T.C. Yükseköğretim Kurulu

1. T.C. Yükseköğretim Kurulu Türkiye’de Bologna Süreci Uygulamaları Projesi 2009-2011 Dönemi YETERLİKLERE DAYALI ÖĞRENME ÇIKTILARININOLUŞTURULMASI Prof. Dr. Gönül AKÇAMETE 1

2. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi:Bir eğitim sistemi içerisinde yeterlilik düzeylerinin öğrenme kazanımları ile tanımlandığı ve belirli bir düzen içerisinde birbirleri ile ilişkilendirildiği bir sistemdir. Bu sistem aracılığıyla, bir eğitim sistemi bir bütün olarak anlamlı bir şekilde yapılandırılabilir, geliştirilebilir ve yönetilebilir. UYÇ’si bir ülkenin eğitim vizyonunun aynasıdır. Avrupa Yeterlilikler Çerçeveleri:Ulusal Yeterlilikler Çerçevelerinin ilgi tutulabileceği ve bu sayede farklı ülkelerin yeterliklerini birbirleriyle ilişkilendirilebileceği şemsiye (üst) çerçevelerdir.

3. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ NEDEN GEREKLİ? • Ulusal ve kurumsal şeffaflık, tanımlanmış, paydaşlar tarafından anlaşılabilir ve geliştirilebilir çağdaş eğitim yapısı, hareketlilik, eğitim-öğretim ve istihdamda kalite için gereklidir.

4. Bologna Süreci Değerlendirme Raporlarında Türkiye’nin Performansı BERGEN-2005 LONDRA-2007 LEUVEN-2009 4 4

5. Ders Öğrenme Çıktıları (Kazandırılan Yetkinlikler) 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Alana Özgü Yeterlilikler Program Çıktıları

6. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 1. Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı, 19-20 Mayıs 2005 2. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) “EQF-LLL”:Avrupa Parlementosu ve Konseyi tarafından 23 Nisan 2008’de kabul edilmiştir. İki ayrı çerçevenin yaklaşımları farklı, amaçları aynıdır.

7. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 AVRUPA YETERLİKLER ÇERÇEVELERİ QF-EHEA EQF-LLL AKTS EQF Düzey 8 Üçüncü Düzey(Doktora) ??? 90-120 EQF Düzey7 İkinci Düzey(Yüksek Lisans) Yükseköğretim Düzeyleri 180-240 EQF Düzey 6 Birinci Kademe (Lisans) 120 EQF Düzey 5 Kısa Düzey(Önlisans) EQF Düzey 4 EQF Düzey 3 İlk Ve Orta Öğretim Düzeyleri EQF Düzey 2 EQF Düzey 1

8. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİMYETERLİKLER ÇERÇEVESİ (TYYÇ) ÇALIŞMALARI

9. TYYÇ Oluşturma Takvimi (11 Adım) 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 • Süreci başlatmak için karar alınması: Nisan 2006 • Çalışma takviminin oluşturulması: 2006 • Sürecin organizasyonu: 2006-2008 • Çerçevenin tasarımı: Kasım 2008 • Paydaşlardan görüş alınması: Şubat 2010 • Çerçevenin onaylanması: Mayıs 2009, Ocak 2010 • İdari organizasyon: Şubat 2010 • Çerçevenin yükseköğretim kurumları/programları düzeyinde uygulanması: Pilot : Aralık 2010, Tüm kurumlarda: Aralık 2012 • Yeterliliklerin TYYÇ’ye dahil edilmesi: 2010 - 2015 • Çerçevenin Avrupa Üst Yeterlilik Çerçeveleri ile uyumluluğunun belgelendirilmesi: 2010 - 2012 • TYYÇ Web sitesinin oluşturulması ve yayınlanması: 2010

10. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 TÜRK YÜKSEKÖĞRETİM SİSTEMİNDE MEVCUT DÜZEYLER, PROFİLLER VE DERECELER YÜKSEKÖĞRETİM DÜZEYLERİ VERİLEN DERECELER/YETERLİLİKLER

11. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3

12. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 TYYÇ DÜZEYLERİ KREDİ VE İŞ YÜKÜ ARALIKLARI * Bir akademik eğitim-öğretim yılı 60 AKTS ve 1500-1800 saat iş yükü esas alınarak hesaplanmıştır.

