Námskrárfræði og námsmat

1. Námskrárfræði og námsmat Kennaraháskóli Íslands 15. apríl 2005 Jóhanna Karlsdóttir lektor KHÍ

2. Óhefðbundnar leiðir í námsmati • Hvers vegna slíkt námsmat? Tilgangur? • Hvað á/hvað er hægt að meta? • Hvernig? • Hvenær? • Hve oft? • Hvar? • Hver/hverjir meta? • Þáttur nemenda í námsmati

3. Hvað þarf að hafa í huga við námsmat? • Nota fjölbreyttar matsaðferðir • Þekkja kosti og galla hverrar matsaðferðar • Miða matið við námið og kennsluna • Hafa skýr viðmið Markmið eru forsenda námsmats

4. Hvað er heildrænt námsmat?Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar: • Sem dæmi um skilgreiningu á heildrænu námsmati má nefna lýsingu Diane Hart (1994) í bókinni Authentic Assessment: A Handbook for Educators: • Námsmat er heildrænt þegar það felur í sér að nemendur kljást við verkefni sem hafa raunverulega þýðingu og merkingu og eiga erindi. Slíkt námsmat ber keim af raunverulegum viðfangsefnum, en líkist ekki hefðbundnum prófum. • Viðfangsefnin reyna á hugsun og að beitt sé víðtækri þekkingu. Lögð er rík áhersla á að gefa nemendum sem best til kynna hvað lagt er til grundvallar matinu þannig að þeim sé sem best ljóst að hverju er keppt. Í þessu felst að í heildrænu námsmati er áhersla lögð á að matið gefi til kynna að hverju sé mikilsvert að keppa í stað þess að meginatriðið sé að mæla alla á sömu stikunni.

5. Fleira um gildi heildræns námsmatsÚr grein Ingvars Sigurgeirssonar: • Fylgismenn heildræns námsmats leggja megináherslu á að námsmatsaðferðir styðji við og styrki frjóa kennsluhætti og séu eðlilegur hluti þeirra (Hart 1994:9; Cole o.fl. 1995:6).

6. Hæfileikamat og rauntengt mat(Performance Assessment) • Felur í sér mat á hæfileikum sem ógerlegt er að meta með skriflegu prófi • Dæmi: verkleg eðlisfræði, beiting tungumáls í samskiptum, lausn stórra samsettra verkefna í stærðfræði, flutningur tónlistar, leiklistar og svo frv. • Útvíkkun á flokkunarkerfi Blooms: kunnátta, leikni, viðhorf, tilfinningar, samskiptafærni • Mikilvægt að skilgreina “performance outcomes” • Getur falið í sér “ferli” eða “afrakstur” eða hvort tveggja.

7. Hæfileikamat og rauntengt mat (Performance Assessment) • Mikilvægt að huga að því hversu raunverulegar aðstæðurnar eru þegar hæfileikamat á sér stað (degree of realism) • Val á matsaðferð og matstæki getur verið breytilegt: brein skráning, gátlisti, “rubrics” (sbr. bls. 131-135 í Gronlund)

8. Hæfileikamati og rauntengdu mati fylgja eftirfarandi kostir og gallar • Kostir • Getur metið flóknari niðurstöður og hæfileika en skrifleg próf gera • Útvegar nákvæmt, endanlegt mat, meðal annars á líkamlegri og munnlegri tjáningu • Gefur nemendum meiri hvatningu með því að staðfesta markmið og gerir lærdóm þýðingarmeiri í þeirra augum • Gerir lærdóm að nærtækari og raunverulegri aðstæðum. • Gallar • Tímafrekt ferli sem kostar mikla vinnu • Getur verið mjög huglægt, (óáreiðanlegt) • Leggja verður áherslu á einstaklingsvinnu frekar en hópvinnu, hafa einstaklinginn í fyrirrúmi (Gronlund. 2003:139-143).

9. Í þýðingu Erlu Kristjánsdóttur á bók Armstrong er “Authentic assessment” nefnt “rauntengt mat”. Um rauntengt mat segir Armstrong: • ,,Besta myndin af hæfni nemenda í námsgreinum skólans fæst með því að fylgjast með nemendum leysa þrautir eða hanna hluti við raunsannar aðstæður.” (sjá nánar 10. kafla). • Þar kemur einnig fram að athugun sé mikilvægasta forsenda rauntengds mats. Næst mikilvægust er heimildasöfnun þar sem ,,skrá má frammistöðu nemenda á fjölbreyttan hátt”(bls 100-101).

