Pracownia UKD

1. Pracownia UKD Wrzesień 2007-czerwiec 2008

2. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna. UDC-P058. Wydanie skrócone, 2006 r. • 5 tys. egzemplarzy (sprzedano) • 1,5 tys. egzemplarzy dodruk • (Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna. UDC-P022. Wydanie skrócone, 1997 r. – sprzedano 15 tys. egzemplarzy – taka ilość została ustalona w umowie licencyjnej z Konsorcjum UKD).

3. Profil bibliotek kupujących tablice skrócone UKD • Biblioteki publiczne, w tym Gminne Ośrodki Kultury (ok. 43%) • Biblioteki szkolne (ok. 38%) • Biblioteki pedagogiczne (ok. 5%) • Biblioteki szkół wyższych (ok. 6%) • Inne (ok. 5%)

4. Pracownia UKD – zadania realizowane • Szkolenia dla użytkowników zewnętrznych • Szkolenia dla pracowników BN • Formułowanie decyzji o użyciu symboli UKD, tj. reguł pragmatycznych UKD (Biuletyn UKD)

5. Pracownia UKD - dodatkowo • Weryfikacja opracowania rzeczowego związana z publikacją Przewodnika Bibliograficznego (Korekty merytoryczne w bazach danych i korekty drukarskie tworzone na rzecz Przewodnika Bibliograficznego).

6. Szkolenia dla użytkowników zewnętrznych • Czuwanie nad metodyką Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej i konsultacje metodyczne w zakresie Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej – przygotowywanie odpowiedzi pisemnych i konsultacje telefoniczne

7. Szkolenia dla użytkowników zewnętrznych • Szkolenia - 3 spotkania informacyjno-warsztatowe - luty, marzec, kwiecień 2007 r. w BN • Warsztaty ogólnopolskie – maj 2007 r. w BN

8. Szkolenia dla użytkowników zewnętrznych • Od września 2007 r. do marca 2008 r. szkolenia dla bibliotekarzy bibliotek publicznych i pedagogicznych (8 szkoleń – biblioteki województwa śląskiego, mazowieckiego, zachodniopomorskiego i podkarpackiego). Temat szkoleń: „Nowe tablice UDC-P058” oraz „Reguły stosowania UKD – zmiany”).

9. Przygotowywanie reguł pragmatycznych UKD. • Tworzenie wykazu decyzji, przesyłanie do pracowników ZOR, po uzbieraniu większej liczby decyzji są one dodatkowo drukowane i przekazywane wszystkim pracownikom ZOR. • Tworzenie rekordów wzorcowych (na razie kartoteka rękopiśmienna), stanowiących podstawę dla kartoteki wzorcowej Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej i kolejnych wydań tablic skróconych.

10. Reguły pragmatyczne • Od stycznia 2008 roku zamieszczane są on-line w Biuletynie Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej. Biuletyn Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej jest dwumiesięcznikiem, wydawanym w wersji elektronicznej.

11. Biuletyn UKD i prezentowane w nim reguły pragmatyczne • Należy go szukać na stronie Biblioteki Narodowej: www.bn.org.pl w zakładce Dla Bibliotekarzy. Być może w przyszłości będzie aktualizowanym na bieżąco serwisem informacji.

12. Biuletyn UKD • Do tej pory ogłoszono nr 1 w którym omówiono rozwiązania przyjęte dla działu 2 Religia. Teologia oraz nr 2 w którym omówiono rozwiązania przyjęte dla podziału A/Z. • Informacja o przygotowaniu Biuletynu jest przesyłana do zainteresowanych w BN i użytkowników zewnętrznych (ok. 120 bibliotek).

13. Biuletyn UKD i prezentowane w nim reguły pragmatyczne • Reguły pragmatyczne UKD (reguły nieskodyfikowane) razem z regułami skodyfikowanymi – regułami gramatyki UKD składają się na reguły indeksowania UKD.

14. Biuletyn UKD i prezentowane w nim reguły pragmatyczne • Są to reguły użycia języka, czyli reguły komunikacji i są prezentowane w postaci not stosowania (decyzji) zapisanych w kartotekach decyzji. Do tej pory były one tworzone i prezentowane lokalnie.

15. Biuletyn UKD i prezentowane w nim reguły pragmatyczne • Generalnie metoda tworzenia symboli UKD jest prezentowana w Master Reference File (MRF) – pliku wzorcowym UKD, Extensions and Corrections to the UDC oraz w wydanym w 2007 r. podręczniku The Universal Decimal Classification: a guide to its use autorstwa I.C. McIlwaine. Jest to punkt wyjścia dla budowania metodyki tworzenia symboli UKD, prezentowanych w Biuletynie UKD.

16. Biuletyn UKD i prezentowane w nim reguły pragmatyczne • Poza tym metoda budowania symboli jest wypadkową: • - metody ustalonej przez twórców tablic pełnych z lat 60-80 (Wydanie Pełne FID 327 i FID 502), • - metody ustalonej przez twórców tablic skróconych, • - praktyki Przewodnika Bibliograficznego. Wybiera się spośród stosowanych rozwiązań, rozwiązanie optymalne i nazywa regułą pragmatyczną.

17. Reguły pragmatyczne powinny być: • - rozpowszechnione, należy dbać o ich szybką i operatywną dystrybucję. Ponieważ są to informacje wspomagające proces indeksowania, zatem bezcenne. Szeroko dostępne reguły pragmatyczne zapewniają dostęp do określonych z pomocą reguł pragmatycznych dokumentów w powtarzalny sposób,

18. Reguły pragmatyczne powinny być: • - łatwe do zastosowania, czytelne. Wprowadzane zasady muszą być proste, zrozumiałe, pozwalające na powielanie schematów postępowania. Nie można uzależniać budowy charakterystyk treściowych od czynników pozajęzykowych,

19. Reguły pragmatyczne powinny być: • - konsekwentnie stosowane. Ich kształt powinien pozwolić na ich powtarzalne i analogiczne wykorzystanie,

20. Reguły pragmatyczne powinny być: • - spójne, uwzględniające spójność i charakter zbioru wyszukiwawczego. Zbiór wyszukiwawczy stanowi całość. Nawet drobne modyfikacje naruszają spójność zbioru wyszukiwawczego, zatem należy dbać o to by ich liczba w rekordach wzorcowych była kontrolowana.

21. Powstanie reguł pragmatycznych jest uwarunkowane: • po pierwsze zmianami w zasobie leksykalnym UKD, • po drugie potrzebą wyodrębnienia reguł do opisania sytuacji dotychczas nieunormowanych, dla których przyjęto wreszcie pewne rozwiązania, • po trzecie pewne reguły stosowania zostały zmodyfikowane i trzeba to opisać.

22. W założeniu struktura Biuletynu UKD jest następująca: • 1) rozbudowa symboli zaproponowana w pliku wzorcowym MRF, stworzonym przez Konsorcjum w Hadze, tj. pierwotna metoda UKD, np. 272-31-5 Droga krzyżowa.

23. W założeniu struktura Biuletynu UKD jest następująca: • 2) wybranie propozycji MRF, potencjalne zastosowania symboli, np. • Wariant A: 272-31:272-5 Droga krzyżowa • Wariant B: 272-31-5 Droga krzyżowa

24. W założeniu struktura Biuletynu UKD jest następująca: • 3) reguły pragmatyczne – wyodrębnione przez Pracownię Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej i zaproponowane do ogólnego stosowania, np. 272-31:27-5 Droga krzyżowa. (Wybór jednej z metod – zapewnia powtarzalność i jednolitość).

25. Reguły pragmatyczne przyjęte przez Pracownię Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej mają charakter rozwiązań jednostkowych, np. • 2-67 Dyskryminacja religijna, prześladowania religijne • 2-1:141.72 Teologia feministyczna,

26. bądź grup decyzji, np. dla opisania zakonów • 2-788/-789 Zakony • 24-788/-789 Zakony - buddyzm • 27-788/-789 Zakony – chrześcijaństwo. Templariusze. Zakony rycerskie • 271.2-788/-789 Zakony - prawosławie • 272-788/-789 Zakony - katolicyzm • 272-788/-789:272-42 Reguły i konstytucje

27. Decyzje stosowania • Decyzje stosowania kształtują i utrwalają uznaną za poprawną i obowiązującą praktykę klasyfikowania. • Warunkiem koniecznym spójności klasyfikowania jest jednolitość klasyfikowania (w znaczeniu powtarzalność, wzorcowość), która jest osiągana przez nawiązanie do kontekstu i zastosowanie porządkowania wyrażeń UKD.

