Tkanki nabłonkowe dzieli się ze względu na ich budowę i pełnione funkcje. Wyróżnia się zatem:

1. Tkanka nabłonkowa, tkanka graniczna, nabłonek (łac.epithelium) – jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych. Zawiązki nabłonka pojawiają się już w stadium blastuli, ale może się on różnicować znacznie później z tkanek zarodkowych: ektodermy, endodermy, albo zależnie od grupy systematycznej zwierząt i narządu.

2. Tkanki nabłonkowe dzieli się ze względu na ich budowę i pełnione funkcje. Wyróżnia się zatem: Nabłonek wielowarstwowy składa się z kilku lub wielu warstw komórek. Wierzchnie (płaskie) warstwy tego nabłonka stale się złuszczają, a ich miejsce zajmują komórki pochodzące z warstw głębszych. Nabłonek pełni funkcję ochronną, zapobiegając mechanicznym uszkodzeniom tkanek leżących głębiej. Chroni je także przed czynnikami chorobotwórczymi (np. bakteriami, pierwotniakami) i przed wyschnięciem.

3. Dzieli się na: nabłonek płaski rogowaciejący - powierzchniową warstwę tworzą komórki płaskie, zrogowaciałe, zawierające dodatkowo keratynę nieprzepuszczalną dla wody i wzmagającą właściwości ochronne nabłonka (pokrywa powierzchnię ciała, zwany inaczej naskórkiem) nabłonek płaski nierogowaciejący - podobny do poprzedniego, nie zawiera jednak warstwy rogowej na powierzchni (pokrywa jamę ustną, gardło, przełyk, pochwę, odbyt i przednią powierzchnię rogówki) nabłonek sześcienny - zbudowany z paru warstw komórek sześciennych (wyścieła ślinianki i gruczoły potowe) nabłonek walcowaty - utworzony z paru warstw komórek, z których najbardziej wierzchnie są komórki walcowate (wyścieła cewkę moczową męską i spojówkę) nabłonek gruczołowy - tworzący gruczoły zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicze (np. gruczoł sutkowy)

4. Nabłonek jednowarstwowy - tkanka nabłonkowa, którą tworzy pojedyncza warstwa komórek. Występuje on zwykle w tych miejscach, gdzie intensywnie zachodzi przemieszczenie się substancji np. dyfuzja lub wchłanianie. Ze względu na kształt, tkanka nabłonkowa dzieli się na: nabłonek płaski - zbudowany ze spłaszczonych, wielobocznych komórek, których jądra umieszczone są centralnie (wyściela pęcherzyki płucne, naczynia krwionośne i limfatyczne, osierdzie oraz otrzewną; współtworzy torebki ciałe nerkowych) nabłonek sześcienny - komórki posiadają prawie równe wymiary wysokości i szerokości (występuje w jajnikach, pęcherzykach tarczycy, cewkach nerkowych i oskrzelikach oddechowych (jądro umieszczone centralnie) nabłonek walcowaty, cylindryczny - zwykle posiadający na zewnętrznej powierzchni rzęski (jajowód) czy stereocilia (jelita, żołądek)

5. nabłonek wielorzędowy, wieloszeregowy - posiadający rzęski, które powstają na wolnej powierzchni i pomagają usuwać zanieczyszczenia (np. pyłowe); zbudowane są z wysokich komórek przypominających graniastosłupy oraz z komórek niższych o klinowatym kształcie; całość sprawia wrażenie nabłonka wielowarstwowego, jednak każda komórka spoczywa na błonie podstawnej; jądra umieszczone są na różnej wysokości (występuje drogach oddechowych: jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach) nabłonek przejściowy- odmiana nabłonka wielorzędowego (występuje w drogach moczowych: pęcherzu moczowym i moczowodzie) nabłonek gruczołowy (tworzy gruczoły wydzielające np. łój, pot, mleko, śluz) nabłonek orzęsiony tzw. migawkowy - komórki tego nabłonka są silnie wydłużone, jądra znajdują się na różnych wysokościach. Cechą charakterystyczną jest obecność rzęsek na powierzchni tych komórek, które usuwają zanieczyszczenia. ( wyściela drogi oddechowe, w tym krtań, tchawicę, oskrzela)