10. Þáttur nemenda í námsmatiÚr grein Ingvars Sigurgeirssonar: • Lögð er áhersla á að nemendur taki virkan þátt í matinu og taki þannig nokkra ábyrgð á eigin námi. Af þessu leiðir að áhersla er lögð á sjálfsmat og jafningjamat: • All performance assessments require students to structure the assessment task, apply information, construct responces, and, in many cases, explain the process by which they arrive at the answer .../ Allt frammistöðunámsmat (performance assessments) gerir þær kröfur til nemenda að þeir móti úrlausn sína sjálfir, noti upplýsingar og byggi sjálfir upp svörin, og útskýri, ef svo ber undir, hvernig þeir komust að niðurstöðu ... (Khattri og Sweet 1996:5)

11. Um gildi þess að nemendur taki þátt í námsmati • Nemendur skilja betur til hvers er ætlast • Sjálfsmat er þroskandi viðfangsefni • Mat á öðrum krefst ábyrgrar afstöðu • Mat nemenda veitir kennara ýmsar eftirsóknarverðar upplýsingar (Hafdís Guðjónsdóttir KHÍ)

12. Ýmsar gerðir námsmats regluleg skráning sjálfsmat nemenda dagbækur fundir gátlistar vinnubækur jafningja-mat viðtöl viðhorfakannanir skipulegar athuganir spurningar mat á frammistöðu sýnismöppur/vinnumöppur símat

13. Hvaða þætti er hægt að meta með óhefðbundnu/óformlegu námsmati? Nokkur dæmi leikni Áhugi Frumkvæði Virkni Framfarir Hugkvæmni Samvinna Vinnusemi Umgengni

14. Rubrics • Búinn er til stigskiptur skali sem gefur til kynna hvaða stigi í kunnáttu, skilningi, færni o.s.frv. hver nemandi hefur náð í afmörkuðu viðfangsefni eða sviði viðfangsefna miðað við þau markmið sem lagt var upp með. Viðfangsefnin geta verið í formi þemaverkefna, ritgerða, efnisþáttar í stærðfræði (t.d. almenn brot), tilraunar í eðlisfræði, smíða- eða textílverkefnis. Við getum þess vegna notað þessa aðferð til að meta frammistöðu í hópstarfi.

15. Rubric • Stig skalans eru að jafnaði þrjú til sex. Við hvert stig er svo tengd greinargóð og heildstæð lýsing, eins konar regla eða fyrirmæli til að fylgja við mat á því hvað nemandi getur, kann, er fær um o.s.frv. 

16. Matskvarði • 4 = Framúrskarandi framfarir  -  • 3 = Góðar framfarir  -  • 2 = Viðunandi framfarir  -  • 1 = óviðunandi (Gronlund. 2003:167)

17. Mat á sýnismöppum/verkmöppum nemenda (Rating scale) Nafn nemanda __________________bekkur ____ Námsgrein _____________________önn ______

18. Matskvarði (Rating Scales) • Merkt er inná ásana með X eða dreginn hringur á viðeigandi stað Fer eftir fyrirmælum __l________l________l_________l__________l__ Aldrei Sjaldan Stundum Yfirleitt Alltaf

19. Gátlisti (Checklist)Vinnubrögð

20. Sjálfsmat á hópstarfi • Ég tek þátt í verkefnum __ • Ég hef gaman af að glíma við ný verkefni __ • Ég sækist eftir að vinna í hóp __ • Ég vinn vel með öðrum __ • Ég vinn vel ein(n) __ • Ég hlusta vel á aðra __ • Ég er kurteis __ Jóhanna Karlsdóttir lektor KHÍ

21. Hverjir meta? • Á sama hátt er lögð áhersla á að sem flestir aðilar komi að matinu. Kennarar í mismunandi greinum vinni saman, kennarar hafi samráð þvert á árganga, skólastjórnendur séu hafðir með í ráðum, sérfræðingar séu kallaðir til eftir því sem unnt er og álits foreldra leitað (sjá t.d. Cole 1995:7).

22. Kjarninn í Authentic Assessment, sem hér er kosið að þýða sem heildrænt námsmat, er að matið á að byggjast sem mest á eðlilegu, góðu skólastarfi þar sem nemendur fást við krefjandi og helst sem raunverulegust viðfangsefni. Þessi viðfangsefni eiga sem mest að reyna á að nemendur beiti þekkingu sinni, skilningi, innsæi, hugmyndaflugi og leikni. Áhersla er lögð á virka þátttöku nemenda, sjálfsmat og jafningjamat. Meginatriði er að nemendur sýni við eðlilegar aðstæður það sem þeir kunna (Cole o.fl. 1995:5). Úr grein Ingvars Sigurgeirssonar: