Informele zorg in de wijk

1. Informele zorg in de wijk L.linders@fontys.nl Lilian Linders Fontys Hogeschool Sociale Studies 06 50242166 27 november 2012 Platform Samenwerkende Ouderenorganisaties Brabant

2. Waar ga ik het over hebben? • De zorgzaamheid in onze samenleving • Drie vooronderstellingen beleidsmakers • Mijn bevindingen • Wat betekenen deze voor de vooronderstellingen? • Wat betekenen deze voor professionals, vrijwilligers, mantelzorgers etc.

3. Het zit wel snor met de zorgzaamheid

4. Bezuinigen op mantelzorg? • Toch denkt de overheid dat er nog iets te halen valt bij mantelzorg • Niet de beschikbaarheid maar de belastbaarheid van de mantelzorger is het probleem • Maatschappelijke veranderingen maken de omstandigheden waarop mensen voor elkaar zorgen moeilijker

5. Drie vooronderstellingen beleidsmakers • Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp • Er is een (dreigend) tekort aan informele zorg • Gezonde mensen helpen kwetsbare mensen

6. Geïndividualiseerd buurschap • Sociale afstand ten aanzien van ‘de buurt’ is wat mensen willen • Toch helpen mensen: één op één • Op basis van een persoonlijke relatie • Veel mensen geven zonder er direct iets voor terug te willen: ‘compensatiedrang’ kan leiden tot irritatie • Slecht zichtbaar voor anderen • Geïndividualiseerd buurschap is nadeel voor kwetsbare bewoners, w.o zwaar belaste mantelzorgers

7. Latent buurschap • Handelingsverlegenheid • Vraagverlegenheid: vooral bij mantelzorgers speelt vraagverlegenheid een grote rol • Acceptatieschroom

8. Oorzaken vraagverlegenheid • Angst voor afhankelijkheid: mensen voelen zich onafhankelijker als ze professionele steun ontvangen i.p.v. informele zorg • Het is gemakkelijker te geven dan te ontvangen • In controle willen blijven • Het accent op eigen kracht • Negatief beeld van de samenleving: onderschatting hulpbereidheid van anderen

9. De lamme helpt de blinde • Soort zoekt soort en dat geldt ook voor mensen die elkaar helpen • Informele helpers zijn vaak mensen die zelf fysieke en/of psychische problemen hebben

10. Conclusies t.a.v. de vooronderstellingen • Meer buurtcohesie leidt tot meer burenhulp: Buurtcohesie is geen voorwaarde voor burenhulp • Er is of dreigt een tekort aan informele zorg: Vraagverlegenheid is een groter probleem voor het tot stand komen van informele zorg dan onvoldoende aanbod • Gezonde mensen helpen kwetsbare mensenDe ‘lamme helpt de blinde’

11. Hoe verder met het stimuleren en ondersteunen van informele zorg? • Latente hulpbereidheid in samenleving manifest maken • Rekening houden met de constatering dat mensen minder vraagverlegen zijn bij mensen die zijn zoals zijzelf • In plaats van werken aan buurtcohesie en buurtparticipatie meer gericht informele zorg stimuleren

12. Hoe kun je informele zorg organiseren? • Een professional mag niet accepteren dat hij/zij het enige contact in iemands leven is • Altijd kijken naar de steunende mogelijkheden van de omgeving

13. Versterken sociale netwerken • Niet alleen outreachend werken maar daarna ook verbindend werken (Prinsejagt) • Met aandacht voor wederkerigheid: het is vaak gemakkelijker te geven dan te ontvangen: kijk dus ook naar wat iemand te bieden heeft. • Vergeet de (expertise van) de mantelzorger niet- Familie als bondgenoot- Methode familiezorg

14. Hulpbereidheid zichtbaar maken • Negatieve beeldvorming werkt als een selffulfilling prophecy • Overheden e.a. organisaties hebben de taak de hulpbereidheid in de samenleving zichtbaar te maken- positieve campagnes • Ook specifieke interventies zoals huiskamergesprekken kunnen de hulpbereidheid in een straat of buurt zichtbaar maken

15. Minder accent op zelfredzaamheid, autonomie • We moeten mensen leren te vragen (en ‘nee’ leren incasseren) • Ideaal van autonomie nuanceren: Niet alleen spierballentaal over eigen kracht maar ook ruimte bieden voor kwetsbaarheid in onze samenleving • Individualisering is mooi, maar mensen zijn sociale wezens • Ook communiceren naar burgers dat de verzorgingsstaat niet alles op kan lossen

16. Versterken sociale netwerken • Professionals moeten ‘tussen de oren krijgen’ dat ze kijken naar de steunende mogelijkheden van de omgeving- EKC’s, Netwerkcoach (Mezzo) • Bij elkaar brengen van vraag en aanbod met aandacht voor wederkerigheid- TijdvoorElkaar ( ‘roosjes’ bleken niet te werken) • Gemeenten kunnen faciliteren dat kwetsbare mensen dichter bij hun sociale netwerk wonen

17. Versterken sociale netwerken • Outreachendèn verbindend werken- Bijv. ‘Achter de voordeur’ GGZ i.s.m. woningcorporatie • Wmo werkplaats: • Ook mantelzorgconsulenten en indiceerders kunnen waar nodig aanschuiven aan de ‘keukentafel’ en ondersteuningsbehoefte mantelzorger meenemen

18. Oog voor inschakelen vrijwilligers • Als er geen sociaal netwerk is dan kunnen professionals zich richten op het organiseren van een steunend netwerk, bijv. m.b.v.: vrijwilligers- Bijv. Homestart- Humanitas- Zonnebloem- Maatjes, Buddy’s, vriendendiensten- via actieve buurtbewoners- Zelfhulpgroepen, lotgenotencontacten

19. Vragen?