6. Budowa A - nabłonek jednowarstwowy walcowaty, B - nabłonek jednowarstwowy walcowaty urzęsiony, C - nabłonek wielowarstwowy płaski, D - nabłonek jednowarstwowy płaski, E - nabłonek przejściowy F - nabłonek wielorzędowy, G - nabłonek sześcienny, H - nabłonek gąbek - choanocyty, I - nabłonek wielorzędowy walcowaty urzęsiony

7. Komórki tkanki nabłonkowej stanowią główną masę nabłonka, a ilość substancji międzykomórkowej między nimi jest minimalna (w przeciwieństwie do tkanki łącznej). Ściśle przylegają do leżącej poniżej błony podstawnej lub otaczającej substancji pozakomórkowej. Komórki nabłonka połączone są specjalnymi złączami - desmosomami, a czasem granica między nimi (czyli błona komórkowa) całkiem zanika i powstaje tzw. syncycjum (inaczej zespólnia lub syncytium). Komórki przylegają do siebie ściśle dzięki mechanizmom łączącym cytoszkielety sąsiadujących komórek. Połączenia między nimi stanowią: połączenia zamykające, zwierające oraz połączenia typu nexus blue.

8. Funkcje Nabłonek pełni przede wszystkim funkcję ochronną, ale w związku z faktem, że jego komórki wytwarzają całą gamę dodatkowych tworów komórkowych, jak mikrokosmki, rzęski, wici, włoski itp., pełni też wiele innych funkcji, między innymi bierze udział we wchłanianiu pokarmu, chroni przed inwazją mikroorganizmów, bierze udział w wymianie gazów i wydalaniu.

9. Podział nabłonków ze względu na funkcję: pokrywający (okrywający i wyściełający) - wyścieła jamy ciała i narządów, np. przewód pokarmowy, wnętrze nosa ruchowy - polega na przesuwaniu za pomocą rzęsek niepotrzebnych drobin, które dostają się do wnętrza organizmu ze środowiska zewnętrznego, na przykład z tchawicy wydzielniczy - współtworzy gruczoły wydzielnicze, występuje w gruczołach wydzielniczych, wytwarzających hormony, potowych, łojowych, śluzówce jelita, śluzówce jamy gębowej transportujący - transportuje różne cząsteczki chemiczne przez warstwę nabłonkową, na przykład jelit, kanalików nerkowych, naczyń włosowatych czy pęcherzyków wewnętrzne rozrodczy - powstają z niego gamety, występuje w jajnikach i wyścieła kanaliki nasienne jąder.

10. Tkanka łączna - jedna z podstawowych tkanek zwierzęcych, jest charakterystyczna dla zwierząt przechodzących dwie fazy gastrulacji i powstaje z mezenchymy, choć niektóre komórki pochodzą z neuroektodermy. Komórki tkanki łącznej wytwarzają dużą ilość substancji międzykomórkowej, która wypełnia przestrzenie między nimi i składa się z istoty podstawowej oraz włókien. Tkanka łączna ma za zadanie: spajać różne typy innych tkanek, zapewniać podporę narządom i ochraniać wrażliwe części organizmu. Wygląd tkanki łącznej zależy od obfitości substancji międzykomórkowej.

11. Rodzaje tkanek łącznych Tkanka łączna właściwa Tkanka łączna właściwa dzieli się na tkankę łączną luźną i tkankę łączną zbitą. Tkanka łączna właściwa (textus conjunctivus) - rodzaj tkanki łącznej. Tkanka łączna właściwa dzieli się na: Tkankę łączną właściwą luźną zwaną też wiotką lub siateczkową; Tkankę łączną właściwą zbitą, zwaną też włóknistą, która dzieli się na: Tkankę zbitą o utkaniu regularnym, Tkankę zbitą o utkaniu nieregularnym.

