„ Szybkie czytanie atutem tłumacza i korektora ”

1. „Szybkie czytanie atutem tłumacza i korektora” Autor: Maciej AndrzejczakBiuro Tłumaczeń Proverba biuro@proverba.pl „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2010 r.

2. 1. TEST – JAK SZYBKO CZYTAMY W RZECZYWISTOŚCI? Szybkość czytania można bardzo łatwo obliczyć. • Czytamy tekst i mierzymy czas. 2) Dzielimy liczbę słów przez sekundy. 3) Wynik dzielenia mnożymy razy 60 i otrzymujemy szybkość w słowach na minutę. W naszym ćwiczeniu liczba wyrazów wynosi 488. Czytamy 90 sekund. Czyli 488/90 x 60 = 325 wyrazów na minutę. 4) Mnożymy to przez współczynnik zrozumienia i otrzymujemy wynik: szybkość czytania ze zrozumieniem. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

3. 2. UMIEJĘTNOŚĆ SZYBKIEGO CZYTANIA STAJE SIĘ KONIECZNOŚCIĄ… • Co roku około 10% informacji dezaktualizuje się. • Każdy specjalista musi czytać 10-15 razy więcej aniżeli 40 lat temu. • Przeciętne możliwości ludzkie pozwalają na przeczytanie 2 – 3 tysięcy pozycji bibliograficznych. • Czytamy z taką sama prędkością, z jaką czytano 50-100 lat temu. • Maszyny kalkulacyjne zwiększyły swoje parametry, człowiek pozostał w tym samym miejscu. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

4. 3. KILKA MITÓW O SZYBKIM CZYTANIU • W celu lepszego zrozumienia tekstu należy czytać wolniej i uważniej. • Szybkie czytanie nie powoduje utraty zrozumienia, a działa wręcz przeciwnie. • Należy dążyć do tego, by pamiętać 100% czytanego tekstu. • Ważną treść należy odnotować, a nieznane słowa sprawdzać natychmiast w słowniku. • Siła motywacji nie ma wpływu na sposób komunikacji oczu z mózgiem, ani na tempo czytania. • Jesteśmy w stanie zrozumieć tylko to, na czym skoncentrują się nasze oczy. • Oczy powinny poruszać się jednostajnie ciągłym i płynnym ruchem wzdłuż linii czytanego tekstu. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

5. 4.UPORZĄDKUJMY POJĘCIA CZYTANIE Złożony proces psychofizyczny, który można podzielić na trzy etapy: • czytanie zawartej w tekście informacji, • zrozumienie jej, • zapamiętanie. Wyróżniamy 3 rodzajeczytania: • integralne – zaznajomienie się z pełną treścią tekstu; maksymalną granicą integralnego szybkiego czytania jest 800-1000 słów na minutę • selektywne – zrozumienie głównych idei, przewodnich myśli autora, poszukiwanie określonych danych czy faktów; traktowanie czytania selektywnego jako odmiany czytania szybkiego jest błędem. • pobieżne – ogólne zapoznanie się z tekstem. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

6. 5. CZYTANIE INTEGRALNE – SZYBKIE CZYTANIE SENSU STRICTO... Cel:Zrozumienie w jak największym stopniu jak największej ilości tekstu. • Czynniki wpływające na stopień zrozumienia: • obiektywne, • subiektywne. OBIEKTYWNE • poziom nasycenia tekstu informacją, • budowa kompozycyjna tekstu, • styl autora, • językowe środki wyrazu, • objętość tekstu, • tytuły i podtytuły występujące w tekście. • SUBIEKTYWNE • nastawienie czytelnika na zrozumienie, • umiejętność kierowania uwagą, • poziom uogólniającego i abstrakcyjnego myślenia, • stosunek do lektury (cel czytania), • umiejętność antycypacji i pamięć. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

7. 6. SKĄD PRZYCHODZIMY, DOKĄD ZMIERZAMY Szybkość czytania – stosunek długości tekstu do jednostki czasu. Można ją wyrażać za pomocą: liczby znaków pisarskich liczby wyrazów przeczytanych w jednostce czasu „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

