnosi sa Engleskom i obrazuje samostalna država. • U vojnim operacijama snagama kolonista komandovao je Džordž Vašington. Poslije uspješne ofanzive britanskih trupa u jesen 1777. god. vojna situacija se mijenja u korist kolonista. Poslije predaje generala Burgojna u bici kod Saratoge Vašington je odnio veliku pobjedu nad engleskim trupama kod Jorktouna 1781, a 1783. ušao sa američkom vojskom u Njujork.

35. Diplomatska borba protiv metropole bila je usmjerena na iskorišćavanje suprotnosti između evropskih sila i dobijanje podrške Francuske i Španije. • Poslije proglašenja nezavisnosti, SAD su poslale u Francusku kao svog diplomatskog predstavnika Bendžamina Frenklina, poznatog sjevernoameričkog poliičara, književnika i fizičara. • Frenklin je iskoristio suprotnosti koje su u to vrijeme postojale između Engleske i Francuske i borbu koja je između njih vođena na moru i prekomorskim kolonijama.

36. Pošto je izgubila kolonije u Sjevernoj Americi Francuska je bila riješena da izbijanje rata za nezavisnost sjevernoameričkih kolonija iskorist za podrivanje engleskih pozicija u prekookeanskim zemljama i za povratak nekih izgubljenih kolonija. • U tome je bila pozadina političke pomoći Francuske borbi sjevernoameričkih kolonija za nezavisnost i kasnijeg saveza sa SAD-om, koja je bila praćena širokom podrškom liberalnih krugova francuskog javnog mnjenja. Organizovane su brojne dobrovoljačke jedinice koje su slate u SAD.

37. Francuska vlada je davala novčanu pomoć za nabavku ratnog materijala koji je nedostajao Amerikancima i koji je brodovima slat u SAD. • Aktivnošću Frenklina, nakon niza pobjeda američke vojske, Francuska je otišla i korak dalje. Luj XVI je 1778. zaključioUgovor o savezu, trgovini i plovidbi sa SAD. • Ugovorom o savezu Francuska je priznala i garantovala nezavisnost SAD-a kao i pravo da postave zahtjeve za priključenje preostalih engleskih kolonija u Sjevernoj Americi.

38. Stupanjem Francuske i Španije u rat protiv Engleske položaj engleskih trupa bio je jako oslabljen, a šanse SAD-a za pobjedu u rata sa Engleskom izvjesnije. • Godine 1780. u rat je ušla i Holandija. Tad se već u Americi nalazilo 7.000 francuskih vojnika pod komandom Rošamboa, a kolonistima je dat kredit od 7 miliona dolara. • Velika francuska pomoć nagovještavala je da je kraj sukoba blizu. Nakon predajegenerala Kornvolisa u oktobru 1781, blokiranog sa kopna i sa mora, rat je praktično bio okončan.

39. Pregovori o miru započeli su 1782. a okončani u sporazumom koji je potpisan u Versaju 3. novembra 1783. • Ugovorom je Engleska poslije izgubljenog rata (1775 – 1783) priznala nezavisnost SAD. • Sporazum su potpisale i Francuska i Španija. SAD-u je ustupljena oblast istočno od Misisipija. Francuska je zauzela Senegal, dobila antilska ostrva: Tobago i Sv. Luciju i pravo da utvrdi Denkerk. Španiji su ponovo pripali Florida i Minorka. • Utvrđene su i državne granice SAD. Tako je ostvarena nezavisnost.

40. Poslije revolucije iz 1789. postavilo se pitanje da li Amerika treba da pruži pomoć Francuskoj. • Proenglesku struju zastupao je Hamilton iprvi predsjednik SAD-a Vašington, a profrancusku Tomas Džeferson. I jedna i druga struja su imale u vidu interes Amerike. Suštinu tog interesa izrazio je Vašington u svom testamentu, objavljenom 1796. g -Evropa ima niz posebnih interesa koji nemaju nikakve ili imaju vrlo daleke veze sa nama. Zbog toga bi bilo nerazumno vezivati sebe vještačkim vezama sa uobičajenom nestalnošću evropske politike i kombinacijama i koalicijama prijateljstava i neprijateljstava. Naš poseban i daleki položaj nalaže nam i daje mogućnost da idemo drugim putem.

41. I Džeferson je ocjenjivao da »principi SAD treba da budu mir, trgovina i prijateljstvo sa svim državama, a savez ni sa kim«. • Pobijedila je čisto američka teza. Riječ je o politici neutralnosti, odnosno izolacionizma. • Na formulisanje ovakvih principa uticalo je to što, po svom geografskom položaju i svojoj ekonomskoj snazi, krajem XVIII i početkom XIX vijeka SAD nijesu imale interesa da se vezuju ugovorima o savezu sa evropskim zemljama. • Sprovodeći politiku koja je podrazumijevala održavanje ekonomskih odnosa sa svim zemljama, SAD su početkom XIX vijeka normalizovale trgovinske odnose sa Engleskom, zemljom koja je dominirala morima.