12. Tkanka łączna włóknista luźna - inaczej tkanka łączna wiotka, jest rodzajem tkanki łącznej właściwej która posiada wszystkie rodzaje komórek i włókien (elastyczne, retikulinowe, kolagenowe). Substancja podstawowa tej tkanki układa się w charakterystyczne blaszki, które można mechanicznie oddzielić od siebie. Włókna i komórki spoczywają w tych blaszkach, a pomiędzy nimi znajduje się płyn tkankowy. Nadmiar płynów powoduje obrzęk. Tkanka łączna luźna jest najczęściej występującą tkanką ustroju. Tworzy większość błon śluzowych właściwych i podśluzowych, torebki narządów i ich przegrody. Za jej pośrednictwem dostają się do narządów naczynia i nerwy. Występuje w przydance naczyń. Wyróżniamy kilka rodzajów tkanki łącznej luźnej: tkanka łączna błoniasta - tworzy błony surowicze (opłucną, otrzewną i osierdzie), tkanka łączna pólkowa - znajduje się w sieci dużej i małej, tkanka łączna beleczkowata - występuje w warstwie siateczkowatej skóry właściwej i w oponie pajęczej

13. Tkanka łączna włóknista zwarta (zbita) - rodzaj tkanki łącznej właściwej. Charakteryzuje się ściśle upakowanymi włóknami oraz niewielką ilością istoty podstawowej i komórek. Wyróżniamy 2 rodzaje utkania: Tkanka łączna włóknista o utkaniu regularnym - występuje w ścięgnach, rozcięgnach i powięzi. Składa się z włókien kolagenowych. Tkanka łączna włóknista o utkaniu nieregularnym - występuje m.in. w warstwie siateczkowej skóry właściwej, torebce narządów wewnętrznych, otoczkach nerwów. Składa się z włókien kolagenowych i sprężystych.

14. Funkcje tkanki łącznej właściwej: zrąb (stroma) oraz ochrona mechaniczna innych tkanek i narządów, transport substancji odżywczych i produktów metabolizmu, obrona organizmu przed obcymi związkami chemicznymi. Komórki tkanki łącznej właściwej Do komórek tkanki łącznej właściwej należą: fibroblasty, histiocyty, komórki tuczne, komórki plazmatyczne, komórki napływowe, do których należą limfocyty i granulocyty

15. Istota międzykomórkowa Istota podstawowa Pod mikroskopem świetlnym istota podstawowa tkanki łącznej właściwej ma wygląd bezpostaciowego żelu. W jej skład wchodzą glikozoaminoglikany (GAG), wiążące się z białkami i dające proteoglikany oraz glikoproteiny. Najważniejsze GAG wchodzące w skład istoty podstawowej to: siarczany chondroityny (siarczan IV i VI), siarczan dermatanu, siarczan keratanu i kwas hialuronowy. Do glikoprotein, znajdujących się w istocie podstawowej należą fibronektyna, laminina i osteopontyna

16. Włókna Istota międzykomórkowa zawiera: włókna kolagenowe - zbudowane są z kolagenu typu I, cechuje je duża wytrzymałość na rozrywanie, najczęściej występują w wiązkach o grubości 50-100 μm włókna siateczkowe (zwane też retikulinowymi lub argentofilnymi) - zbudowane są z kolagenu typu III, ich włókienka tworzą wiązki o grubości 0,5-2,0 μm, wchodzą w skład zrębu większości narządów wewnętrznych oraz błon podstawnych; włókna sprężyste - występują w postaci sieci, mają średnicę 0,2-1,0 μm, zbudowane są z glikoproteiny elastyny, która wypełnia włókno oraz z włókienek o szerokości 10 nm zbudowanych z białka mikrofibryliny, cechuje je podatność na rozciąganie, więc występują m.in. w ścianie tętnic, płucach, małżowinie usznej.

17. Tkanka łączna galaretowata Tkanka łączna galaretowata zbudowana jest z komórek gwiaździstych (A) oblanych dużą ilością substancji międzykomórkowej (B). Tkanka galaretowata - jest to rodzaj tkanki łącznej występująca u płodu w sznurze pępowinowym (nazywana wtedy galaretą Whartona) oraz w miazdze młodych zębów po urodzeniu. Jest wytwarzana przez fibroblasty. Histologicznie składa się z nielicznych komórek, dużej ilości kwasu hialuronowego oraz włókien kolagenowych.

18. Tkanka łączna oporowa Tkanka ta występuje głównie u kręgowców. Tkankę łączną oporową dzielimy na tkankę kostną i tkankę chrzęstną. Zapewnia ona podporę organizmu i ochronę mechaniczną.