28. Według O. Unguriana UKD jest sformalizowana, dzięki: • Wyeliminowaniu homonimii, polisemii i synonimii leksykalnej, • Wyeliminowaniu ekspresji i impresji, • Zabezpieczeniu zwięzłości semantycznej języka, • Jednoznaczności reguł gramatyki.

29. Poza formalizacją realizującą się na poziomie ustalania zasobu leksykalnego i tworzenia reguł gramatyki • Wymienione w poprzednim slajdzie reguły formalizacji znajdują zastosowanie w tworzeniu reguł pragmatycznych UKD.

30. W decyzjach stosowania normowane są następujące problemy: • interpretacja (precyzowanie) pola semantycznego wyrażeń prostych i złożonych, • eliminacja polisemii i niejednoznaczności wyrażeń, • zapewnienie powtarzalnego dostępu przez skupienia tematyczne, • Decyzje składniowe i uporządkowanie ciągów wyrażeń.

31. W okresie 2007-2008 r. • Wyodrębniono ok. 650 reguł pragmatycznych, tj. decyzji stosowania. • Najwięcej decyzji interpretujących stosowanie symboli z działu 2 Religia. Teologia i 37 Szkolnictwo. Nauczanie.

32. W okresie 2007-2008 r. • Reguły dotyczące stosowania symboli z działu 2 Religia. Teologia, jak już zostało powiedziane zostały zaprezentowane i rozpowszechnione on-line w Biuletynie UKD (nr 1/2008). • Dział 37 Szkolnictwo. Teologia będzie przedmiotem osobnego Biuletynu UKD.

33. W okresie 2007-2008 r. • Większość wprowadzonych decyzji stanowią decyzje szczegółowe (jednostkowe). • Pozostałe (cenne) to decyzje uogólniające (zbierające), np. o stosowaniu podziału A/Z (Biuletyn nr 2/2008) czy [::] dwukropka podwójnego.

34. W okresie 2007-2008 r. powstały decyzje, które są: • po pierwsze reakcją na modyfikację słownictwa UKD (dokonaną przez Konsorcjum UKD w okresie od 1997 r. do 2006 r.), • po drugie są efektem ustalenia się metody (czasami wieloletniej) opisu określonych treści., np. stosujemy (094.4.072) i (094.5.072) dla komentarzy tekstów prawnych i poszczególnych ustaw, wtedy jeśli słowo komentarz wystąpi w tytule, podtytule, serii, albo książka będzie miała następujący układ: tekst paragrafu i poniżej jego omówienie itd.

35. Klasyfikacja piśmiennictwa pełni dwie podstawowe role:rolę systemu organizacji zbiorów bibliotecznych oraz rolę narzędzia wyszukiwania i przeglądania zawartości według klas tematycznych.

36. W Polsce UKD służy do: • klasyfikacji książek, • prowadzenia katalogu rzeczowego w formie tradycyjnej, • a także tworzenia schematu układu książek na półkach.

37. UKD w Polsce Klasyfikowanie w Polsce jest zdecentralizowane. Biblioteka Narodowa jest jedną z placówek stosujących UKD.

38. Biblioteka Narodowa, tj. Pracownia UKD • Jest placówką adaptującą Master Reference File. • Stosuje UKD zgodnie z zaleceniami Konsorcjum UKD, stosowanie do przyjętych w tłumaczeniu ograniczeń.

39. Potrzeba a realizacja • Wydanie skrócone tablic UKD zostało przygotowane z myślą o bibliografii narodowej i bibliotekach publicznych. • Czy wydanie tablic skróconych w których umieszczono 6837 symboli jest zadawalające dla bibliotek.