13. 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi 5. Düzey (Önlisans) 6.Düzey (Lisans) 7. Düzey (Yüksek Lisans) 8. Düzey (Doktora) 22 Mayıs 2009 21 Ocak 2010

18. Ders Öğrenme Çıktıları (Kazandırılan Yetkinlikler) 4.33 • Kolay anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir bir akademik derece sistemi: • 2/3 kademeli (Lisans, Yüksek Lisans, Doktora) yükseköğretim sistemi • Kademeler arası geçiş • Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi 3 √ Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi √ Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi Alana Özgü Yeterlilikler Program Çıktıları

19. ISCED 97 EĞİTİM VE ÖĞRETİM TEMEL ALANLARI ISCED 97 EĞİTİM VE ÖĞRETİM TEMEL ALANLARI ISCED 97 EĞİTİM VE ÖĞRETİM TEMEL ALANLARI

20. Ülkelere yükseköğretimlerini yeniden yapılandırmaları ve eğitim kalitesini geliştirilmelerinde önemli ve değerli araçlar sunmaktadır. Yükseköğretim programlarını geliştirmek için bir fırsattır. BOLOGNA SÜRECİ NEDEN ÖNEMLİ?

21. ALANA ÖZGÜ YETERLİKLER • Ulusal düzeyde yükseköğretim yeterlikleri göz önünde bulundurularak herhangi bir meslek alanındaki yeterliklerin ilgili paydaşların görüşleri alınarak belirli bir düzen içerisinde yapılandırıldığı bir sistemdir. • Alana özgü yeterliklerin belirlenmesinde; • Mezunlar, • ilgili kurumlar, • STK, • öğretim üye ve elemanları, • bölüm personeli ve öğrencilerin aktif katılımı ve katkısı önemlidir. 21

25. KURUMUN/ BÖLÜMÜN VİZYON VE MİSYONU PROGRAMIN EĞİTİM AMAÇLARI • Eğitim amaçları , bir programın eğitsel misyonunu nasıl planlamayı sağladığını ve paydaşlarının gereksinimlerini nasıl karşılayacağını bildiren açık, genel ifadelerdir. • Programın eğitim amaçları, mezunların bir programı bitirmelerini izleyen birkaç yıl içinde gerçekleştirmeleri beklenenleri tanımlayan ifadelerdir. • Programın öngörülen eğitim amaçlarını sağlayabilmesi için programdan beklenen “programçıktıları/yeterlilikleri” nin belirlenmesi gerekir. 

26. PROGRAM YETERLİKLERİ/ÇIKTILARI Nasıl Bir Program ? • Program yeterlikleri/çıktıları; öğrencilerin programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi beceri ve yetkinlikleri tanımlayan ifadelerdir. Öğrencinin mezun olduğunda neyi bilmesinin ve neyi yapabilmesinin beklendiği program çıktıları ile açıklanır. • Eğitim amaçlarını karşılayan program çıktıları, programda yer alan derslerin “ders amaç ve hedefleri ve ders öğrenme çıktıları” ile sağlanır.

27. PROGRAM YETERLİKLERİNİN/ÇIKTILARININ OLUŞTURULMASI Avrupa Yeterlilikler Çevresi Ulusal Yeterlilikler Çevresi Bölüm Misyonu Alana Özgü Yeterlilikler Eğitim Amaçları Paydaş Görüşleri Program Yeterlikleri Öğrenme Kazanımları

28. PROGRAM TASARIMI VE PLANLAMASI İÇİN ADIMLAR Program (Müfredat) Tasarımında; Sosyal ihtiyaçların belirlenmesi ve paydaş görüşlerinin alınması, Programın amaç ve hedeflerinin belirlenmesi, Alan yeterliklerine dayalı olarak programın yeterliklerinin (çıktılarının) belirlenmesi, Müfredata dönüştürülmesi (içerik ve yapının oluşturulması), Öğrenme kazanımlarını sağlayacak derslerin oluşturulması, Öğrenme kazanımlarının oluşturulması, Öğretme-öğrenme süreçlerinin ve değerlendirme yöntemlerinin belirlenmesi, Program kalite güvenceleri: Gözlem, değerlendirme ve güncelleme süreçlerini kurma ve geliştirme. Program Düzeyinde Ne yapalım?