19. Chrząstka, tkanka chrzęstna, rodzaj tkanki łącznej szkieletowej, zbudowanej z komórek chrzęstnych - chondrocytów oraz bezpostaciowej substancji międzykomórkowej, składającej się z istoty podstawowej (kwas hialuronowy i proteoglikany) zwanej macierzą (matrix) oraz dużych ilości włókien białkowych: klejodajnych (kolagenowych) i elastycznych. Tkanka chrzęstna razem z tkanką kostną stanowią tkanki podporowe. W porównaniu do kości substancja międzykomórkowa chrząstki jest słabiej zmineralizowana i nie zawiera naczyń limfatycznych oraz naczyń krwionośnych, wskutek czego odżywianie chondrocytów zachodzi wyłącznie drogą dyfuzji. Tkanka chrzęstna nie jest unerwiona.

20. Pokryta jest (oczywiście poza pow. stawowymi) dobrze unaczynioną tkanką łączną włóknistą zwartą - ochrzęstną. Odżywianie następuje na drodze dyfuzji z naczyń ochrzęstnej lub płynu stawowego. Chrząstka należy do tkanek o bardzo niskim metabolizmie. Chrząstka jest tkanką delikatną, podatną na odkształcenia i szybko rosnącą, dzięki czemu doskonale spełnia funkcje szkieletu u zarodków i młodych kręgowców. W ewolucji po raz pierwszy pojawiła się u głowonogów, tworząc osłonę zwojów mózgowych i szkielet przyssawek. U kręgowców, z wyjątkiem kręgoustych i ryb spodoustych, u których stanowi jedyny składnik szkieletu, zostaje w trakcie rozwoju osobniczego zastępowana przez kość. Wzrost chrząstki może być apozycyjny lub śródmiąższowy, natomiast zdolność do regeneracji jest pełna jedynie w dzieciństwie.

21. włóknistą (liczne włókna kolagenowe, głównie kolagen typu I). Z tkanki chrzęstnej włóknistej zbudowane są: krążki międzykręgowe, element spojenia łonowego, łąkotki i przyczepy więzadeł i ścięgien do kości. • sprężystą (zawiera głównie włókna elastyczne w postaci gęstej siatki), o różnych właściwościach fizycznych i funkcjach w organizmie. Z tkanki chrzęstej sprężystej zbudowane są: małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny, trąbka słuchowa, nagłośnia oraz małej chrząstki krtani. Podział W zależności od rodzaju i proporcji poszczególnych składników substancji międzykomórkowej wyróżnia się: chrząstkę szklistą (niewiele włókien, dużo chondromukoidu, głównie kolagen typu II). W organizmie dorosłego człowieka z tkanki chrzęstnej szklistej zbudowane są: powierzchnie stawowe, większość chrząstek krtani, chrzęstne pierścienie tchawicy i oskrzeli oraz części chrzęstne żeber i przegroda nosa.

22. Tkanka kostna Kość, tkanka kostna (łac. os) – rodzaj tkanki łącznej, która jest tkanką podporową. Z kości zbudowany jest szkielet organizmu (układ kostny).Tkanka kostna składa się z komórek (osteocytów, osteoblastów, osteoklastów) oraz substancji zewnątrzkomórkowej, która składa się z kolei z części organicznej – włókien kolagenu i innych białek oraz mineralnej (związki wapnia, magnezu i fosforu – głównie hydroksyapatyt). Nauką zajmującą się kośćmi jest osteologia.

23. Budowa Chemicznie kość zbudowana z materiałów kompozytowych, czyli ze składników organicznych tworzących osseinę, dzięki której kość jest sprężysta, oraz składników nieorganicznych, czyli soli wapnia i fosforu (dwuhydroksyapatytów), dzięki którym kość jest twarda. Histologicznie kość jest narządem złożonym z wielu różnych tkanek. Głównym składnikiem jest tkanka kostna (zespół komórek kostnych i substancji międzykomórkowej), ale zawiera ona także tkankę tłuszczową, krwiotwórczą, chrzęstną i inne. Każda kość pokryta jest okostną, a powierzchnie kości przylegające do siebie w obrębie stawu pokrywa chrząstka stawowa. Część zewnętrzną kości stanowi istota zbita, wewnętrzną zaś istota gąbczasta. Ze względu na kształt kości dzieli się na długie, krótkie, płaskie i różnokształtne.

