Ekonomiczne skutki zjawiska pogoni za rentą – przykłady z życia gospodarczego w Polsce

1. Ekonomiczne skutki zjawiska pogoni za rentą – przykłady z życia gospodarczego w Polsce Agnieszka Kożuchowska, Anna Lewandowska, Krzysztof Gocajna

2. Plan prezentacji wprowadzenie, podstawowe pojęcia aspekt historyczny grupy interesu skutki i koszty PPR przykłady pogoni za rentą przeciwdziałanie

3. Pogoń za rentą - definicje renta - wszelka korzyść, jaką podmiot może odnieść z działań, w które angażuje jakieś środki mające alternatywne zastosowanie renta ekonomiczna - formy dochodu wynikające z wykorzystania zasobów produkcyjnych do wytwarzania dóbr i usług renta polityczna - korzyści związane z wykorzystaniem ograniczonych zasobów (pracy i kapitału) do działalności niezwiększającej produktów służących poprawie dobrobytu społecznego

4. Polityczna pogoń za rentą (PPR) legalna – na przykład prawnie uregulowany, jawny lobbing nielegalna – uzyskiwanie uprzywilejowanego traktowania na drodze korupcji ryzyko – dodatkowy koszt PPR, mający znaczny wpływ na podjęcie decyzji o angażowaniu się w nielegalną działalność

5. Tło historyczne transformacja ustrojowa współtworzenie struktur państwa przez zorganizowane grupy interesów, korupcja u podstaw nowego systemu prywata i „układ” tajne służby, prywatyzacja i próżnia regulacyjna oficjalny, jawny a ukryty aspekt transformacji

6. Inne warunkowania sprzyjające korupcji spadek płac w sektorze publicznym deficyt zaufania społecznego, podejrzliwość społeczeństwa mentalność korupcyjna przekonanie o bezradności

7. Teoria grup interesu zorganizowane grupy interesów: „Jeśli jakieś zjawiska społeczne są względnie trwałe i rozpowszechnione, znaczy to, że w tle za nimi kryją się czyjeś interesy.” – Zybertowicz, Pilitowski ZORGI, których działalność uznajemy za niekorzystną z punktu widzenia dobra wspólnego, określamy mianem antyrozwojowych grup interesu (ARGI) jeśli zjawisko szkodliwe społecznie trwa dłuższy czas, oznacza to że jakaś grupa interesu zgłasza na nie popyt

8. Skutki i koszty PPR skutki: monopole; ceny, licencje i koncesje kontrolowane przez ARGI; asymetria informacji; zawyżone bariery wejścia obniżona sprawność rynku, zwiększone nierówności społeczne, zakłócenie najważniejszego elementu rynkowego – konkurencji deformowanie struktury wydatków publicznych, obniżanie dochodów państwa i jego pozycji na arenie międzynarodowej koszty: ryzyko wykrycia i poniesienia kary; nakłady finansowe firm na PPR wpływają negatywnie na inne możliwości alokacji pieniędzy (np. inwestycje, tworzenie nowych miejsc pracy)

9. Politycy w pogoni za rentą pogoń za rentą u progu kariery (kosztowne kampanie, zainteresowanie mediów) Roman Ludwiczuk i afera wałbrzyska (urząd wicestarosty i wakacje na Dominikanie w zamian za rezygnację z prowadzenia kampanii wyborczej) Zbigniew Chlebowski i afera hazardowa (nowelizacja ustawy o grach i zakładach wzajemnych, zagrożenie interesu ekonomicznego państwa, szacowane straty: 469 mln zł) lobbying i naciski na partie polityczne

10. Sędziowie w pogoni za rentą problemy z udowodnieniem korupcji władza uznaniowa sędziów sprawy upadłościowe („spółdzielnie” sędziów i syndyków) raport NIK z lat 2001-2006 (nieprawidłowości w 42 z 55 postępowań) Piotr Pietras i afera gdańska (i Tygrys na wolności :))

11. Urzędnicy w pogoni za rentą ogólny brak zaufania społeczeństwa wobec urzędników opinia RPO nt. wydawania aktów wykonawczych do ustaw (stan na 25.08.2010 – 185 niezrealizowanych upoważnień) biurokracja instrumentalne traktowanie prawa i rynek usług regulacyjnych (np. nierówne traktowanie podatników)

12. Inne przykłady pogoni za rentą polityka rolna UE (protekcjonizm, interwencjonizm, redystrybucja) monopolizacja (licencje na wyłączność świadczenia usługi – Poczta Polska) ustawa o grach hazardowych z 2009 roku i monopol państwa (dopłaty do gier objętych monopolem) pomoc publiczna dla przedsiębiorców (poza dotacjami także operacje na podatkach oraz na kredytach) szczepionka przeciwko grypie (lobbying firm farmaceutycznych)

13. Przeciwdziałanie negatywnym skutkom PPR problemy z całkowitą ochroną przeciwko efektom PPR Janusz Wojciechowski: „PPR to choroba władzy wynikająca z bezczelności, uczestniczenie zaś w niej społeczeństwa wynika z bezradności.” porządek prawny może wpływać na koszty organizacji grup interesu zmiana mechanizmów rekrutacji do klas zagrożonych pogonią za rentą demontaż ARGI skupionych wokół byłych służb komunistycznych CBA (?)

14. Dyskusja czy da się całkowicie zlikwidować PPR? inne pomysły ograniczenia korupcji pozytywne skutki PPR jak duże ryzyko można podejmować?

15. Dziękujemy za uwagę

16. Bibliografia • Dylus, A., „Kulturowe uwarunkowania korupcji. Doświadczenia Polski” [w:] ”Korupcja: Oblicza, uwarunkowania, przeciwdziałanie.”, redakcja naukowa Dylus, A., Rudowski, A., Zaborski, M., wyd. Ossolineum, Wrocław 2006. • Jarosz, M., „Okazja czyni złodzieja, czyli proces transformacji i prywatyzacji w Polsce.”, [w:] „Korupcja: Oblicza, uwarunkowania, przeciwdziałanie.”, redakcja naukowa Dylus, A., Rudowski, A., Zaborski, M., wyd. Ossolineum, Wrocław 2006. • Strzałecki, T., „Przyczyny korupcji. Studium krajów postkomunistycznych w okresie transformacji.”, [w:] „Korupcja: Oblicza, uwarunkowania, przeciwdziałanie.”, redakcja naukowa Dylus, A., Rudowski, A., Zaborski, M., wyd. Ossolineum, Wrocław 2006. • Wilkin, J., „Teoria wyboru publicznego”, Warszawa 2005. • Zybertowicz, A., „Antyrozwojowe Grupy Interesów: zarys analizy” [w:] praca zbiorowa pod red. W. Wesołowskiego i J. Włodarka, „Kręgi integracji i rodzaje tożsamości, Świat”, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005. • Zybertowicz, A., Pilitowski, B., „Polityczna pogoń za rentą: Peryferyjna czy strukturalna patologia polskiej transformacji?”, materiały pokonferencyjne, 2008.