Europejska, bolońska i krajowa struktura kwalifikacji

1. Europejska, bolońska i krajowa struktura kwalifikacji Seminarium: Tworzenie EOSW Warszawa - Miedzeszyn, 16 czerwca 2008 Ewa Chmielecka, Ekspert Boloński

2. Proces Boloński - cele Podstawowymi celami kształcenia wyższego w Europie wg dokumentów bolońskich są: • przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy, • przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem w demokratycznym społeczeństwie, także europejskim, • rozwój i podtrzymanie podstaw wiedzy zaawansowanej (społeczeństwo i gospodarka wiedzy) • rozwój osobowy kształconych w tle także: podniesienie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego

3. Proces Boloński - narzędzia • studia 2-3 stopniowe • ECTS • Suplement do dyplomu • Standardy i procedury zapewniania jakości • Struktura Kwalifikacji dla EOSW i Krajowe Struktury Kwalifikacji • inne Podporządkowane zadaniu ustanowienia do 2010 Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyższego

4. Struktura Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego(zwana „bolońską”) • Opisana w dokumencie przyjętym w Bergen • ma służyć jako inspiracja dla krajowych struktur kwalifikacji • przewidywano, że do konferencji w Londynie (2007) krajowe struktury kwalifikacji będą zaprojektowane • zaś proces ich "samopotwierdzenia" będzie zakończony do 2010 roku Cytaty (Bergen 2005): • Przyjmujemy uniwersalną strukturę kwalifikacji dla EHEA zawierającą trzy główne cykle kształcenia (…) deskryptory generyczne dla każdego cyklu zbudowane są na podstawie efektów kształcenia i kompetencjach oraz przypisanych im punktom ECTS dla pierwszego i drugiego cyklu • Zachęcamy do opracowania krajowych struktur kwalifikacji, które będą porównywalne ze strukturą dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego do 2010 roku i rozpoczęcia prac nie później niż w 2007 roku. Cytaty (Londyn 2007) • Zachęcamy do pełnego wdrożenia takich krajowych struktur kwalifikacji, aby potwierdzenie ich zgodności z strukturą kwalifikacji dla EHEA mogło się dokonać do 2010 roku.

5. Krajowe struktury kwalifikacji w EOSW - stan na koniec 2007 • 6 krajów je wdrożyło • 6 krajów prowadzi konsultacje • 12 krajów ma projekty • 22 krajach proces projektowania rozpoczął się (tu Polska) • w 1 kraju nie rozpoczęto prac nad nią.

6. Dlaczego struktura kwalifikacji dla EOSW? • Międzynarodowa przejrzystość („mapa kwalifikacji”) • Międzynarodowe uznanie kwalifikacji absolwentów • Międzynarodowa mobilność uczących się i absolwentów Bolońska struktura kwalifikacji jest rodzajem uniwersalnego „języka” przekładu kwalifikacji zdobywanych w w jednym kraju na kwalifikacje uzyskiwane w innym kraju. Punkty odniesienia: efekty kształcenia.

7. Ramy ogólne dla struktur kwalifikacji Deskryptory efektów kształcenia • wiedza i rozumienie (knowing and understanding), • wiedza jak działać (knowing how to act) • wiedza jak być (knowing how to be). czyli (mówiąc po polsku) wiedza, umiejętności i postawy.

8. Europejska Struktura Kwalifikacji dla kształcenia się przez całe życie Rekomendacja Parlamentu i Komisji Europejskiej z kwietnia 2008: • 8 poziomów edukacji jako rama odniesienia • 3 działy • wiedza, • umiejętności • inne kompetencje • Kompatybilność z bolońską strukturą kwalifikacji

9. Europejska Struktura Kwalifikacji dla kształcenia się przez całe życie – poziomy zasadnicze

10. Jak budować strukturę kwalifikacji dla szkolnictwa wyższego? Cykle kształcenia • Trzy cykle podstawowe • BA - w Polsce licencjat i inżynier • MA – w Polsce magister • Ph.D. – w Polsce absolwent studiów doktoranckich • Pomiędzy nimi (oraz przed i po ) mogą być umieszczone poziomy pośrednie. Nie mają one charakterystyki w opisie bolońskim, każdy kraj może je zaprojektować wedle własnej tradycji i potrzeb, ale powinny mieć jasne odniesienie do trzech głównych cykli.

11. Jak budować strukturę kwalifikacji? Efekty kształcenia (zamierzone) • Stwierdzenie, co uczący się powinien wiedzieć, rozumieć i/lub być zdolny zrobić po zakończeniu okresu kształcenia • Efekty kształcenia muszą być mierzalne, potwierdzone i udokumentowane.