24. Kość długa (np. udowa, piszczelowa, ramienna) składa się z trzonu i dwóch końców zwanych nasadami. Na nasadach występują powierzchnie stawowe pokryte chrząstką. Wewnątrz trzonu kości długiej jest jama szpikowa wypełniona szpikiem kostnym odpowiedzialnym za produkcję krwinek. Kości krótkie (np. nadgarstka i stępu) są różnokształtne. Przykładami kości płaskich są: łopatka, mostek i kości sklepienia czaszki. Wyróżnia się także kości zawierające przestrzenie wypełnione powietrzem tzw. kości pneumatyczne (np. kość klinowa, czołowa, sitowa).

25. Kości powstają w procesie kostnienia, który zaczyna się w życiu płodowym, a kończy się po osiągnięciu przez organizm dojrzałości. U człowieka następuje to po 20 roku życia. Kości mają zdolności regeneracyjne, które zmieniają się z wiekiem. U zdrowych, młodych ludzi do 30 roku życia kości są mocne, zawierają dużo składników mineralnych, po 45 roku życia mogą stawać się kruche (dlatego częściej dochodzi do złamań), a ze względu na zakończony proces wzrostu występują trudności w wytworzeniu zrostu z czym np. nie ma problemu u dzieci, kiedy w nasadach kości zachodzi czynny proces wzrostowy.

26. Funkcje Podstawowymi funkcjami kości są: ochrona narządów głębiej leżących (szkielet kostny) – czaszka, klatka piersiowa, miednica, bierny narząd ruchu – wsparcie dla mięśni – kości kończyn i obręczy: barkowej i miednicznej, jako magazyn jonów wapniowych i fosforanowych w ustroju i udział w homeostazie, pośrednio krwiotwórcza (w kościach znajduje się szpik kostny).

27. Kościec Kości połączone stawami i więzadłami tworzą kościec (szkielet), który dzieli się na następujące części: kości czaszki, kości tułowia (kręgosłup i kości klatki piersiowej), kości kończyny górnej, kości kończyny dolnej.

28. Kości można podzielić na: długie: np. udowa, kość ramienna, płaskie: np. łopatka, mostek, różnokształtne: np. kręgi, krótkie: np. kość nadgarstka, kość stępu, pneumatyczne (wypełnione powietrzem): np. kość klinowa, kość sitowa, kości czaszki.

29. Metabolizm tkanki kostnej modelacja kostna remodelacja kostna

30. Tkanka tłuszczowa Tkanka tłuszczowa (łac. textus adiposus) - tkanka zwierzęca, zaliczana do tkanki łącznej, która zlokalizowana jest głównie w warstwie podskórnej. Na tkankę tłuszczową składają się przede wszystkim komórki tłuszczowe (adipocyty), a oprócz tego także: preadipocyty makrofagi fibroblasty komórki zrębowe naczyń

31. Po urodzeniu organizm liczy ok. 30 mln komórek tłuszczowych, których głównym zadaniem jest gromadzenie tłuszczu pod postacią trójglicerydów. Z wiekiem i zwiększeniem dostarczania pożywienia rozmiary adipocytów rosną. Tkanka tłuszczowa stanowi 20-25% części ciała kobiet i 15-20% mężczyzn.

32. Podział Tkanka tłuszczowa występuje w dwóch postaciach: Tkanka tłuszczowa biała (żółta) Jej cechą charakterystyczną jest mała masa istoty międzykomórkowej. Komórki tkanki tłuszczowej żółtej zawierają jedną, dużą kroplę tłuszczu, która otoczona jest cienką warstwą cytoplazmy. Główną funkcją tej tkanki jest magazynowanie tłuszczu, a także wytwarzanie tłuszczów (lipogeneza) i rozkładanie ich (lipoliza). Tkanka tłuszczowa brunatna Tkanka ta pojawia się w ostatnich dwóch miesiącach życia płodowego, w rozwiniętej postaci występuje w okresie niemowlęcym, następnie powoli zanika. Znajduje się między łopatkami, w okolicy szyi, śródpiersia oraz dużych tętnic i nerek. W dużych ilościach występuje również u zwierząt hibernujących. Jej główną funkcją jest wytwarzanie ciepła; w niewielkich ilościach wytwarza też leptynę. Komórki tkanki tłuszczowej brunatnej zawierają wiele kropelek tłuszczu o różnej wielkości. Tkanka ta jest silnie unaczyniona.