29. Nasıl Bir Mezun? Örnek Program:A Üniversitesi B Mühendisliği Bölümü Örnek Amaç:Programdan mezun olan öğrencilerin ulusal ve alan yeterlilikleri doğrultusunda, kurum misyonuna ve akreditasyon ölçütlerine uygun, sürekli iyileştirme için ölçülüp değerlendirilebilen kazanımlara sahip olmaları hangi yeterliliklere (bilgi, beceri ve yetkinliklere) sahip olması bekleniyor?

30. PROGRAM YETERLİKLERİNİN/ÇIKTILARININ BELİRLENMESİ Örnek: A Üniversitesi B Mühendislik Bölümü Program Çıktıları (PÇ1)Matematik, fen ve mühendislik bilgilerini B mühendisliği problemlerine uygulama becerisi (PÇ2)Bmühendisliği ve ilgili alanlarda mühendislik problemlerini tanımlama, modelleme ve çözme becerisi (PÇ3)Tanımlanmış bir hedef doğrultusunda bir süreci çözümleme ve tasarlama becerisi .......

31. Örnek: Kamu Yönetimi Program Yeterlilikleri (PÇ1)Kamu yönetimi alanında temel bilgileri anımsar. (PÇ2)Kamu yönetimi alanında güncel sorunları algılayarak yorumlar yapar ve çözümler önerebilir. (PÇ3)Kamu yönetimine temel oluşturan diğer disiplinlerden yararlanabilir ve bu disiplinlere ilişkin temel bilgileri kazanır. ...............

32. Örnek: Sosyoloji Yüksek Lisans Program Yeterlikleri (PÇ1) Klasik ve güncel sosyolojik teorileri, aralarındaki farklılıkları ve ilişkileri tanımlayabilme ve değerlendirebilme. (PÇ2)Sosyolojide teorinin rolünü, teorik yaklaşımların sosyal analizlerde, araştırma ve uygulamalarda nasıl kullanıldığını belirleyebilme. (PÇ3)Sosyal yapılar, sosyal aktörler ve kültür arasındaki ilişkileri kapsayan teorik tartışmaları yorumlayabilme .......

33. PROGRAM YETERLİKLERİ DERS KAZANIMLARI İLE İLİŞKİLENDİRME (Kesit) • D1: Klasik Sosyolojik Teoriler D2: Güncel Sosyolojik Teoriler • D3: Birey ve Toplum D4: İleri Araştırma Yöntem ve Teknikleri • D5: İleri İstatistik D6: Etik Sorunlar • Ders kazanımlarını program çıktıları ile karşılaştırmak için dereceleme sistemi oluşturulabilir.

34. Sınıf Öğretmeni Mezunlarının Hangi Yeterliliklere (Bilgi, Beceri ve Yetkinliklere) Sahip Olması Bekleniyor?

35. Sınıf Öğretmenliği Program Yeterlikleri AMAÇ İnsana, topluma, doğaya duyarlı, kendisinin ve mesleğinin toplumsal gelişmedeki yerini kavramış, mesleğinde yeterlik ve etik sorumluluk kazanmış; sürekli gelişmeyi bir yaşam biçimi olarak algılayan; bilimsel düşünme biçimini benimseyen; kamu yararlarını gözeten, bilgi ve iletişim teknolojilerini etkili olarak kullanan, yaratıcı ve eleştirel düşünebilen sınıf öğretmenleri yetiştirmek.

36. Yeterlikler Bilgi PY1. Sınıf öğretmenliği ile ilgili gelişmeleri bilimsel yöntem ve teknikleri kullanarak çok yönlü değerlendirir. PY2. Sınıf öğretmenliği uygulamalarını etkileyebilecek ulusal ve uluslar arası kültürel unsurları tanır. PY3. Eğitim tarihinde yer alan önemli kişileri, olay ve olguları eğitim uygulamalarına etkileri açısından değerlendirir. PY4. Tüm eğitim uygulamalarında Türk milli eğitiminin amaç ve ilkelerini temel alır. PY5. Öğrencilerin dil becerilerinin, öğrenmedeki rolünü değerlendirir.