12. Jak budować strukturę kwalifikacji?Deskryptory dublińskie Bazują na następujących 5 aspektach kształcenia: • wiedza i rozumienie • oraz ich wykorzystanie w praktyce • ocena i formułowanie sądów • umiejętności komunikacji • umiejętności uczenia się • przygotowane dla trzech cykli kształcenia • opisują typowe osiągnięcia studentów uzyskujących dyplom • nie mają charakteru standardu programowego/treściowego ale bazują na tzw. „generic competencies” absolwentów • nie są specyficzne dla określonych przedmiotów ani dziedzin wiedzy • należy je interpretować w kontekście merytorycznym i językowym dyscypliny wiedzy.

13. Przykład deskryptorów dublińskich dla kompetencji „ocena i formułowanie sądów w sferze społecznej” (postawy) Cykl I (BA) Absolwenci potrafią … formułować sądy …. dotyczące istotnych kwestii społecznych lub etycznych. Cykl II (MA) Absolwenci potrafią formułować sądy ... na temat odpowiedzialności społecznej i etycznej związanej ze stosowaniem w praktyce ich wiedzy i sądów, rozumieją swą rolę społeczną... Cykl III (D) Absolwenci powinni być w stanie przyczyniać się do postępu społecznego i/lub kulturalnego w społeczeństwie opartym na wiedzy.

14. Szkocka Struktura Kwalifikacji –poziomy i kompetencje absolwenta Deskryptory efektów kształcenia - zastosowanie wiedzy w praktyce dla trzech podstawowych cykli w szkolnictwie wyższym POZIOM odpowiadający BA • Stosuje wiedzę w znanym praktycznym kontekście, • Używa niektórych podstawowych rutynowych praktyk... w sytuacjach o nierutynowych elementach ... • Planuje użycie umiejętności w określonych sytuacjach, dostosowuje je w razie potrzeby POZIOM odpowiadający MA • Pracuje w wielu kontekstach... radzi sobie w sytuacjach nieprzewidywalnych • Używa wybranych podstawowych technik i umiejętności .. związanych z przedmiotem a także niektórych technik i umiejętności na poziomie zaawansowanym i specjalistycznym • Praktykuje rutynowe metody badawcze POZIOM odpowiadający D • Planuje i przeprowadza projekt badawczy • Używa i udoskonala wiele technik ... na poziomie zaawansowanym i specjalistycznym • Wykazuje oryginalność i kreatywność w tworzeniu i stosowaniu nowej wiedzy

15. Jak budować strukturę kwalifikacji?Przypisywanie punktów ECTS • Pierwszy cykl: 180-240 ECTS • Drugi cykl: 90 – 120 ECTS (w tym minimum 60 z programu 2-go cyklu) • Trzeci cykl: nie ma na razie przypisanych punktów

16. Krajowe Struktury Kwalifikacji - etapy prac • decyzja o rozpoczęciu prac • określenie celów KSK • organizacja przedsięwzięcia - identyfikacja interesariuszy, powołanie ciał • projektowanie • konsultacje • zatwierdzenie projektu, wydanie rozporządzenia • umocowanie administracyjne – podział zadań dotyczących wdrożenia • wdrożenie na poziomie instytucji /programu – zdefiniowanie przez uczelnie programów studiów • weryfikacja, uzupełnianie, poprawki – z udziałem procedur akredytacyjnych • samopotwierdzenie kompatybilności struktur krajowych ze strukturą bolońską.

17. Oczekiwania względem Krajowej Struktury Kwalifikacji w Polsce • Lepsza charakterystyka stopni kształcenia: • określenie kompetencji ogólnych i specyficznych absolwentów przez określenie mierzalnych efektów kształcenia przypisanych do profilów, stopnii (ewentualnych) poziomów pośrednich • Lepsza charakterystyka profilów kształcenia • akademicki/zawodowy/ogólny na podstawie efektów kształcenia • Lepsza charakterystyka kierunków studiów i uporządkowanie/redukcja ich listy • Przejrzyste określenie zakresu samodzielności w budowaniu programów kształcenia na poziomie centralnym, międzyuczelnianym i uczelnianym • Zapewnienie warunków dla większej elastyczności i różnorodności programów kształcenia • Wzrost autonomii programowej uczelni

