Sfida mjedisore përballje e së tashmes, me të shkuarën dhe të ardhmen

1. Sfida mjedisore përballje e së tashmes, me të shkuarën dhe të ardhmen vlerësim i problematikës mjedisore në këndvështrimin e integrimit evropian Mihallaq Qirjo, Drejtor për Shqipërinë mqirjo@rec.org

2. Në këtë prezantim … • Rreth REC … • Reflektim mbi situatën dhe problematikën mjedisore të vendit • Progresi krahasimor i vendit për mjedisin (Raporti i BE 2009) • Sfidat e së ardhmes

3. Sa herë ju ka ndodhur (në muajin e fundit) të keni qenë të dyzuar për të marrë me vete një cantë beze për pazar, që të mos përdorni qeset plastike që ofrohen me zemërgjërësi pa pagesë që nga shitësit ambulantë deri tek dyqanet më luksoze ? 10 herë? GABUAR! 1 herë? GABUAR! 0 herë? ☺ SAKTE!

4. Qendra Rajonale e Mjedisit • REC është një organizatë ndërkombëtare që ndihmon në zgjidhjen e problemeve mjedisore • Themeluar në 1990 (SHBA, BE, Hungari) • Zyra Qendrore në Hungari • 17 vende dhe në Kosovë • 190+ staf (nga 30 kombësi) • zbaton mbi 300 projekte • Buxhet prej 15 million Euro në vit • Popullësia e rajonit të REC ~ 200 million

5. REC në Shqipëri • Prej 1993 • Dy zyra: Tiranë dhe Shkodër • 12 staf • Punon në : • Politika dhe legjislacioni mjedisor • Nismat Lokale • Shoqerinë civile • Edukimin mjedisor • Informacionin Mjedisor

6. Monet

7. Monet

8. London 1952: Ditë smogu

9. “Interpretimi” realist i ndotjes së ajrit

10. 22 shtator 2009 “Dita (simbolike) pa makina”

11. E Tashmja (1): ndjeshmëri e shtuar Sot, për MJEDISIN diskutohet më shumë … por, sjellja jonë ndaj tij nuk është ende pjesë organike e Edukimit/Edukatës qytetare! • Përpjekjet – progres pozitiv, megjithatë: • Institucione ende të dobta dhe nën presionin politik • Presioni ekonomik shumë i fortë • Shkolla: përpjekje jo të integruara • Shoqëria civile: veprime sporadike, ad-hoc, jo-goditëse, • Media: kryesisht në raste të situatash ekstreme • Ndërgjegjësimi individual shpesh më efektiv si rezultat i përballjes me problemet mjedisore dhe ndikimit negativ në shëndet, të ardhura, cilësinë e jetës!

12. E tashmja (2): reflektim i së shkuarës • MJEDISI – trajtimi i cështjeve mjedisore, përballet me sfidat të tjera më parësore të karakterit ekonomik dhe social që kalon vendi! • Mungesë tradite: njohurish dhe modelesh për trajtimin e mbetjeve (në aspektin shkencor dhe metodik). • Trajtim/ndjeshmëri e kufizuar vetëm në momente te caktuara. Shkallë e ulët edukate qytetare, reagimit individual dhe kolektiv

13. Progresi (krahasimor) i vendit 2008/2009 (marrë nga Raporti i Progresit ” Nëntor.2008) ▲ Shqipëria ka bërë “some progress” në përafrimin e legjislacionit me standartet e BEsë. Megjithatë, tendenca është fokusimi i perpjekjeve në përgatitjen dhe miratimin e ligjeve të reja, me pasojën që të mbesë pas dore zbatimi i legjislacionit të përafruar deri më tani. “Some progress” raportohet edhe në fushën e legjislacionit horizontal. (marrë nga Raporti i Progresit ” Tetor.2009) ▼Ka pasur “limited progress” në fushën e legjislacionit horizontal. Vlerësohen disa ratifikime protokollesh e konventash, aktivitete të pjesëmarrjes publike për TEC në Porto Romano, faqja e Arhusit e MMPAU Projekt Ligji i ri për Mbrojtjen e Mjedisit që përbën një hap përpara në përafrimin e legjislacionit kombëtar me atë të BEsë ende nuk është miratuar. Projekt ligji i VNMsë është ende i pamiratuar.

14. Progresi (krahasimor) i vendit – legjislacioni horizontal Tetor 2009 Nëntor 2008 ▲ Some Progress: Metodologjia e VNM (pj. 2); StrategjiaSektorialepërMjedisin; AmendimetëLigjitbazëpërMjedisin; Dekretpër PP nëvendimmarrjenmjedisore; Disapërpjekjepër CDM; Kërkohetpërmirësimizbatimittëkuadritligjorpër VNM; Disaaktivitetenëfushën e mbrojtjescivile. ▼ Limited progress: • RatifikimiiprotokollitpërNOx (Konventa e Gjenevës 1979); • DëgjesapublikepërTECin e Durrësit (përdorimiiinternetitdhegazetavepërnjoftimet); • ProjektligjipërMbrojtjen e Mjedisit (përmbandispozitapërDirektivatërëndësishme) nukështëmiratuar; • Projekt-ligjipër VNM nukështëmiratuarende.

