Mustafa Akgül Bilkent Ü./INETD akgul.web.tr/yazilar/ , akgul.bilkent.tr blog.akgul.web.tr

1. İnternet, Bilgi Toplumu ve Sosyal Ağlar Mustafa Akgül Bilkent Ü./INETD akgul.web.tr/yazilar/ , akgul.bilkent.edu.tr blog.akgul.web.tr akgul@bilkent.edu.tr

2. Özet • İnterneti Nasıl Algılamalı ? • Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu • Sosyal Ağlar • Yatay/Dikey Sektör olarak Bilişim • Katılım, Demokrasi ve İnternet • İndeksler ve Türkiye 15/05/2007 Bursa Uludag Bilişim Toplulugu 2

3. İnternet’in tarihçesi • 1950-1960’larda hayal edildi • 1969-70 lab’te başladı • 1983 saha deneyleri (NSF, Junet, Janet) • 1990’lar wais, Gopher, web • 1993 Mosaic, NCSA • 1995 Java, ticarileşme • 2000 dot.com balonu,... internet2,. web2

4. İnternet Nedir ? • Bilim adamları için başladı • E-kütüphane olarak öne çıktı • Etkileşim, zaman ve mekanın önemi azaldı • Bireysel gelişim olanakları artı • Matbaa, gazete, radyo, tv, eglence • reklam ortamı ticaret ortamı, çalışma ortamı, yaşamın her boyutu • “ambiant sweden”

5. İnterneti Nasıl Algılamalı? • Ağların Ağı: 1.73 milyar insan, 730 M makina, 242M/70 web, 192M alan adı, 100+M video, 130M blog, 127 milyar sayfa • devrimsel bir gelişme, • bilim teknoji ile sarmal ilişki • örgütsel yapı değişiyor • ağ etkisi, ağ ekonomisi, ağ toplumu • Birey öne çıkıyor: üretici ve tüketici • Rakipler işbirligi yapıyor: rekabirlik 5

6. İnterneti Nasıl Algılamalı-II • Sanayi devrimi: kol gücünün çoklanması Bilgi Devrimi: beyin gücünün çoklanması • Bilgi/enformasyonun: üretilmesi, saklanması, işlenmesi, yayılması Katılım, saydamlık ortamı, tüm yaşamı değiş.; süreç • Face: 400, twitter: 100, linkedin: 60, wp: 10M • web2: soysal ağlar, sıradan insan söz sahibi • web3: nesnelerin interneti; wiki, rss • semantic web! 6

7. Sosyal Ağlar -sayılar • Günde 250B e-posta, yılda 90 trilyon • Kadinlar önde: %85 • Twitter: 4.25 M → 1 ; günde 25M tweet • Flicker da 4 milyar resim var • Facebookta 500 bin uygulama var • Youtube da günde 1 milyar video izleniyor, %40 • Youtube 1 dk = 20 saatlik video yukleniyor 7

8. Sosyal Ağlar -sayılar II • XING: 8, XANGA: 27, flixstar: 63 • Windows Live: 120, Vkonta?(Rusca): 70, 60 • Stambleupon: 9, Tagged: 70 • studioVZ(alman): 15, ispanyol: 5 • Qzone (cince): 200, skyrock(fr): 22 • Orkut: 180, Open Diary: 5, Plaxo: 15 • Myspace: 130, netlog: 60, hi5: 80 • Mylife: 51, myheritage: 30, mixi: 25 • last.fm: 30, macar: 6, pol: 6 8

9. Bilgi Ekonomisi ve Toplumu • Information soc., knowledge, knowledge based, knowledge driven, knowledge econ • Bilgi üretim faktörü, zenginlik kaynağı • Bilgi: bilimsel, teknoloji, ar-ge, patent, know how, inovasyon, örtük (tacit), enformasyon • Bilgi işcisi: beyin işcileri, araştırmacı, eğitimli insanlar 9

