Bilim Felsefesinde Dört Ana Anlayış

1. Bilim Felsefesinde Dört Ana Anlayış Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

2. Bilim, eski zamanlardan beri felsefenin konusu olmuştur. Aristoteles’ten itibaren birçok filozof bilimle ve bilimsel yöntemle ilgili sorular sormuştur.

3. Felsefenin bilimle ilgili sorgulamalar yapan dalına bilim felsefesi denmektedir.

4. Bilimle ilgili sorgulamaların eski zamanlardan itibaren yapılıyor olmasına karşın bilim felsefesinin ayrı bir disiplin olarak gelişmesi son 1-2 yüzyılda yaşanan hızlı bilimsel gelişmelerin bir sonucu olmuştur.

5. Bilim felsefesi tarihinde 4 ana bilim anlayışının ortaya çıktığı söylenebilir.

6. Mantıkçı Pozitivist Bilim Anlayışı Bilim felsefesindeki temel anlayışlardan ilki mantıkçı pozitivist bilim anlayışıdır.

7. Mantıkçı pozitivist anlayış 19. yy’daComte tarafından kurulan pozitivist anlayışın devamıdır. Neopozitivism olarak da adlandırılır.

8. Mantıkçı pozitivist anlayış 20. yy’ın ikinci yarısını derinden etkilemiştir.

9. Mantıkçı pozitivist anlayış mutlak bir akılcılığı ve aklın sadece bilimde tezahür ettiği görüşünü temsil eder.

10. Mantıkçı pozitivistler metafiziği insanlığın ilerlemesinin önünde bir engel olarak görmekte ve bilim ile metafiziği birbirinden ayırmak istemektedir.

11. Mantıkçı pozitivizm deyiminde geçen mantıkçı nitelemesi ise modern mantığın yerine vurgu yapmaktadır.

12. Mantıkçı pozitivist düşünüler günlük yaşamda kullanılan dilin sembolik mantığın gereklerini yerine getiremediğini düşündüklerinden bilimsel analiz için formel bir dilin gerekli olduğu sonucuna vardılar.

13. Mantıkçı pozitivist düşünürler bilimle metafiziği birbirinden ayırt etmek için doğrulanabilirlik olarak bilinen ilkeyi geliştirdiler.

14. Doğrulamacılık ilkesine göre bir önermenin anlamlı olabilmesi için doğrulanabilir olması gerekir. Buna göre doğrulanamayan iddialar metafizik iddialar olup anlamsızdır.

15. Doğrulama ile olgusal ya da mantıksal olarak yapılabilmektedir. Olgusal doğrulama gözlem ve deney yoluyla yapılırken mantıksal doğrulama mantık kuralları ile yapılmaktadır.

16. Mantıkçı pozitivist anlayış bilgi üretmen görevini yalnızca bilime vermiştir. Bu anlayışa göre felsefenin görevi yalnızca analizdir.

17. Mantıkçı pozitivist düşünürler bilimin birliği denilen bir anlayışa sahiptir. Bilimin birliği tezine göre farklı bilim dalları aynı yöntemlerle çalışmalıdır.

18. Mantıkçı pozitivist bilim anlayışı tümevarımcıdır. Diğer bir deyişle tek tek olgular gözlenerek bir sonuca ulaşılmaya çalışılır. Tümevarımla elde edilen bir çıkarımın geçerli olması için gözlem sonuçlarının olabildiğince çok olması gerekli görülür.

19. Tekil gözlemler sonucunda genelleme ve hipotezlere ulaşılmaya çalışılır.

20. Mantıkçı pozitivist bilim anlayışı 1960’lardan itibaren yoğun biçimde eleştirilmeye başlanmıştır.

21. Eleştirilerin odağında doğrulama ilkesinin kendisinin net olmadığı bir doğrulanamadığı görüşleri bulunmaktadır.

22. Tümevarım ilkesi de doğrulanamadığı için eleştirilmektedir.

23. Diğer taraftan gözlemin teoriden bağımsız olduğu ve bilimin birliği tezleri de eleştirilmektedir.

24. Yanlışlamacı bilim görüşü Bu görüş doğrulamacılık ilkesini reddeder. Yanlışlamacılığı bilimsellik ölçütü olarak kabul eder.