15. Progresi (krahasimor) i vendit – Cilësia e Ajrit Tetor 2009 Nëntor 2008 ▼ Limited progress: Kontratadhepajisjepërmonitorimin; Ulje e vogël e shkarkimevengaindustriadhemakina; Mungojnëpolitikatafatagjata; Zbatimiikuadritligjorpërshkarkimetngaautomjetetdhecilësinë e karburanteveështëidobët; Shqipëriaështënëfazat e paratëmonitorimittëcilësisësëajrit. ▼ ▼ No progress: • Vazhdon monitorimi por pajisjet dhe metodologjia janë pengesë; • Disa masa për zvogëlimin e tregut për karburantin me squfur; • Ndotja e ajrit mbetet e lartë,sidomos PM10 • Nuk ka politika afatgjata në këtë drejtim.

16. Cilësia e Ajrit

17. Progresi (krahasimor) i vendit - Mbetjet (Tetor 2009) ( Nëntor 2008) ▼Ka pasur “Little progress” në fushën e menaxhimit të mbetjeve. Hedhja e pakontrolluar dhe djegia e mbetjeve vazhdojnë të përbëjnë rrezik për mjedisin dhe shëndetin. ▲ Ka patur “Some progress” në fushën e menaxhimit të mbetjeve. Rehabilitimi i pikave të nxehta toksike ka përparuar dhe janë identifikuar 35 pika të nxehta të reja të patrajtuara. Ndërtimi i venddepozitimeve (landfills) të reja është në proces. Megjithatë, zhvillimet ligjore kanë mbetur pas. Nuk është miratuar ende një strategji për menaxhimin e mbetjeve. Ende vijon hedhja dhe djegia e pakontrolluar e mbetjeve, që është veçanërisht e mprehtë në zonat rurale. Përpjekje të mëdha kërkohen për të zvogëluar gjenerimin e mbetjeve duke nxitur riciklimin.

18. Progresi i vendit – Cilësia e Ujërave Tetor 2009 Nëntor 2009 ▲ Some progress: Numriistacionevetëmonitorimittëujittëpijshëmështërritur; Furnizimi me ujëështëpërmirësuarpaksa; Ujëratsipërfaqësoreprekenngandotjet urbane dheindustriale; Sistemet e furnizimit me ujëdheatosanitarembetentëamortizuara; Ka vetëmnjëimpianttrajtimitëpërfunduar pro jofunksional. Katërtëtjerëjanënëfazat e fundittëndërtimit; Ujërat e plazhevejanëproblematikenëdisapikangashkarkimetdirektetëndotjeve; Strategjiakombëtarenukështëmiratuar. Përpjekjetpërtëkanëbërëdisipërpara ▲ Some progress: • 2 impiantetrajtimifunksionale, njëipërfunduardhetrenëndërtim; • Shkarkimetëpakontrolluaratëmbetjevetëngurtanëujëratsipërfaqësore ; • Nukështëmiratuarstrategjiakombëtarepërfurnizimin me ujëdheujërat e ndotura; • Kuadriligjordhe planet e veprimitpërDirektivatevropianepresinendetëmiratohen

19. Torovicë 2010! Drilon 2009

20. Progresi i vendit – Mbrojtja e Natyrës Tetor 2009 Nëntor 2008 ▲ Some progress: Ka përparuar transpozimi iDirektivëssë habitateve dheështëmiratuarnjëligjpër CITES; ZM janë 11,4 %; DuhettëvijojnëpërpjekjetpërDirektivën e shpendëvetëehërdhe habitateve; Nevojitenkualifikimedheburimetënevojshme; DuhenpërpjekjepërangazhimetpërTraktatin e KomunitetitpërEnergjinë, përtëcilinpërgatitjetpopërparojnëdisi. ▲ Some progress: • ZM kanëarritur 12,58%; • Dekretpërrrjetin e inventarizimitdhemonitorimittë biodiversitetit; • Miratuarnë 2008 ligjipërmbrojtjen e faunëssëegër (përafrimi I Direktivëspërshpendët e egër), ligjipërgjuetinenëmaj 2009; • DuhenpërpjekjepërangazhimetpërTraktatin e KomunitetitpërEnergjinë, përtëcilinpërgatitjetpopërparojnëdisi.

21. Konkurenca në xham! Gryka e Cemit

23. Progresi (krahasimor) i vendit – disa fusha

24. 2009…krahasuar me 2008

25. …krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit

26. Sfida të së ardhmes • Më shumë profesionalizëm dhe ndjeshmëri • Më shumë ndërlidhje për të nxjerrë ndikimin negativ të shkatërrimit dhe degradimit mjedisor në mirëqënien sociale, shëndetësore dhe ekonomike të vendit • Zhvillimi i juristit mjedisor • Reagim per modele të qëndrueshme të zhvillimit të vendit • Vlerësime (debatues) konkrete të mundësive të vendit dhe sfidave të vendit

27. Revista: “Mjedisi Sot” • Botim me ngjyra, 20 faqe. • Një Tematikë e vecantë për cdo numër • Shpërndahet falas

28. Faqja: http://albania.rec.org Paketa ditore e lajmeve “Mjedisi Sot” hidhet cdo ditë në faqen e internetit të REC Shqipëri http://albania.rec.org duke ofruar mundësinë e përdorimit të informacionit nga një grup më i gjerë të interesuarish në fushën e mjedisit. Revista “Mjedisi Sot” mund të shkarkohet nga të gjithë të interesuarit nga faqja e internetit të REC Shqipëri http://albania.rec.org në versionin PDF.

29. Portali i Info-Mjedisor: www.mjedisisot.info • Mundësi kërkimi • Lajme ditore • Revista on-line • Sondazhe • Publikime • Njoftime • Adresa të faqeve të tjera Databazë e vetme i informacionit mjedisor në Shqipëri 10 vjet lajme mjedisore

30. Ju faleminderit!