UKD

1. UKD ( Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna )

2. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna (UKD) - to międzynarodowy i powszechnie używany system liczbowego kodowania tematyki książek, by móc je jednoznacznieskatalogować i zakwalifikować do odpowiedniegodziału tematycznego

3. Powstanie UKD UKD jest modyfikacją KDD (Klasyfikacja DziesiętnaDeweya), którą opracował Melvil Dewey. W 1876 roku wydał on pierwsze tablice zawierająceok.1000 symboli i szczegółowy indeks przedmiotowy w układzie alfabetycznym. Modyfikacji dokonali dwaj prawnicy belgijscy: Paul Otlet i Henri La Fontaine w latach 1897-1905.

4. Budowa UKD • - oparta jest na zasadzie podziału dziesiętnego • polega ona na rozbiciu • całości problematyki piśmiennictwa • na 10 głównych, równorzędnych klas • (działów pierwszego stopnia) • oznaczanych symbolami jednocyfrowymi • od O do 9

5. Działy główne UKD (pierwszego stopnia) 0Dział ogólny 1 Filozofia. Psychologia 2 Religia. Teologia. Religioznawstwo 3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja 4 dział pusty 5 Matematyka. Nauki przyrodnicze 6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo 7 Sztuka. Rozrywki. Sport 8 Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna 9 Archeologia. Geografia. Biografie. Historia

6. Działy drugiego i trzeciego stopnia Każdy z działów głównych ulega dalszemu podziałowi (również na 10) działów drugiego stopnia, znakowanych dwucyfrowo przez dopisanie do symbolu działu głównego jednej z cyfr od O do 9. Te z kolei działydzieli się na 10 działów trzeciego stopnia i oznacza je symbolami trzycyfrowymi, powstającymi przez dopisywanie cyfr (i tak dalej w głąb, aż do wyczerpania podstawy klasyfikacji)

7. Działy drugiego stopnia • 51 - Matematyka • 52 - Astronomia • 53 - Fizyka • 54 - Chemia • 55 - Geologia • 56 - Paleontologia • 57 - Biologia • 58 - Botanika • 59 - Zoologia

8. Działy trzeciego stopnia • 591 – Pierwotniaki • 592 – Bezkręgowce • 594 – Mięczaki • 595 – Owady • 596 – Strunowce • 597 – Kręgowce • 598 – Gady • 599 – Ssaki

9. Tablice UKD Praca z Uniwersalną KlasyfikacjąDziesiętną odbywa się na podstawie tablic klasyfikacji. Tablice UKD podają zakresy, znaczenia oraz interpretację symboli w ten sposób, że każdy symbol zamieszczony w tablicach ma swój opis, odpowiednik słowny, ujmowany następnie alfabetycznie w indeksie.

10. Rodzaje tablic UKD • 1.   Wydania pełne - obejmują wszystkie symbole klasyfikacji obowiązujące w dniu ukończenia opracowania edycji. • 2.  Wydania pośrednie - liczą ok. 30% symboli wersji pełnej. • 3.  Wydania skrócone - zawierają ok. 10% symboli wydania źródłowego • Wydania bardzo skrócone, inaczej skondensowane - ograniczają się do ok. 2% symboli. • 5.  Wydania specjalne (branżowe) -obejmują symbole obliczone według potrzeb danej specjalności.

11. Budowa tablic UKD • System UKD składa się z: • tablic głównych, •      tablic pomocniczych, • indeksu przedmiotowego.

12. Tablice główne UKD • zawierają zasadniczy schemat podziału • - całość wiedzy dzielą na 10 klas głównych oznaczonych symbolami • cyfrowymi od 0 do 9 • wraz z objaśnieniami

13. Tablice pomocnicze UKD • służą do uściślenia klasyfikacji opracowywanego dokumentu • dzielą się na trzy części: • tablice Ia i Ib - podają znaki łączące wraz • z informacjami o ich stosowaniu • tablice Ic-Ik -zawierają poddziały wspólne i podziały A/Z • tablica II -omawia poddziały analityczne i syntetyczne

14. Indeks przedmiotowy UKD - szereguje alfabetycznie słowne odpowiedniki symboli zawartych w danym wydaniu

15. Symbole główne i pomocnicze UKD • Symbole główne - zawarte są w tablicach głównych UKD, oznaczają zasadnicze treści i przedmioty klasyfikowanych dokumentów • Symbole pomocnicze -służą do sprecyzowania, "dookreślenia” pod różnymi względami symboli głównych i mogą występować tylko wpołączeniu • z tymi symbolami.