37. Beceri PY6. Öğretme öğrenme sürecini, öğrencilerin gelişim özelliklerini, bireysel farklılıklarını ve konu alanının özelliklerini dikkate alarak planlar. PY7. Bilgi teknolojilerini hem öğretimi planlama sürecinde hem de öğrenme sürecinde etkili olarak kullanır. PY8. Öğrencilerin bireysel, sosyal, kültürel farklılıklarını, özel ilgi ve gereksinimlerini dikkate alarak en üst düzeyde öğrenmeleri için uygun eğitim ortamları düzenler. PY9. Öğrencilerde eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerinin gelişimi için uygun yöntem ve teknikleri kullanır. PY10. Farklı ölçme ve değerlendirme yöntem ve teknikleri kullanarak öğrencilerin gelişimini izler. PY11. Etkili öğretme öğrenme süreçleri oluşturmak için uygun öğrenme materyalleri geliştirir. PY12. Tüm eğitim uygulamalarında estetik bakış açısını kullanır. PY13. Türkçeyi doğru ve etkili kullanır. PY14. Öğretim programlarının felsefesini, genel özelliklerini ve her bir program ögesinin gerekliliklerini eğitim uygulamalarına yansıtır.

38. Yetkinlikler PY15. Öğretmenlik alanı ile ilgili konularda düşüncelerini ve çözüm önerilerini yazılı ve sözlü olarak paylaşır. PY16. Birey olarak mesleği ile ilgili görev, hak ve sorumluluklarını betimleyen mevzuata uygun davranır. PY17. Demokrasi, insan hakları, toplumsal, bilimsel, kültürel değerler ve mesleki etik ilkelere uygun davranır. PY18. Sosyal çevreyi yaşanabilir kılmak için proje ve etkinlikler geliştirir. PY19. Sınıf öğretmenliği uygulamalarında karşılaşılan ve öngörülemeyen sorunları çözmek için bireysel ve ekip üyesi olarak sorumluluk alır. PY20. Sınıf içi ve dışı uygulamalarda aile katılımı ve desteğini almak için etkili stratejiler geliştirir. PY21. Mesleki bilgi ve becerilerini sürekli olarak geliştirir.

39. DİNAMİK BİR SÜREÇ

40. Öğrencinin neleri bileceği, kavrayacağı. • Neleri yapacağının açık, gözlenebilir, ölçülebilir tanımlarıdır. • Ders içeriği ya da öğretim elemanının ne yapmak istediğini belirten ifadeler değildir.

41. ULUSAL YETERLİKLER ÇERÇEVESİ Alan Yeterlikleri Alan Yeterlikleri Alan Yeterlikleri Paydaşlar Üniversite ve Bölüm vizyon ve misyonu Program yeterlikleri Program yeterlikleri Program yeterlikleri Dersler Dersler Dersler Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme-öğretme ve değerlendirme yöntemleri Öğrenme-öğretme ve değerlendirme yöntemleri Öğrenme-öğretme ve değerlendirme yöntemleri İş yükü ve AKTS kredisi İş yükü ve AKTS kredisi İş yükü ve AKTS kredisi

42. DERS ÖĞRENME KAZANIMLARI/ÇIKTILARI Program Yeterlikleri /Çıktıları (Alan yeterlikleri ve öğrenme çıktıları ile ilişkilendirme) Ders A Ders B Ders C Ders D Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları Öğrenme Çıktıları • Öğrenme çıktıları, öğretmekten öğrenmeye bir anlayış değişikliğini, bir dönüşümü vurgular. • Öğrenci kazanımlarına odaklı öğrenme, • Öğrenme – öğretme – değerlendirme ilişkisine, • Öğrenmenin programlanmasına, sürdürülmesine ve ölçülmesine odaklanır.