8. Najbardziej dokładne badania przeprowadzono w odniesieniu do j. niemieckiego Ze szkoły, po nauce czytania metodą sylabizowania i z wyuczoną fonetyzacją większość ludzi czyta w tempie 200 wyrazów na minutę. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

9. 7. CZAS NA DRUGĄ ZMIENNĄ – ZROZUMIENIE TEKSTU Najbardziej popularną metodą pomiaru rozumienia jest test odpowiedzi wielokrotnego wyboru. Najlepiej ćwiczyć na tekstach stosunkowo krótkich (2-4 strony), do których przygotowuje się po 10 pytań, gdyż liczba ta ułatwia obliczanie współczynnika rozumienia tekstu (K). Współczynnik ten równa się: 1 jeśli czytelnik odpowiedział prawidłowo na wszystkie 10 pytań. 0,8 jeśli prawidłowych odpowiedzi było osiem. Wynik poniżej 0,6 sygnalizuje, że badana osoba powinna zredukować szybkość czytania. Mając wszystkie dane można obliczyć efektywną szybkość czytania, korygowaną współczynnikiem K: V=(Q/T)*K „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

10. 8. SKORO JEST TAK DOBRZE, TO CZEMU JEST TAK ŹLE? CZYNNIKI SPOWALNIAJĄCE CZYTANIE Nie można polepszyć biegłości czytania tylko przez samo czytanie! Trzy podstawowe wady dotychczasowego czytania: • fonetyzacja (subwokalizacja, artykulacja), • małe pole widzenia (ograniczenia peryferyjności), • regresja. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

11. 9. FONETYZACJA – WRÓG NR 1 Fonetyzacja (lub artykulacja) polega na powtarzaniu w myśli (fonetyzacja wewnętrzna) lub po cichu (fonetyzacja zewnętrzna) czytanych słów. • Mówimy z maksymalną prędkością ok. 350 słów/min. • Przy fonetyzacji uwaga skupia się na dźwiękowej stronie tekstu, co utrudnia uchwycenie jego znaczenia. • Dłuższy przekaz informacji odczytywanego tekstu do mózgu: czytany materiał – kanał wzrokowy – kanał słuchowy – mózg • Zdolność przepustowa kanału słuchowego jest o wiele mniejsza niż kanału wzrokowego. Czytelnik potrafiący szybko czytać nie wymawia tego co czyta, co sprawia że informacja biegnie do mózgu tylko przez kanał wzrokowy z pominięciem słuchowego. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

12. Jak walczyć z fonetyzacją: a) wola i cierpliwość czytającego, b) sposoby i środki psychotechnicze • żucie gumy. • zakłócenie mowy i słuchutłumiące fonetyzację: • wymawianie w trakcie czytania liter alfabetu, • liczenie od jednego do dziesięciu, • gwizdanie, • wymawianie sylab (np. la,la,la), • recytowanie wyuczonych na pamięć wierszy. • metoda centralnych zakłóceń (przeszkód) mowy (najskuteczniejsza) Np. wystukiwanie w trakcie wzrokowego czytania tekstu określonego, stałego rytmu lub używanie metronomu. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

13. 10. MAŁE POLE WIDZENIA – WRÓG NR 2NAJTRUDNIEJSZY DO ZWALCZENIA... Pole widzenia to odcinek tekstu mierzony liczbą znaków lub słów spostrzeganych przez oko w momencie zatrzymania (fiksacji). • Ruch oczu nie ma charakteru ciągłego, oczy ruszają się skokowo. • Czytanie odbywa się tylko w czasie fiksacji (spoczynku oka). • Podczas ruchu oko nie odbiera informacji, gdyż widzi wówczas tekst bardzo nieostro. Istota poszerzenia pola widzenia: • ograniczenie liczby fiksacji na linii wiersza, • skrócenie czasu trwania każdego zatrzymania. Podczas tradycyjnego, wolnego czytania na jeden wiersz prozy przypada 10-15 zatrzymań, z których każde trwa 0,20-0,45 sekundy. Oko doświadczonego czytelnika zatrzymuje się na tej samej linii wiersza tylko 2-3 razy. Aby ograniczyć liczbę fiksacji należy poszerzyć pole widzenia. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