25. Yanlışmalacılığa göre hiçbir önerme tam kesin olarak doğrulanamaz. Bu sebeple bilimde mutlak hakikatlere değil, kısmi doğrulara erişilebilir.

26. Yanlışmalacılığa göre bilim, doğruların birikmesi yoluyla değil, yanlışların ayıklanması yoluyla ilerler.

27. Yanlışlamacı bilim anlayışına göre teoriler gözlemden bağımsız değildir.

28. Yanlışlamacı bilim görüşünce bilimsel yöntem bir deneme yanılma yöntemi olarak tanımlanır. Burada bilimsel yöntem tahmin-çürütme yöntemi olarak karşımıza çıkar.

29. Devrimci bilim görüşü Doğrulamacı ve yanlışlamacı görüşler bilimin içsel faktörleri üzerine odaklanmaktadır. Devrimci bilim görüşü ise bilimin gelişmesinde içsel faktörler kadar dışsal faktörlerin de önemli olduğunu savunmaktadır.

30. Devrimci bilim görüşüne bilimsel gelişimi tarihsel bir perspektiften ele alır.

31. Devrimci görüşe göre bilimsel gelişme doğrusal değil dairesel bir yol izler. Bu görüşe göre bilim 4 ana zamansal aşamada ilerler. Her bir aşama o sırada yürütülen çalışmaları etkiler.

32. Bu aşamalardan ilki olgunlaşmamış bilim dönemidir. Bu dönem aslında bir hazırlık dönemidir. Bu dönemde araştırma yapan bilim insanları çeşitli yolları deneyip çeşitli yöntemler kullanırlar. Zamanla bazı yöntemler ve yollar kendisini kabul ettirmeye başlar.

33. Olgunlaşmamış bilim dönemini olgun bilim dönemi izler. Bu dönemde öne çıkan teoriler herkes tarafından kabul edilir.

34. Üçüncü dönem ise mevcut paradigma, teori açısından çözülemeyen durumların, anomalilerin ortaya çıktığı dönemdir.

35. Dördüncü dönemde ise devrim dönemidir. Hakim paradigma ile çözülemeyen anomalileri çözmeye yönelik yeni bir anlayış, paradigma ortaya çıkar.

36. Çoğulcu bilim görüşü Çoğulcu bilim görüşü anarşizm ile bilim arasında ilişki kurar.

37. Çoğulcu bilim anlayışına göre bilimin amacı insanları özgürleştirmek ve mutlu olmalarını sağlamak olmalıdır.

38. Ancak çoğulcu bilim görüşüne göre bilim hastadır, insanları köleleştirmektedir.

39. Bilim mevcut haliyle kültürleri tektipleştirmektedir.

40. Çoğulcu bilim anlayışı bilim karşıtı değildir. Ancak bilimin tedavi edilmesi gerektiğini ileri sürer. Çünkü modern bilim geçmişte klisenin sahip olduğu role sahiptir. Modern bilim kitleler üzerinde baskı kurmaktadır.

41. Çoğulcu bilim görüşü değişmez ve standart bilim anlayışını reddeder. Bilim için bir yöntem belirlenmesini hastalıklı bir yaklaşım olarak görür.

42. Bu anlayışa göre bilim insanı kendisini sınırlamayıp kendisine açık olan her araç ve yoldan faydalanmalıdır.

43. Uygulama Bilim felsefesinin 4 ana görüşünü özetleyiniz.

44. Uygulama 2 Mantıkçı pozitivist ve çoğulcu bilim anlayışlarının fen eğitimi üzerinde nasıl etkili olabileceğini tartışınız.