16. Symbole pomocniczeUKD: • Symbole poddziałów wspólnych - znakują formalne i rzeczowe aspekty wspólne dla ogółu piśmiennictwa • poddziały wspólne języka - wskazują język, w jakimdokument jest napisany lub z jakiegoi na jaki jest przetłumaczony • b) poddziały wspólne formy - wskazują formy piśmiennicze i wydawnicze dokumentów • c) poddziały wspólne miejsca - oznaczają lokalizację przestrzenną przedmiotów treści, miejsca zdarzenia, pochodzenia opisywanych obiektów

17. d) poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy • etnicznej –oznaczają aspekt narodowościowy, etniczny • lub grupy ludności, których dotyczy treść dokumentu • e) poddziały wspólne czasu - służą do oznaczania wszelkich charakterystyk chronologicznych określających • przedmiot treści dokumentu • f) poddziały wspólne punktu widzenia i sposobu ujęcia • tematu–określają aspekt omówienia tematu czy • przedmiotu treści • poddziały wspólne punktu widzenia - wskazują na • obiektywny punkt widzenia, aspekt ogólny, z którego • rozpatrywany jest temat • poddziały wspólne sposobu ujęcia tematu – oznaczają • aspekty subiektywny, np.: punkt widzenia autora związany • z jego światopoglądem, specjalizacją zawodową, • przeznaczeniem czytelniczym dokumentu itp.

18. poddziały wspólne materiałów i osób • poddziały wspólne materiału - określają surowiec lub składniki, z jakich zostały wykonane przedmioty omówione w dokumencie w przypadkach, gdy dany materiał nie jest głównym przedmiotem rozważań • poddziały wspólne osoby - oznaczają zagadnienia dotyczące osób, ich charakterystyk, w przypadku, gdy zagadnienia te nie stanowią głównego przedmiotu dokumentu lub gdy dla tych charakterystyk nie przewidziano symboli głównych lub analitycznych • poddział alfabetyczny A/Z (podział A/Z) - jest podziałemalfabetycznym, który umożliwia wprowadzenie do symbolu UKD (przez użycie liter i słów) nazwy własnej obiektu, stanowiącego przedmiot dokumentu

19. 2) Poddziały analityczne -występują wewszystkich niemal działach UKD oraz w niektórych poddziałach wspólnych. Wyrażają one cechy charakterystyczne dla wielu lub wszystkich obiektów danej dziedziny 3) Poddziały syntetyczne - symbole poddziałów syntetycznych z apostrofem 'l/'9 stanowią specyficzny rodzaj symbolu rozwiniętego. Stosuje się je do tworzenia symboli dla pojęć złożonych, wymagających scalenia co najmniej dwóch symboli. Apostrof zastępuje powtarzającą się część symbolu, odnoszącą się do wszystkich symboli scalonych.

20. Rodzaje symboli UKD ze względu na strukturę (budowę): • Symbol prosty – to symbol główny lub pomocniczy, do którego nie dołączono żadnego innego symbolu, np. • 34 - Nauki prawne. Prawo • Symbol rozwinięty – to symbol, który zawiera jeden symbol główny oraz co najmniej jeden symbol poddziałów pomocniczych, np. • 82(091) - Historia literatury • Symbol złożony – symbol składający się co najmniej dwóch symboli prostych lub rozwiniętych, powiązanych odpowiednim znakiem łączącym, wskazującym na relacje zachodzące między tymi symbolami, np. • 3.001:172:282 - Katolicka nauka społeczna

21. Znaki łączące • Znaki łączące • + (plus) • / (kreska ukośna) • Znaki łączące • : (dwukropek) • :: (dwukropek podwójny) • Znak • [ ] włączenia i grupowania

22. Bibliografia: Bibliotekarstwo,pod red. Z. Żmigrodzkiego, wyd. 2 uzup. i rozsz., Warszawa 1998. Saniewska D., Vademecum nauczyciela bibliotekarza. Wyd. 7 uzup. i popr., Warszawa 2007. Przybylska J., Omówienie zmian symboli UKD. Cz.1„Biblioteka” 2008, nr 3, s. 33-36. Stopa A., O treści książek: opracowanie rzeczowepiśmiennictwa,Warszawa 2002.

23. Opracowanie: Jolanta Raźniewska – Burczak Ewa Majer - Bobruś