14. Przykładowe ćwiczenia: Piramidy słów na | dym | koło | zmrok | powrót | spokojny | zrozumienie | rozdrażnienie | przekształcenie | nie zaspokoić głodu | to jest pole widzenia | od przypadku do przypadku Tablice Szulca Tablice standardowo 5 x 5, z przemieszanymi liczbami od 1 do 25. Ćwiczenia polegają na odczytywaniu wzrokiem z dowolnej tablicy kolejnych liczb bez odrywania wzroku od stałego punktu w środku. Liczne odmiany (9, 16 liczb, różny czas etc.). „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

15. 11. REGRESJA – WRÓG NR 3 Regresja to wsteczne ruchy oczu lub wsteczne fiksacje. Regresja pojawia się w pięciu układach: • Jako wyraz przystosowania wzroku do początku nowego wiersza (wymuszona/mimowolna). • Jako ruchy korygujące, gdy przekroczony został zakres pola widzenia (objęto zbyt wiele znaków) (wymuszona/mimowolna). • Ruchy wsteczne w celu weryfikacji (powtórne czytanie fragmentów tekstu), by przypomnieć sobie ich treść (zamierzona). • Ruchy wsteczne w celu analizy wyrażenia, którego znaczenie jest niejasne (zamierzona). • Ruchy wsteczne w celu ponownego przeczytania całego wiersza, gdy struktura kontekstu (interpunkcja!) wydaje się niezrozumiała (zamierzona). „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

16. Najczęstsza przyczyna regresji: - roztargnienie czy też niedostateczna koncentracja uwagi. Jak pozbyć się regresji? - pozbyć się lęku przed błędnym zrozumieniem tekstu, - wytworzyć w sobie psychiczne nastawienie, aby „szybko czytać”, - wybierać do ćwiczeń szybkiego czytania teksty łatwe. Ćwiczenia: Cel: wyrobienie dużej sprawności w rozróżnieniu formy „zewnętrznej” wyrazów, wychwytywaniu w ich kształcie, wyglądzie najdrobniejszych różnic. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

17. Przykład: możliwie najszybsze odczytywanie kolumn par wyrazów do siebie podobnych, a w dalszej kolejności - odczytywanie z ustaloną uprzednio szybkością całych fraz, zbudowanych z analogicznego typu wyrazów. C Przygotować przegotowane porzeczki. Miłą miną mimo woli wiele można powiedzieć. Omamić tym mianem mamy niani mamę. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

18. 12. ANTYCYPACJA – CZYLI PRZYSPIESZAMY… Antycypacja (przewidywanie, domyślanie się, uzupełnianie drogą skojarzenia) Istota antycypacji:szybki czytelnik na podstawie kilku liter odgaduje słowo, na podstawie początkowych słów ̶ całe zdanie, a po kilku zdaniach domyśla się sensu całego akapitu i dalej ̶ myśli autora. Dorosły czytelnik dysponujący znacznym bankiem znanych słów spostrzega je podczas kolejnej lektury jako całe słowa, rozpoznając je po ich wyglądzie, tj. długości i charakterystycznym kształcie ogólnym. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

