ANALIZA ZJAWISKA „EUROSIEROCTWA” W GMINIE ANDRYCHÓW

1. ANALIZA ZJAWISKA „EUROSIEROCTWA” W GMINIE ANDRYCHÓW Opracowała: Barbara Sordyl Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie

2. KONSTRUKCJA METODOLOGICZNA • W badaniach wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego • i posłużono się techniką ankiety wykorzystując kwestionariusz ankiety jako narzędzie badawcze. • Kwestionariusz ankiety składał się z kilku pytań skierowanych do pedagogów wszystkich placówek oświatowych na terenie gminy Andrychów i obejmował następujące kwestie: • liczba uczniów doświadczających migracji zarobkowych rodzin, • formy opieki nad dziećmi, których rodzice wyjechali do pracy za granicę, • konsekwencje wyjazdów zarobkowych rodzin (pozytywne i negatywne), • działania szkoły zapobiegające występowaniu u uczniów negatywnych skutków zarobkowej migracji, • czy brak rodzica/rodziców utrudnił wychowawcą pracę z dzieckiem?, • źródło informacji o zjawisku migracji, • kto diagnozuje zjawisko „eurosieroctwa” w szkole?.

3. „EUROSIEROCTWO” Pojęcie wysoce pejoratywne, wnikające z publicznego dyskursu, gdzie dosłownie oznacza, iż migranci są rodzicami sierot. Nie może się ono odnosić do ogółu dzieci wywodzących się z rodzin migracyjnych. Określenie to doprowadza do stygmatyzacji tychże dzieci i zamyka drogę do działań diagnostycznych i pomocowych różnych instytucji. O sieroctwie można mówić dopiero w sytuacji, gdzie dziecko jest przekazane pod opiekę rodziny zastępczej lub placówki opiekuńczej.

4. SKALA ZJAWISKA W KRAJU MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ w 2007 roku 1299 dzieci, pozostało bez opieki rodziców w związku z wjazdem zarobkowym za granicę: z czego 1014 dzieci zostało przekazanych do rodzin zastępczych, pozostałe 285 placówką opiekuńczym.

5. SKALA ZJAWISKA W KRAJU MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ w 2007 roku według szacunkowych danych odnotowano w kraju 89 tys. uczniów, którzy pochodzili z rodzin, gdzie przynajmniej jeden z rodziców przebywał za granicą. W tej liczbie około 20 tys. uczniów doświadczyło skutków wyjazdu obojga rodziców. Oznacza to, iż na 1000 uczniów przypada średnio 16 uczniów pozbawionych opieki.

6. SKALA ZJAWISKA W GMINIE ANDRYCHÓW Spośród 15 zdiagnozowanych szkół w gminie Andrychów uczniowie doświadczający migracji zagranicznej rodziców stanowili 475 osób (382 uczęszczało do szkół podstawowych i gimnazjów, a 93 do szkół ponadgimnazjalnych). W roku szkolnym 2008/2009 w szkołach podstawowych z oddziałami przedszkolnymi oraz w gimnazjach na terenie gminy Andrychów uczyło się łącznie 5681 uczniów z czego 382 uczniów pochodziło z rodzin migracyjnych, stanowili oni 6,72% całej populacji.

7. TYP SZKOŁY, DO KTÓREJ UCZĘSZCZAJĄ DZIECI Z RODZIN MIGRACYJNYCH

8. SKALA ZJAWISKA W GMINIE ANDRYCHÓW

9. Pobyt jednego z rodziców za granicą w celu zarobkowym trwa najczęściej od 1 roku do 3 lat(41%). Pojawiają się również pobyty zagraniczne do 1 roku (31,5%) oraz powyżej 3 lat (27,5%).

10. 77% uczniów z rodzin migracyjnych doświadcza nieobecności rodziców w okresie powyżej 3 lat 14% uczniów w okresie od 1 roku do 3 lat, a 9% w okresie do 1 roku

11. Kto opiekuje się dziećmi podczas nieobecności rodziców? W sytuacji, gdy wyjeżdża jeden z rodziców, drugi przejmuje jego obowiązki. Gdy wyjeżdża oboje rodziców dziecko trafia pod opiekę dziadków(90%), starszego rodzeństwa (8%) oraz wujków (2%).

