Herstel en veerkracht bij een chronische aandoening

1. Herstel en veerkracht bij een chronische aandoening Manja van Wezep & Linda Bolier -Trimbos instituut Jos van Erp -Hartstichting Christel van Leeuwen -RevalidatiecentrumDe Hoogstraat

2. Inhoud • Herstel en veerkracht • Stressmanagement voor hart- en vaatpatienten en hun partners, Jos van Erp, Nederlandse Hartstichting / de Hart&Vaatgroep • WRAP (Wellness Recovery Action Plan), gereedschap voor een goed gevoel, Dienke Boertien, Kenniscentrum Phrenos, Marianne van Bakel, Trimbos-instituut • Bevordering van welbevinden bij mensen met een dwarslaesie, Christel van Leeuwen, Revalidatiecentrum De Hoogstraat.

3. 1. Herstel en veerkracht

4. Veerkracht Het vermogen om het evenwicht te herstellen na een ingrijpende gebeurtenis of (langdurige) stress en terug te keren naar gezondheid en welbevinden • Definitie WHO: gezondheid is meer dan afwezigheid van ziekte. • omgaan met de (chronische) ziekte staat centraal • mentale veerkracht inzetten

5. Veerkrachtsfactoren Somatische aandoeningen • Psychologische factoren • optimisme, locus of control, self-efficicy, self-esteem, mastery • Sociale steun • familie, vrienden • Coping strategieën • spiritualiteit, positieve cognitieve interpretaties en levens oriëntatie • Betekenis en leerervaring zien • zin van ziek zijn en ziek zijn als leerervaring Bron: Stuart et al. A Systematic Review of Resilience in the Physically Ill. Psychosomatics 2011:52:199–209

6. Veerkracht = vinden van een nieuw evenwicht tussen draaglast en draagkracht Acuut Revalidatie Chronisch Verwerking / Aanpassing Herstel • Bestrijden van draaglast • Gevechttegenaandoening • Strevennaarherstel • Focus op lichamelijkegevolgen • Diseasemanagement • 2. (H)erkennenblijvendedraaglast • Confrontatie met grenzen van herstel • Confrontatie met blijvendebeperkingen • Bewustwording en acceptatie • 3. Vergroten van draagkracht • Aandachtvoorwaardevollemomenten • Zinervaring • Ontwikkelen en versterken van persoonlijkeeigenschappen en doelen • Disabilitymanagement

7. Veroudering, ziekte en dood zijn een onlosmakelijk onderdeel van ons leven Naast het bestrijden van ziekte ook aandacht voor het hanteren van ziekte

8. Een persoon is meer dan zijn ziekte Zorgervoordatdepersoongeenbijverschijnsel van de ziektewordt. Werk Vrienden Partner Kinderen Overtuigingen Persoonlijke doelen Verwachtingen Zingeving Emotie Achtergrond Biomedische aspecten Lichamelijke beperkingen Risicomanagement maatschappelijk relationeel psychisch lichamelijk

9. Een balans zoeken tussen het bestrijden van- en het omgaan met- ziekte Vechtentegen de ziekte tot de grenzen van herstelbereiktzijn, hiernalerenomgaan met de definitievegevolgen van de ziekte, danzoekennaarnieuwemogelijkheden

10. Begeleiding afstemmen op focus patient Tijd Verwerking Empowerment Herstel

11. 2. Stressmanagement

12. Stressmanagement bij HVZ patienten en partners in de chronische fase • Vorm • Groep van 12 personen, inclusief partners • Vijfbijeenkomstenverspreid over 7 weken. Vervolgens e-coachingstraject 2 maanden • Begeleiding door professional en ervaringsdeskundige Thema’s Omgaan met verandering (verwerking, uitwisselingervaringen) Vinden van eenstabiele basis (mindfulness) Vergroten van draagkracht (aandachtvoorwaardevolle / ontspannenmomenten) Psycho-educatie (verwerking, stress, ontspanning, zinervaring) Vervolgtraject (2013-2015) Bijstellen training en e-coachingstraject, ontwikkelendraaiboek Trainingenvoorspecifiekedoelgroepen (en wellichtookmeergeneriek) Opleidenervaringsdeskundigen tot trainers Agenderen van het onderwerpbijbehandelaars en beleidsmakers

13. Wellness Recovery Action Plan • Ontwikkeld door Mary Copeland In kernwoorden: • Zelfmanagement instrument • Ervaringsdeskundige ondersteuning • Op basis van herstel concept Implementatie in Nld: • Hee (Trimbos) • Phrenos

14. Dagelijks onderhoudsplan Ontspannings-oefeningen Lachen Regelmatig en gezond eten Bewegen Aandacht voor kleding Contact maken met mensen Bloemen in huis In dagboek schrijven Muziek luisteren Met de hond spelen Opgeruimd huis

15. Gereedschap voor goed gevoel

16. Wellness Recovery Action Plan • 7 onderdelen • Gereedschapskist voor goed gevoel • Dagelijks onderhoud plan • Triggers • Vroege waarschuwingstekenen • Signalen van ontsporing • Crisisplan • Post-crisisplan Actieplan

17. Bevordering van welbevinden bij mensen met een dwarslaesie Uit promotieonderzoek zijn vijf verschillende psychische herstelprofielen gekomen na een dwarslaesie. Persoonlijkheidsfactoren lijken het meest voorspellend te zijn hoe het op termijn met iemand gaat. 50% van de mensen met een dwarslaesie heeft een mindere mentale gezondheid dan de algemene bevolking 5 jaar na de dwarslaesie. Ongeveer 1/3 heeft na 5 jaar nog matige tot ernstige klachten als het gaat om de mentale gezondheid.

18. Ontwikkelen van een psychosociaal behandelprogramma voor mensen met een dwarslaesie • Literatuurstudie bestaande interventies • Focusgroepen met mensen met een dwarslaesie • Interviews met zorgverleners in de revalidatie • Expertgroep om psychosociaal behandelprogramma samen te stellen • In jaar 2 zal pilot-studie uitgevoerd worden

19. Ervaringen • “Je moet alles opnieuw leren.” • “Hoe ga je om met je omgeving, ze snappen het niet.” • “Het maakte me zo verdrietig. Ik dacht: ‘Ik los het zelf wel op’. Maar sommige dingen kun je niet alleen oplossen.” • “Elke uitdaging ging ik aan… daar krijg je spirit van.”

20. Componenten programma • Op verschillende momenten soort behoeften checken en hierop aansluiten • Leren van mederevalidanten en ervaringsdeskundigen • Nagaan met wie revalidant emoties deelt • Familieleden betrekken • Nazorg bieden op langere termijn, e-coaching?