33. Funkcje Tkanka tłuszczowa pełni funkcje: magazynującą - w sytuacji, kiedy organizmowi przez określony czas dostarczana jest nadwyżka substancji odżywczych, jej komórki syntezują, po czym odkładają w cytoplazmie tłuszcze obojętne termoizolacyjną metaboliczną (m.in.: wpływ na insulinooporność) immunomodulującą (m.in. wydzielanie licznych cząsteczek wpływających na funkcję układu odpornościowego, zapalenie, rozwój i postęp miażdżycy)

34. Adipokiny Komórki tkanki tłuszczowej wydzielają kilkadziesiąt różnych biologicznie czynnych cząsteczek, które wykazują działanie plejotropowe, a nazwane są adipokinami (lub adipocytokinami). Ważniejsze substancje biologicznie czynne wydzielane przez tkankę tłuszczową: czynnik martwicy guza (TNFα) interleukiny: IL-1, IL-6, IL-10 czynnik wzrostu transformujący czynnik wzrostu β (TGF β) czynnik wzrostu nabłonka naczyń (VEGF) inhibitor aktywatora plazminogenu (PAI-1) angiotensynogen tromboplastyna białko chemotaktyczne monocytów (MCP-1)

35. adipsyna (składnik dopełniacza D) składnik dopełniacza B adiponektyna wisfatyna rezystyna leptyna białko wiążące retinol (RBP) lipaza lipproteinowa (LPL) białko transportujące estry cholesterolu (CETP) apolipoproteina E (ApoE) haptoglobina metalotioneina białko C-reaktywne (CRP)

36. Krew Krew składa się z płynnego osocza, składającego się z: wody, związków organicznych, związków nieorganicznych, białek, tłuszczy witamin, soli mineralnych

37. oraz elementów morfotycznych, które dzielą się na: krwinki białe (leukocyty), krwinki czerwone (erytrocyty) zawierające czerwony barwnik (hemoglobinę), płytki krwi (trombocyty), Krew występuje w środowisku wewnętrznym każdego organizmu. Erytrocyty zawierają czerwony barwnik, dzięki któremu transportują tlen. Krwinki białe pełnią funkcje obronne organizmu przed mikroorganizmami. Płytki krwi biorą udział w krzepnięciu krwi. Krew transportuje tlen do tkanek oraz odprowadza z nich dwutlenek węgla i inne produkty przemian zachodzących w organizmie. Limfa zawiera wodę i sole mineralne, białka, tłuszcze oraz dużą ilość krwinek białych. Odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu płynów w organizmie.

38. Limfa Chłonka (limfa) to płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Chłonka rozprowadza po organizmie limfocyty zabierane z węzłów chłonnych. Bierze także udział w transporcie tłuszczów pokarmowych, stąd jej lekko żółtawe zabarwienie. Ta część limfy rozpoczyna bieg od jelita cienkiego. Odgrywa istotną rolę w mechanizmach obronnych organizmu, gdy dochodzi do zakażenia. Bierze udział w wielu reakcjach odpornościowych (dlatego układ chłonny bywa nazywany układem immunologicznym). W węzłach chłonnych dojrzewają limfocyty (rodzaj białej krwinki zalicznany do agranulocytów). Są one najczęściej spotykanymi białymi krwinkami w chłonce, dlatego też inna jej nazwa to limfa. Patogeny, które dostaną się do limfy są łatwo niszczone, podobnie komórki nowotworowe. W skład chłonki wchodzi osocze, które pod wpływem wysokiego ciśnienia wydostaje się z kapilar do płynu tkankowego.