12. POZYTYWNE • Poprawa dotychczasowej sytuacji materialnej (90%), • Większa samodzielność kobiet i mężczyzn w czynnościach i rolach dotychczas pełnionych jedynie przez drugiego małżonka (1%), • Większa samodzielność dziecka (6%), • Rozszerzenie szans edukacyjnych uczniów (1%), • Kontakt rodziny z elementami kultury czasowego pobytu rodzica (0%). KONSEKWENCJE MIGRACJI ZAGRANICZNYCH W SKALI MIKROSPOŁECZNEJ

13. NEGATYWNE • Problemy emocjonalne, poczucie osamotnienia (70%), • Problemy wychowawcze (10%), • Problemy z nauką (10%), • Obniżona frekwencja (7%), • Demoralizacja (3%). KONSEKWENCJE MIGRACJI ZAGRANICZNYCH W SKALI MIKROSPOŁECZNEJ

14. DZIAŁANIA SZKOŁY W SYTUACJI WYJAZDU RODZICA ZA GRANICĘ W CELU ZAROBKOWYM • -współpraca z rodzicem/opiekunem dziecka, który pozostaje w kraju • -indywidualne spotkania wychowawcy/pedagoga z dzieckiem w przypadku zaobserwowania jakichkolwiek problemów z zakresu opieki lub wychowania • -prowadzenie zajęć dydaktyczno-wyrównawczych dla uczniów mających problemy z nauką • - współpraca z instytucjami wspierającymi rodziny

15. Kto diagnozuje zjawisko migracji rodzicielskich w szkole?

16. ŹRÓDŁO INFORMACJI O MIGRACJACH ZAROBKOWYCH RODZIN (93% uczniowie; 80% rodzina)

17. WNIOSKI • W kwestionariuszach ankiet pedagodzy szkolni podkreślali następujące kwestie, które bezpośrednio dotyczą zjawiska migracji zagranicznych rodzin: • -rozłąka dziecka z rodzicami ma negatywny wpływ na jego zachowanie, pojawiają się problemy wychowawcze • - należy udzielać wsparcia rodzinie w różnorodnych instytucjach • - długotrwała nieobecność rodziców w procesie wychowania dziecka doprowadzić może do demoralizacji oraz pojawienia się zaburzeń nerwicowych wśród dzieci • - najwięcej problemów pojawia się w rodzinach w sytuacji wyjazdu zarobkowego matki, ojcowie nie zawsze potrafią wywiązywać się z powierzonych obowiązków • -pierwszymi symptomami dłuższej nieobecności rodziców w domu są problemy z nauką oraz problemy emocjonalne • - dzieci wyrażają gotowość powielania wzorów pracy rodziców ( w przyszłości również chcą wyjechać poza granice kraju) • - wyjazd zarobkowy rodziców jest próbą ucieczki przed problemami rodzinnymi • - rodziny wymagają indywidualnego wsparcia.

18. STRATEGIE ZARADCZE • opracowanie projektu socjalnego przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Andrychowie poświęconego rozwijaniu i wspieraniu współpracy interdyscyplinarnej na rzecz rozwiązywania problemów rodzin zagrożonych rozłąką w wyniku wyjazdu zarobkowego członków rodzin za granicę poprzez wykorzystanie metody Konferencji Grupy Rodzinnej • konieczność zintensyfikowania współpracy pomiędzy instytucjami świadczącymi pomoc szkoła – ośrodek pomocy społecznej - sąd rodzinny – policja w zakresie diagnozowania sytuacji rodzinnej uczniów, pozwalających wcześniej dostrzec czynniki ryzyka utrudniające jego funkcjonowanie, • zapewnienie opieki i pomocy dziecku w sytuacji czasowej nieobecności rodziny na terenie placówek oświatowych gminy Andrychów poprzez organizację czasu wolnego, możliwość skorzystania z pomocy dydaktycznej, zajęcia dla dzieci i rodziców, • przygotowanie i rozpowszechnienie „INFORMATORÓW” dla rodziców podejmujących prace poza granicami kraju z podstawowymi informacjami dotyczącymi sytuacji dziecka pozostającego w kraju czy wyjeżdżającego z rodzicami, • zapewnienie kontaktów migrantów z instytucjami poprzez ustalenie dyżurów specjalistów (pedagog, prawnik, pracownik socjalny, psycholog), • organizowanie różnorodnych form pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej dla rodzin nie radzących sobie z rozłąką w lokalnym środowisku.