10. Bilgi Ekonomisi/Toplumu-II • Bilgiye erişebilen, kullanan, işleyen ve Bilgi Üreten! • Emek ve dogal kaynak yoğundan: Bilgi yoğun ekonomi ve topluma .. • Kültür : bağımsız, sorgulayan, yaratıcı, girişimci bireyler • Kurumlar ve Ortam gerekir • Bilgi'nin özel konumu (açlık, DEC!) 10

11. Bilgi Ekonomisi: Tekstil örneği • Pamuk’a gen düzeyinde müdahele • Üretim düzeyi: toprak, sulama • Kumaşa nanoteknoloji ... • Kumaşın tasarımı • Markalaşmak • Moda, tasarım (zara ) • Pazarlama, dağıtım, üretim

12. Bilgi Eko./Toplumu İndexleri • Pek çok göstergenin ağırlıklı ortalaması • Ar-ge GDP, ar-ge calışanı, patent, yayın, • Eğitim seviyesi, üniversite, lise bitirme oranı, gazete, kitap sayısı, • Telefon, TV, Radyo, Kablo, fax • Altyapı/Kurumsal, kullanım, kapasite • Bilgisayar, internet yaygınlık, derinlik • Özgürlükler, örgütlenme; • kurumsal yapı (girişim, buluş, ar-ge, inov.) 12

13. Türkiye - I • 26-30 milyon kull., 6 M ADSL, 3.1 M bilgisayar • Alan adı: 215 + 870 • %27 düzenli, %67 hiç, %25? hiç duymamış? • Kullanmayan: %80, kırsal %90 • Evlerin %80'inde internet yok • Serbestleşme sorunlu: pazar payları, yabancı serm • Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı 13

14. Türkiye - II • Uluslarasi indeksler: 40/55, 55-70 /192 • Gender gap: 120+, insani gelişmede: 80-90 • UN e-gov: 59, 76, 69 • ITU - 57(2008-3.90), 56(2007, 3.63) • ITU- pricebasket: 62, 2.39 (09); sabit 1.77%, GSM 3.07%, adsl 2.34%, 9340 US$ • GITR: sira: (07,08,09): 55, 61, 69 • Indeks: 3.96, 3.91, 3.68 14

15. GITR- Bilgi Toplumu Indeksi • 3 kategori, 9 altkategori, 68 temel gösterge • Çevresel(ç), Hazırolma(H), Kullanım(K) • Ç: pazar (14), siyasal/düzen.(9), altayapı(7) • H: birey(9), iş dünyası(10), devlet(4) • K: birey(5), iş dünyası(5), devlet(5) • Türkiye: 61 <--- 55 • Ç: 56; 66, 56, 62 • H: 69; 64, 63, 87 • K: 54; 61, 48, 60 15

16. Bilişim Sektörü için: • Yatay rolu çok önemli • Yatay için de gelişmesi gerekir • Tutarlı politikalar gerekli-sistem yaklaşımı • Bilişim-internet olmazsa olmaz koşuldur • Ama, Tek başına yetmez: tutarlı ulusal ... • Kendi özel konumuza uygun politikalar gerekli: açık kaynak gibi 16

17. Katılım, Demokrasi ve İnternet • Anti-global hareket interneti çok etkin ... • Dağıtık, küçük gruplar haberleşme ... • Bilgilenme, alternatif oluşturma, karar ... • Kitleleri harekete geçirme (ventura, oba..) • Yolsuzlugu önleme, yönetime katılma ... • Strateji oluşturma, yayma ve ikna ... • “Long Tail !” - herkese erişim!! 17

18. E-democracy • Extremedemocracy.com • E-democracy.org • Akgul.bilkent.edu.tr • Berkman center, harvard law school • Oxford Internet Instıtute oii.oxford.ca.uk? • Cambridge, berkeley, harvard berkman İnternet, Bilişim ve Bilgi Toplumu 18

19. E-avrupa • Web .eu de çıktı, 94'te hızlı başladılar • !97 girdik dediler, 98'te sayısal uçurum • 99'da e-avrupa “en dinamik ve rekabetçi” • 2002'de biten eylem p, “herkes için bilgi T” • 2001'de, e-avrupa+, e2005 • İ2010: growth and inclusion • ABD, jp ve korenin gerisindeler 19