39. Skład sole mineralne białka tłuszcze limfocyty (białe ciałka krwi) woda

40. Mezynchyma - tkanka łączna zarodkowa. Występuje tylko w okresie zarodkowym. Z niej powstają wszystkie rodzaje tkanek łącznych, tkanka nerwowa, tkanka kostna, tkanka mięśniowa, w tym komórki mięśnia sercowego. Jej gwiaździste komórki mają charakter totipotencjalny. Galaretowata substancja podstawowa tkanki łącznej zarodkowej pozbawiona jest włókien. Jest to tkanka zarodkowa pochodzenia mezodermalnego, która przekształca się w tkankę łączną. Jak również tkanka o galaretowatej substancji międzykomórkowej z nielicznymi, zwykle ameboidalnymi komórkami, czasami także z nielicznymi włóknami, wypełniająca przestrzeń między ekto- i endodermą, charakterystyczna dla niższych bezkręgowców (gąbek, parzydełkowców, żebropławów).

41. Tkanka mięśniowa, składa się z włókien mięśniowych, zbudowanych z miocytów (zespołów komórek mięśniowych), posiadających zdolność do aktywnego kurczenia się. Rodzaje tkanki mięśniowej: tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa tkanka poprzecznie prążkowana serca tkanka gładka

42. Wykonanie skurczu następuje dzięki występowaniu w nich miofibryli, czyli włókienek kurczliwych zbudowanych z łańcuchów polipeptydowych. Efektywność ruchu w mięśniach jest możliwa dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie występuje żadna inna tkanka. Mechanizm działania miofybryli jest aktualnie przedmiotem dyskusji naukowej i istnieją na ten temat dwie rozbieżne teorie. Tkanka mięśniowa nie ma własnej substancji międzykomórkowej, a elementy mięśniowe połączone są ze sobą za pomocą tkanki łącznej wiotkiej. Pomimo obecności w komórkach mięśniowych jądra komórkowego oraz pewnej zdolności do podziału, ubytki w tkance mięśniowej tylko w niewielkim stopniu są uzupełniane w wyniku podziału nieuszkodzonych komórek. Najczęściej zostają one zastąpione tkanką łączną tworzącą w tym miejscu bliznę. Tkanki mięśniowe, poprzecznie prążkowana serca i gładka unerwione są przez układ współczulny i działają niezależnie od woli człowieka. Natomiast mięśnie poprzecznie prążkowane, unerwione somatycznie, kurczą się zgodnie z wolą człowieka.

43. Tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa Elementami strukturalnymi, z których zbudowany jest ten typ tkanki, są komórki wielojądrzaste, nazwane włóknami mięśniowymi. Włókno mięśniowe ma więc charakter syncytium, które powstało w wyniku zespolenia wielu komórek. Dlatego też w każdym włóknie występuje od kilkudziesięciu do kilkuset jąder, które są położone na obwodzie komórki, pod błoną sarkoplazmatyczną. Włókna mięśniowe mają kształt walcowaty, długość ich sięga od 1 do 5 cm, niekiedy zaś nawet do kilkunastu centymetrów.

44. Wnętrze włókna wypełniają prawie całkowicie włókienka kurczliwe (miofibryle). Biegną one równolegle do siebie, wzdłuż długiej osi włókna, najczęściej zebrane w pęczki, odizolowane skąpą ilością sarkoplazmy. Sarkoplazma zawiera czerwony barwnik - mioglobinę oraz znaczne ilości ziaren glikogenu. W komórkach tkanki mięśniowej znajdują się liczne mitochondria, słabo rozwinięty układ Golgiego, zlokalizowany w pobliżu jądra oraz siateczka środplazmatyczna gładka. Siateczka śródplazmatyczna występuje w bezpośrednim sąsiedztwie włókien kurczliwych, tworząc bardzo regularny i skomplikowany układ kanalików podłużnych i poprzecznych. Kanaliki podłużne są elementami sieci sarkoplazmatycznej i noszą nazwę sarkotubul. Sarkotubule rozszerzają się na obu końcach sarkomeru tworząc cysterny, które sąsiadują z poprzecznie leżącymi kanalikami utworzonymi w wyniku wypuklenia się sarkolemmy - są to tzw. kanaliki pośrednie T. Do kanalików T przylegają cysterny sąsiadujących kanalików siateczki śródplazmatycznej tworząc tzw. triady. Za pośrednictwem tego systemu kanalików odbywa się wymiana substancji między miofibrylami a środowiskiem zewnętrznym, przewodzenie bodźców skurczowych oraz transport jonów wapnia, niezbędnych do skurczu włókien mięśniowych.