43. Öğrenme Sürecinde Öğrenme Çıktılarını /Kazanımları Kullanmamızın Yararı Nedir? • Öğrenme kazanımlarının en önemli yararı öğrencinin neyi öğrenmesi gerektiğive öğrendiği şeyi nasıl uygulayacağı konusunda net ifadeler sunmasıdır. Bu nedenle de öğrenme kazanımları hedeflerden daha belirgin ifadeleri içerir ve kolay bir şekilde hazırlanabilir. • Öğrenciden başarması beklenen öğrenmenin derinliğini ve tiplerini (bilişsel, psikomotor, duyuşsal) tanımlar. • Öğrenme kazanımları, modül ve programların hem yerel hem de uluslararası düzeyde daha şeffaf olmasını sağlayan bir tür “ortak para birimi”gibidir.

44. ÖĞRENME KAZANIMLARINI YAZARKEN NELERE DİKKAT EDELİM? Öğrenme kazanımları; • Bir ders ya da modül için yaklaşık 5-8 tane olmalıdır. • Herkes için anlaşılır olmalıdır. • Eğer hedef uzun süreli ise (meslek yaşantısına kadar uzanacaksa ) belirtilmelidir (mesleki etik, yaşam boyu öğrenme vb.) • Dersin seviyesine uygun olmalıdır.(Lisans- lisansüstü vb.) • Her bir kazanım için tek bir fiil kullanılmalıdır. • Bilmek, anlamak,öğrenmek, aşina olmak, maruz kalmak, haberdar olmakgibi belirsiz terimlerden kaçının. Bu terimler öğrenme kazanımlarından ziyade öğretme amaçlarına yöneliktir. • Öğrenme kazanımları gözlemlenebilir, ölçülebilir ve değerlendirilebilir olmalıdır.

45. ÖĞRENME KAZANIMLARINI YAZARKEN NELERE DİKKAT EDELİM? • Öğrenme kazanımları yazılırken, kazanımların gerçekleştirileceği zaman çizelgesini göz önünde tutun. • Öğrenme kazanımlarının mevcut olan kaynaklar ve zaman içerisinde tamamlanmasının mümkün olup olmayacağına dikkat edin. • Kazanımları yazarken bunları nasıl değerlendireceğinizi düşünün. Bir dersin öğrenme kazanımları çok geniş hazırlanırsa bunları etkili bir şekilde değerlendirmek zor olacaktır. Öğrenme kazanımları çok sınırlı yazılır ise bu kez öğrenme kazanımları listesi oldukça uzun ve detaylı olabilir. • Öğrenme kazanımlarının son halini vermeden önce, çalışma arkadaşlarınıza ve eski öğrencilerinize, yazdığınız öğrenme kazanımları hakkında görüşlerini sorun. • Öğrenme çıktısı gerektiğinde alt öğrenme çıktıları ile daha açık hale getirilebilir.

46. BİR DERS PLANINDA; Amaç+Hedef+Öğrenme Kazanımları • Dersin Amaç ve Hedefleri ; Öğrenme sürecinde öğrencinin öğrenme çıktılarına dayalı öğreneceklerini ölçülebilir biçimde ifade eden geniş ve genel beyandır. • Amaç : Genellikle öğretenin bakış açısından dersin genel içeriğini ve yönünü belirtmek üzere yazılır. • Hedef : Öğretme niyetinin özel bir ifadesidir ve öğretenin bir derste veya öğrenme bloğunda işleyeceği alanlardan bir tanesini gösterir. • Dersin Öğrenme Çıktıları/Kazanımları, Öğrenim sürecinin tamamlanmasından sonra başarılı olmuş bir öğrencinin, • Ne bileceğini • Ne anlayabileceğini • Ne yapabileceğini • ifade eden yetkinlikler yer almalıdır. • Öğrenme çıktıları, programın amaç ve yeterlikleri ile uyumlu olmalıdır. • Öğrenme çıktılarının yazılmasında Bloom’un taksonomisinden yararlanır.

48. Ders Kazanım Örnekleri-1

49. Ders Kazanım Örnekleri-2

50. PROGRAM YETERLİKLERİ ve DERS KAZANIMLARININ İLİŞKİLENDİRİLMESİ • D1: Fen ve Teknoloji Öğretimi I D2: Eğitim Bilimine Giriş • D3: Temel Matematik D4: Sınıf Yönetimi • D5: Bilimsel Araştırma Yöntemleri D6: Türk Eğitim Tarihi • Ders kazanımlarını program yeterlikleri ile karşılaştırmak için dereceleme sistemi oluşturulabilir.