20. E-türkiye, e-devlet • Ülkenin yeniden yapılanması: e-türkiye • Devletin yeniden yapılanması: e-devlet • E-devlet, e-türkiye için öncü güç • Bilgisayarlaşma, internet olmazsa olmaz! • Ama, felsefe, insan, organizasyon önemlidir • Bu bir süreçtir • Bilgi toplumu bir tercih meselesi değildir! 20

21. Sansür yasası!: donkişot, devekuşu ve harakiri • 8 konu: cocuk, porno,kumar,saglik intihar, ilac, müstehcen, Atatürk + bahis • Erişimi engelleme • Sansür dairesi: 93 • URL filtreleme

22. Ara Özet: • Bilişim ve İnternet tercih meselesi değil • Bilgi Toplumu hedefi doğru hedef • Sistemik ve uyumlu politikalar gerekli • Açık kaynak öncelikli, ama tek değil • Katılımcı, saydam, Demokratik yapılar • Kendi somut planlarımızı biz geliştirmeliyiz • Tek başına bilişim değil, ama bilişim şart 22

23. e-öğrenme ... • işin başındayız: ne kadar hazırız? • paradigma değişikliği: aktif öğrenme • zenginleştirici ---> degree program • dinazor, göçmen, native • “mass ...”, lab, öğrenme, katılım • virtual classroom, atutor, moodle • opencourseware, acik-ders malzeme 23

24. Türkiye Ne durumda ? • Dünya ortalaması civarında • AB aday ülkelerin sonunda • 40/55, 50/110 • E-devlet hizmet türü/kalitesinde iyi, yaygınlıkta • %33, %24 kadın, %19 kırsal K • 190+790M alan adı, 2,6 M bilgisayar • 9M Blog/web, 26 MSN

25. basin özgür 106 adaletin etkin 82 ict önceligi 101 y.tekno alımı 106 vizyonda ict 85 edevlet haz. 70 dev ict teşvik 96 iş çalışan egit 90 GITR -II • bürokrasi 104 • vergi (k)123, 78 • adalet bagim 64 • egitim sist k 77 • okulda inet 55 • firma arge 73 • e-katilim 70 • egitim harca 90

26. Universiteler • internet araçlarını yoğun kullanmalı • wiki, blog, rss, chat, liste, forum • liberal/önder: öğrenci, eleman, özgür • e-öğrenme; deney, destek, karma • Açık erişim, açık ders malzemeleri • Topluma önderlik: stk, ticaret • yaratıcı, girişimci, araştırma , inovasyon kültürü • sanayi işbirliği, toplumun sorun.

27. Universiteler • opencourse consorsium • academicearth.org • best video lectures • acik kaynak yazilimlar: 250K • gnu.org, directoruy.fsf.org • sf.net, freshmeat.net • acik-kaynak.org.tr

28. Alan Adı Kendi Alan adınız olsun Adsoyad.com.tr Com.tr biz.tr info.tr – sirketler için Gen.tr web.tr herkes, org.tr STK Gov.tr bel.tr pol.tr k12.tr Name.tr tel.tr Av.tr dr.tr (not.tr ecz.tr muhasebe.tr) .tv.tr .fm.tr medya.tr 28

29. web önerileri: • Enformasyon/hizmet önemlidir ! • Flash, büyük resim, animasyondan uzak dur • Platform bagımsız! Her tarayıcı, görme özü. • Ana bilgi text, html olmalıdır (pdf, word.) • Navigasyon ... • Kurumsal bütünlük • İletisim bilgileri, stil üzerine okuyun, düşünün 29

30. Tarama motorları • Google, scholar.google, maps.google, print.. • Acik-erisim, creative commons • Meta search , A9, de.li.cious, • Firefox Search tools • Wikipedia, free dictionary, webmaster, yahooligans • Wikipedia, yahooligans, netscout

31. Bazı Web adresleri • Wikipedia, tr.wikipedia.org • Yahooligans – k12 • Netscout • Dizin servisleri: directory.yahoo.com • Directory.google.com, opendirectory • E-posta listeleri • Wiki, blog, rss!