45. Włókna mięśniowe dzieli się pod względem morfologicznym i czynnościowym na dwa podstawowe typy: włókna typu I - wolnokurczące się (zwane też z ang. slow twitching "ST") włókna typu II - szybkokurczące się (fast twitching "FT") Włókna wolnokurczące zawierają wiele mitochondriów i duże stężenie mioglobiny (stąd zwane są też czerwonymi), co jest istotne, gdyż energię do skurczu czerpią z procesów tlenowych. Charakteryzują się one powolnym narastaniem siły skurczu i dużą wytrzymałością na zmęczenie.

46. Włókna szybkokurczące się (białe) zawierają mniejsze stężenie mioglobiny, kurczą się szybciej, ale są mniej wytrzymałe. Biorąc pod uwagę główne źródła energii z jakich korzystają, wyróżnia się wśród nich: włókna typu IIA - glikolityczno-tlenowe, wykorzystujące energię wytworzoną w procesie glikolizy w cytoplazmie oraz w procesie fosforylacji oksydacyjnej w mitochondriach włókna typu IIB - glikolityczne, korzystające głównie z energii wytworzonej podczas glikolizy - liczba mitochondriów jest w nich mniejsza.

47. Mięśnie człowieka zawierają oba rodzaje włókien, a ich wzajemny stosunek jest różny u różnych ludzi. U sportowców uprawiających dyscypliny siłowe przeważają włókna typu białego. Trening wytrzymałościowy powoduje zwiększenie potencjału tlenowego mięśni przez zwiększenie liczby naczyń kapilarnych w mięśniach. Budowa włókienek kurczliwych - miofibryli jest bardzo złożona. Nie mają one jednorodnej struktury, lecz składają się z jaśniejszych i ciemniejszych odcinków, leżących na przemian. Jaśniejsze odcinki zbudowane są z substancji pojedynczo załamującej światło - są to tzw. prążki izotropowe I, prążki ciemniejsze izotropowe jak i anizotropowe leżą we wszystkich miofibrylach na długiej osi włókna mięśniowego, wskutek czego powstaje wrażenie poprzecznego prążkowania całego włókna.

48. Tkanka gładka Działa niezależnie od woli i świadomości człowieka. Jest zdolna do ciągłego, lecz bardzo powolnego kurczenia się. Jest elementem budowy naczyń, ścian przewodu pokarmowego, ścian moczowodów, pęcherza moczowego, cewki moczowej,skóry.

49. Tkanka mięśnia sercowego Występuje tylko w mięśniu sercowym i choć przypomina budową mięśnia szkieletowego, to wykorzystuje przede wszystkim procesy tlenowe i dzięki dobremu ukrwieniu jest zdolna do ciągłego wysiłku (okres odpoczynku tej tkanki to okres rozkurczu serca). Funkcje tkanki mięśniowej wykonywanie wszystkich ruchów, lokomocja, realizacja podstawowych funkcji życiowych (oddychanie, trawienie, wydalanie), utrzymanie postawy ciała, wytwarzanie ciepła, kształtowanie sylwetki, ochrona dla tkanek znajdujących się pod nią, ochrona dla naczyń i nerwów.

50. Tkanka nerwowa jest utworzona przez neurony (komórki nerwowe) i komórki glejowe, tworzy układ nerwowy. Tkanka nerwowa jest szczególnie wrażliwa na brak tlenu. Odbiera, przekazuje i reaguje na impulsy środowiska, jak np. dotyk, temperatura czy światło. Przewodzi impulsy z neuronu do efektorów, od receptorów, przetwarza impulsy w adekwatne odpowiedzi, przewodzi impulsy z neuronu do innego neuronu, wytwarza substancje przekaźnikowe. Komórki nerwowe umożliwiają organizmowi normalne funkcjonowanie w danym środowisku, adekwatną odpowiedź w zależności od sytuacji w środowisku zarówno wewnętrznym jak i zewnętrznym. Neurony stale rejestrują się, analizują informacje o stanie wewnętrznym organizmu jak i zewnętrznym stanie otoczenia, przez co przygotowują organizm do adekwatnej reakcji. Do neuronów należy również koordynacja aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości, aktywności ruchowej czy też czynności gruczołów dokrewnych.