40. Biblioteki publiczne • Biblioteki publiczne przygotowują na podstawie tablic skróconych wykazy symboli do zastosowania. • Dla tego typu placówek symbole tablic skróconych UDC-P058 są nadmiarowe.

41. Wykaz działów katalogu rzeczowego dla małych bibliotek publicznych oprac. Grażyna Teresa Turowska, wyd. 5 poprawione i rozszerzone • wydanie: 2007, 96 s. • Podstawą opracowania Wykazu jest najnowsze wydanie tablic UKD (UDC-PO22) z 2006 r. • Publikacja przeznaczona jest, tak jak poprzednie, dla placówek bibliotecznych o księgozbiorach do około 20 tysięcy woluminów.

42. Wykaz działów katalogu rzeczowego w bibliotekach publicznych dla dzieci i młodzieżyoprac. Grażyna Lewandowicz-Nosal, wyd. 4 poprawione i rozszerzone • wydanie: 2008, 64 s. • Wykaz obejmuje podział literatury pięknej na poziomy i działy oraz klasyfikację literatury popularnonaukowej zgodnie z najnowszym wydaniem tablic UKD (UDC-PO22) z 2006 r. W wydaniu czwartym, obok dotychczasowych czterech poziomów, proponujemy dodatkowo - POZIOM 0 - przeznaczony do wydzielania w bibliotekach książek - zabawek dla dzieci w wieku 0-5 lat.

43. Dla bibliotek dużych (specjalistycznych), stosujących UKD w naszej rzeczywistości są to biblioteki uczelniane (Biblioteka Główna Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Biblioteka Główna Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach), szczególnie techniczne (Biblioteka Politechniki Białostockiej, Biblioteka Główna Politechniki Śląskiej w Gliwicach) i biblioteki pedagogiczne • przygotowane tablice skrócone nie są wystarczające.

44. Można postawić pytanie: • Czy kolejne tłumaczenie dokonane na zbiorze Master Reference File powinno uwzględniać pełne tłumaczenie? • Pozwoliło by to na stworzenie podstawy dla dogodnych adaptacji: • Dla bibliotek operujących całym słownictwem MRF • Dla bibliotek potrzebujących bardzo skróconych wydań

45. Jak powinno wyglądać kolejne wydanie tablic? • Jak szczegółowe powinny być symbole wybrane z MRF wprowadzane do zasobu tablic skróconych. • Może spotkania pracowników bibliotek pedagogicznych i szkół wyższych, dla których zasób skrócony tablic jest niewystarczający, z pracownikami BN byłyby pożądane. Uzgodnienia w kwestiach stosowania UKD są przez wymienione biblioteki podejmowane – ale BN ich nie zna.

46. Biblioteki w regionach przygotowują schematy klasyfikacyjne dla bibliotek filii. Ta praca jest przygotowywana w różnych ośrodkach. Z naszych obserwacji i rozmów wynika, że oczekuje się od Biblioteki Narodowej przygotowania takich właśnie schematów.

47. Potrzeba powołania Podkomisji ds. bibliotek o małych zbiorach (do 20 tys.)?? • Należy określić potrzeby tych bibliotek. • A następnie je zaspokoić. • Powinno to być robione rękami specjalistów (tj. bibliotekarzy z tych ośrodków).

48. Potrzeba powołania Podkomisji ds. bibliotek o małych zbiorach (do 20 tys.)?? Pracownicy BN nie znają specyfiki małej biblioteki i nie są w stanie zdiagnozować jej potrzeb. Potrzebne jest zatem forum wymiany myśli dla tego typu placówek Czy istnieje potrzeba reaktywowania Klubu Użytkowników UKD??

49. Postulowane jest • Skontaktowanie bibliotekarzy małych bibliotek. Czy należy zainicjować działania na szerszą skalę, nie tylko w regionie. • Biblioteka Narodowa mogłaby zorganizować takie spotkanie jesienią tego roku. Chętnych zapraszamy do zgłoszenia udziału. Mogłoby to być spotkanie jedno- lub dwudniowe.

50. Dziękuję za uwagę Jolanta Hys j.hys@bn.org.pl