32. Sorular • Teşekkür ederim • akgul.web.tr/yazilar/ • akgul.bilkent.edu.tr • Akgul-duyuru, k12, edu-net • akgul@bilkent.edu.tr 32

33. Bilişim ... • Bilgisayarlar her yerde: gömülü, cep, masa, süper, santral, ... • Üretim aracı • Kişisel/kurumsal verimlilik aracı • Kişisel haberleşme, gelişme, eğlence, kültür aracı • Yeni ilaç, malzeme, oto, uçak, güvenlik, bilim • Elektrik gibi temel • Bilgi sistemi kurmak zordur, ekip işi, insanı ikna • Süreçtir, iş birliği ister

34. Yatay Sektör Olarak Bilişim • İnternet ve Bilgisayar: “Her eve lazım!” • Elektrik ve Telefon gibi! (sorgulamayın!) • Verimlilik aracı: OECD doğruladı (Arrow) • Tarım, KOBI, turizm, için gerekli • Bilişim'in, işletme/iş nosyonları gerekli • Mühendislik, inovasyon, ar-ge, pazarlama • e-ticaret, e-pazaryerleri • Bilgiye erişim yurttaşlık hk. Sayısal böl.

35. Dikey Sektör Olarak Bilişim • Kendi içinde: yazılım, gömülü, Call center • Elektronik, Telekom ile bütün - ICT • Telekom -Media-eğlence – Internet yakın. • Yatırım göreceli düşük: egitim gerek • İhracat: yazılım, hizmet, müteathitlik • İnsan gücü planlaması: meslek (lise, YO, U) • Üniversiteleri yeniden yapılandırmak gerek 35

36. Bilişim, Verimlik, tetikleyicilik • Arrow'un itirazi çözüldü • İ2010: %5 GDP --> 25% büyümeyi tetik. • Verimligin %40'ı sağlıyor, ABD'de %60 • Bilişim ar-ge 1/3 (.us, .jp, .kr), 1/5 .eu • Değişimi yönetmek zor, başarısızlık var • Elektrik motorlarında gecikme İ 36

37. 96-97 50/55 • İnsani gelişme: 82-96 / 196 • Digital opportunity (05): 1 dk, 2, iceland, 3.se, 4 uk, 5 no, 6, nl, 7, ch, 8 fi, 9, lu, 10 de, 11, estonya, 12slovenya, 16 fr, 22 cy, 26 gr, 31 ro, 32 tr 33 ru (Avrupa) • Dünya: 58 tr, 60 rs, 53 ro, 9 nl, 7 us, us 21,3 dk, 2 jp, 1 kr • Economist 07 e-readiness: 1 dj, 2, us-se, 4 hk, 5ch, 6 sgş 7 uk, 8nl,9 australya, 10 fi, 11 au, 12no, 13 ca, 14 nz, 16 kr, 30 sili, 42 tr, 43 br,44 ar, 45 ro, 48 bg • İnnovation: 46 bg, 53 br, 58 tr, 60 urdun, 54 cin, • Broadband indeks. itif.org (07), 1 kr, 2 jp, 3 iceland, 4 fi, 5 nl, 6 se, 7fr, 8dk,9 no, 10 ca, 12 us, 24 pl, 27 gr, 29 mx, 30 tr • Global comptetition index: (07) 59 tr, 1 ch, 2 fi, 3 se, 4 dk, 5 sg, 6 us, 7 jp, 8 de, 9 nl, 1o uk, 12 no, 26 ma, 66 br

38. İndeksler II • UN e-goverment readiness 2008: 1 se (.9157), 2 dk, 3 no, 4 us, 5, nl, 6 kr(.8317), 7 a, 8 australya, 9 fr, 10 uk (.7703), 11 jp, 12ch, 13 estonya (.7600), 14 lu, 15 fi, 17 il, 19 ir, 20 es (.7228), 35 cr, 44 gr, 45 br (.5679), 50 urdun, 70 saudi (.4935), tr 76 (.4834), 182 chad (