18. Oczekiwania wobec Krajowej Struktury Kwalifikacji w Polsce: rynek pracy • kwalifikacje absolwentów a żądania rynku pracy • zatrudnialność a zawodowość • zatrudnialność a krajowe standardy kwalifikacji zawodowych • udział przedstawicieli pracodawców w ciałach projektujących KSK • uznawanie dokonań zdobytych poza systemem edukacji

19. Niektóre definicje Struktura kwalifikacji dla EOSW (bolońska) • uniwersalna struktura przedstawiająca zależności między strukturami krajowymi w Europie, dzięki czemu stają się one przejrzyste i pozwalają zrozumieć opisane i potwierdzane zawarte w nich kwalifikacje. Struktury krajowe mogą być bardzo różnorodne. Krajowa struktura kwalifikacji • opis krajowego systemu edukacji, który jest zrozumiały w kontekście międzynarodowym, dzięki któremu można opisać wszystkie kwalifikacje zdobywane i wydawane w ramach szkolnictwa wyższego i który pokazuje wzajemne relacje pomiędzy tymi kwalifikacjami, posługując się kategoriami efektów kształcenia Kwalifikacje • tytuły zawodowe, stopnie, dyplomy lub inne świadectwa poświadczające osiągnięcie określonych efektów kształcenia (czasem utożsamiane z nimi) • ich opis zawiera cykl lub poziom i profil, nakład pracy i kompetencje absolwenta. Efekty kształcenia • określenie, co student powinien wiedzieć, rozumieć i /lub potrafić zrobić po okresie kształcenia - ich charakterystyce służą deskryptory. Profil • specyficzny obszar nauczania prowadzący do kwalifikacji, albo też • szersza wiązka programów z różnych obszarów charakteryzująca się wspólnym celem lub aspektami prowadząca do kwalifikacji. Inne ważne definicje – przygotowywany „Pangloss”

20. Czego oczekiwać w 2010 roku?(nieuzasadniony optymizm?) • 46 krajowych struktur kwalifikacji • wszystkie samopotwierdzone • nowe suplementy do dyplomu bazujące w opisie kwalifikacji na efektach kształcenia.

21. Krajowa Struktura Kwalifikacji (KSK) w Polsce • Zaawansowanie prac: etap projektowania w toku • Powołane ciała: • Grupa Robocza oraz • Komitet ds. KSK przy Ministrze NiSW • Najważniejsza zmiana: projektowanie studiów na wszystkich poziomach decyzyjnych rozpoczyna się od „efektów kształcenia” – jest to zmiana o charakterze systemowym.

22. Krajowa Struktura Kwalifikacji (KSK) w Polsce • Najważniejsze problemy projektowania : • Relacje pomiędzy strukturą bolońską a strukturą europejską (LLL) – aspekt polski • Słownik • Profile • Struktura kierunkowa • Poziomy decyzyjne • Autonomia uczelni w projektowaniu programów studiów • Akty prawne: istniejące i potrzebne

23. Najważniejsze problemy projektowania (1) : • Relacje pomiędzy strukturą bolońską a strukturą europejską (LLL) – aspekt polski • Słownik „Pangloss” i kłopoty z nim

24. Najważniejsze problemy projektowania (2) • Profile • Czy wprowadzić powszechne sprofilowanie studiów w Polsce? • Jakie profile (akademicki/zawodowy/ogólny ?) • Jak je zdefiniować w oparciu o efekty kształcenia? • Struktura kierunkowa • Kierunki a sprofilowanie dziedzinowe • Zmiana systemu czy powolna ewolucja?

25. Najważniejsze problemy projektowania (3) • Poziomy decyzyjne: krajowy, międzyuczelniany, uczelniany • Jakie kompetencje przypisać poziomom? • Jakie instytucje reprezentują poziomy? • Czy jednakowe kompetencje w projektowaniu programów dla wszystkich szkół wyższych? • Autonomia uczelni w projektowaniu programów studiów – jaki zakres?

26. Najważniejsze problemy projektowania (4) Akty prawne: • Istniejące: • Kolizje terminologiczne • Kolizje intencji (przykład „zawodowość” a „zatrudnialność”) • Standardy kształcenia • Potrzebne zmiany • Wprowadzenie KSK na poziomie Ustawy • Usunięcie kolizji terminologii i intencji

27. Krajowa Struktura Kwalifikacji najważniejsze problemy wdrażania • Akceptacja przez środowisko akademickie oraz innych interesariuszy • Akcja informacyjna • Projekty pilotażowe • Zmiany w standardach akredytacyjnych i standardach kształcenia • Zmiany w sposobie działania instytucji (w tym komisji akredytacyjnych ) • Akty prawne: istniejące i potrzebne

28. Dziękuję za uwagę!