42. Potreba za takvim sporazumom bila je naročito naglašena tokom ratova evropskih država sa Napoleonom, kada je engleska flota plijenila sve neutralne, pa i američke brodove. • Napori američke vlade da regulišu sva neriješena pitanja sa Engleskom doveli su do zaključivanja tzv. "Džejovog sporazuma", tj. sporazuma o prijateljstvu trgovini i plovidbi između SAD i Engleske. Njime su riješena sporna pitanja u vezi sa trgovinom i plovidbom, a posebno pitanja američke prekomorske trgovine. Sporazum je potpisan 1794, a ratifikovan 1796. godine. • Do nove zategnutosti u odnosima dolazi zbog trgovinskih sporova tokom Napoleonovih ratova, što kulminira ratom 1812-1815. godine. • Ovaj rat je završen bez teritorijalnih promjena mirom u Gentu 1814. godine koji je zamijenio Džejov sporazum.

43. U Veroni se ispoljilo neslaganje članica Svete alijanseoko gušenja ustaničkih i oslobodilačkih pokreta u španskim i južnoameričkim kolonijama koje je tražio španski kralj Ferdinand VII. • Džordž Kaning se protivio intervenciji dok su Rusija i Austrija bile za intervenciju. • Inicijativa Engleske da sa SAD izdaju deklaraciju da su protiv svake intervencije evropskih država u Južnoj Americi podstakla je američku vladu da sama preduzme takvu akciju. • Kaning je isticao da je potrebno "voditi politiku za oslobođenje novog svijeta, da bi se izmijenio odnos snaga u starom svijetu", u korist Engleske.

44. Tako je nastala Monroova doktrina, koja se sastojala u sljedećem: američki kontinent i stari evropski kontinent dva su različita svijeta. Američki kontinent se neće miješati u unutrašnje stvari starog svijeta, tj. Evrope. Međutim, ni stari svijet nema pravo da se miješa u američke stvari. Zbog toga SAD odbijaju ma kakvo miješanje evropskih zemalja u poslove Južne Amerike. • Sveta alijansa je bila prinuđena da se odreknu intervencije u Južnoj Americi. Veronski kongres, zbog Monroove doktrine, nije mogao da donese nikakvu odlogu po tom pitanju.

45. Građanski rata u SAD • Rat je počeo aprila 1861. i trajao do oktobra 1865. Vođen je između sjevernih i južnih država SAD-a. • Izbor Linkolna za predsjednika 1860. je zbog njegovih liberalnih shvatanja prema daljem položaju crnaca izazvao nezadovoljstvo među robovlasnicima. Vlasnici plantaža su se odvojili od SAD i obrazovali zasebnu državu. • Nakon bombardovanja tvrđave Samter, Linkolnova vlada je pozvala 75.000 dobrovoljaca.Odazvalo se 300.000 ljudi.Na strani Sjevera našlo se 23, a na strani Juga 11 država.

46. Na početku rata snage Sjevera trpjele su poraze. Linkoln je izdao naređenje da se preuzme opšta ofanziva protiv Juga.U protivofanzivi jula 1862. godine južnjaci su nanijeli težak poraz vojsci Sjevera. • Linkolnova vlada je 3. maja 1862. objavila opštu vojnu obavezu. Te godine vlada je donijela i nekoliko socijalnih mjera. Jedna od najznačajnijih bila je uredba o dodjeljivanju zemlje, Homestead Act. To je bila prva mjera ka likvidaciji ropstva. • U periodu od 1862. do 1863. izvršena je reorganizacija vojske i pripadnici Sjevera su počeli da nižu pobjede. U trećoj godini rata jasno se ispoljila nadmoćnost Sjevera. • Na izborima održanim 1864. Linkoln je ponovo izabran za predsjednika. Krajem iste godine Sjever je preduzeo marš protiv glavnog uporišta Juga u državi Džordžiji, dok je drugi dio vojske krenuo prema Ričmondu, prijestonici južne konfederacije. • Građanski rat u Sjedinjenim Američkim Državama, okončan je kapitulacijom Juga (9. aprila 1865).

47. Južne države su računale na podršku evropskih zemalja, konkretno Engleske i Francuske, koje su u industrijskom Sjeveru vidjele opasnog konkurenta. • Za Veliku Britaniju,Francusku i Španiju građanski rat je mogao biti pogodan momenat da, pomažući Jug, unište industrijski Sjever. • Jasan primjer te podrške bilo je proglašenje neutralnosti od strane Velike Britanije, čime je u odnosu na legalnu vladu Sjevera, južnim državama priznato svojstvo zaraćene strane. Za britanskim primjerom pošle su Francuska i Španija.

48. Engleska i ostale evropske države nijesu se zadržale na proklamovanju neutralnosti, već su se opredijelile za pružanje konkretne pomoći. • Prema zakonu o neutralnosti iz 1819. godine, Engleska je mogla samo da prodaje trgovačke brodove zaraćenim stranama. • U građanskom ratu zbog zaoštrenih odnosa sa Francuskom i Engleskom, povodom ustanka u Poljskoj, Rusija je uputila ratnu flotu u luke Sjevera, u San Francisko i Njujork i podržala borbu SAD koja je bila uperena protiv Engleske i Francuske.

49. Po okončanju rata, postavilo se pitanje regulisanja odnosa između Engleske i SAD. SAD su tražile naknadu štete u vezi sa brodom "Alabama". Arbitražni sud koji je u vezi sa tim ustanovljen dosudio je SAD odštetu od 5 miliona dolara. Ovaj sporazum potpisan je u Vašingtonu 1880. godine i regulisao je sva sporna pitanja između Velike Britanije i SAD. • Amerika će potom nastaviti da vodi politiku izolacionizma sve do početka Prvog svjetskog rata.