19. Stąd możliwe jest odczytywanie tego typu „wyrazów” czy tekstów: 5P13RD4L4J-5L3D21U J3273M-DU8113M Sceitnsits hvae dsicveored taht the hmuan biran is so uesd to raednig taht it deosn`t mtater waht oredr the letetrs are in, as lmog as yuo mkae srue the frist and lsat ltteers are in the rhgit pclae. Tihs is bcuease we raed the wlhoe wrod, rthaer tahn ecah ltteer. In fcat, eevn thgouh the mdilde leettrs are jmulbed up, yuor biarn is pobrbaly cveelr eognuh to read tihs wouthit too mcuh truolbe. Sposoby doskonalenia antycypacji: • Czytać stronicę książki, zasłoniwszy linijką lub kartką papieru ostatnie pięć liter wszystkich wierszy. Następnie zasłonić pierwsze pięć liter i wreszcie zasłonić jednocześnie pięć pierwszych i pięć ostatnich liter w wierszach. • W niewielkim artykule z czasopisma zaczernić słowa na początku i końcu każdego zdania. Następnie przeczytać artykuł, próbując go zrekonstruować. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

20. 13. CIEKAWE ĆWICZENIA WSPOMAGANE KOMPUTEROWO • Migawki – odgadywanie liczby danych liter w grupie wyrazów. • Wychwytywanie ciągów cyfr. • Czytanie z kropką. • Memory. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

21. 14. STRATEGIA PRZEDE WSZYSTKIM! Nawyk elastyczności tempa czytania jednym z najważniejszych czynników sukcesu. Osoba stosująca to samo tempo i tę samą metodę czytania do wszystkich tekstów nigdy nie osiągnie biegłości w czytaniu! Jak to robią profesjonaliści? • stosują rozgrzewkę, • traktują środki drukarskie jako drogowskazy do zmiany tempa, • wyławiają słowa sterujące: • lecz, mimo to, zamiast (w zamian), chociaż (jakkolwiek), wbrew temu (na przekór), przeciwnie – zmiana biegu myśli, • skoro, przeto, ponieważ, bowiem, bo, gdyż – konieczność wnioskowania, • przede wszystkim, następnie, wreszcie, na początek, po pierwsze, po drugie – ustawianie chronologii wywodu. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

22. 15. TYTUŁEM PRZYPOMNIENIA • czytanie i rozumienie w stanie relaksacji jest o wiele bardziej efektywne; • higiena wzroku sprzyja szybkiemu czytaniu; • szybkie czytanie w pozycji leżącej jest w zasadzie niemożliwe; • jak najmniej przedmiotów rozpraszających w zasięgu wzroku (zdjęcia, zegarek); • odpowiednie trzymanie tekstu; • spadek koncentracji, kiedy czytaniu towarzyszy muzyka; • trening szybkiego czytania nie powinien trwać dłużej niż 1-1,5 godziny; • przerwy kilkudniowe w ćwiczeniach, znacznie opóźniają postępy. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

23. 16. PODSUMOWANIE Podstawowe warunki skutecznego opanowania umiejętności szybkiego czytania. • Systematyczne i nieprzerwane ćwiczenia. • Motywacja i odpowiednie nastawienie. • Interesujące teksty do ćwiczeń. • Sprzyjające zewnętrzne warunki treningu ̶ ciche pomieszczenie, dobre światło, dbajmy o oczy. • Czytanie bez artykulacji. • Czytanie bez regresji, stale w jednym kierunku. • Czytanie z maksymalnym wykorzystaniem bocznego widzenia. • Czytanie ze zmienną szybkością w zależności od trudności tekstu i celu lektury. Szybkość czytania nie powinna być jednak celem samym w sobie. Równolegle uwzględniajmy rozumienie i zapamiętywanie. • Troska o rozszerzanie zapasu słów. „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

24. 17. PRZYDATNE MATERIAŁY • Tony Buzan Podręcznik Szybkiego czytania. • Gerhard Hörner Szybkie czytanie. • Paul R. Scheele Czytanie fotograficzne. • www.szybkieczytanie.info • Kurs multimedialny Speed reader PL 2.0 www.speedreader.pl www.cavisions.com „Rynek tłumaczeń i lokalizacji w Polsce” Kraków, 28-29 marca 2009 r.

25. Dziękuję za uwagę! Pełen tekst prezentacji dostępny na stronach www.proverba.pl