Mælingar og stýring ferla

1. Mælingar og stýring ferla Statistical Process Control (SPC) Páll Jensson Verkfræðideild Háskóla Íslands

2. Yfirlit • 1. Um mælingar, markmið SPC • 2. Skilgreiningar og atriði úr gæðastjórnun • 3. Undirstöðuatriði úr tölfræði • 4. “Færni” ferla (Capability) • 5. Stýririt, X-R rit (Control Charts) • 6. Önnur stýririt, p rit, np rit, c rit, u rit • 7. Vöruskoðun (Acceptance Sampling)

3. Mælingar, hvers vegna • Mælingar segja meira en skoðanir • Gæta sín á skynvillum og bábiljum • Hlutlægar mælingar betri en huglægar • Huglægar mælingar betri en engar • Nákvæmar mælingar betri en ónákvæmar • Ónákvæmar mælingar betri en engar

4. Mælingar, hvað á að mæla • Verkfæri á borð við bókhald • Mælingar gefa viðvaranir • Allir mikilvægi þættir mældir • Frammistaða gagnvart viðskiptavinum • Dæmi: Afgr.tími, mistök, ánægja,... • Afköst, nýting, kostnaður, ...

5. Gæði • Hve vel fellur afurðin (varan, þjónustan) og eiginleikar hennar að væntingum viðskiptavina • Afköst, virkni, “hæfi”, áreiðanleiki, ending, fagurfræði

6. Markmið tölfræðilegrar stýringar ferla 1 • Minnka breytileika, ná betri stjórn á ferlunum. • Uppgötva galla eða breytingar í vinnsluferlum strax á staðnum, á öllum stigum vinnsluferlisins og ætti það að skila sér í bættum árangri á aftari stigum.

7. Markmið tölfræðilegrar stýringar ferla 2 • Veita starfsmönnum, með rauntíma svörun á myndrænu formi, stöðugt og afar sýnilegt aðhald, en sjá þeim jafnframt fyrir þeim upplýsingum sem þeir þurfa til að geta skilað jöfnum og miklum gæðum. • Undirstrika áþreifanlega áhuga stjórnenda á gæðamálum, sem liður í að byggja upp betri gæðavitund (- kúltúr).

8. Markmið tölfræðilegrar stýringar ferla 3 • Meiri rekjanleiki og sannanlegri gæðatrygging (niðurstöður stýririta geymdar með öðrum gæðagögnum). • Skapa betri grundvöll fyrir öflugri umbótavinnu en ella væri völ á.

9. Umbótaferli • Við hliðina á vinnsluferlum fyrirtækja er (vonandi) að finna annað ferli, þ.e. umbótaferli. Það ferli þarf gögn sem inntak. Í hvert sinn sem stýririt í vinnsluferlinu sýnir mælingu utan marka, þá ber ekki að líta á það sem vandamál, heldur sem ábendingu og tækifæri til að greina orsakir galla eða breytileika og koma á umbótum

10. Gæðakostnaður • Kostn. v/ fyrirbyggjandi aðgerða • Þjálfun, skipulagn., hönnun, þróun • Kostn. v/ skoðunar • Skoðanir, prófanir, eftirlit • Kostn. v/ galla

11. Kostnaður vegna galla • Innri kostnaður • Endurvinnsla • Vinnslustöðvanir • Úrkast, nýting • Ytri kostnaður • Skilað, leiðréttingar • Afslættir, ábyrgð • Töpuð viðsk. vild/ sala

12. Saga tölfræðilegrar stýringar ferla • Walter Shewhart, Bell Lab 1924, 1931 • Síðari heimsstyrjöld, kröfur Bandaríkjahers • Military Standard 105 • W. Edwards Deming, lærisveinn Shewharts • Japanska gæðabyltingin 1950 - • Almenn notkun í iðnaði erlendis s.l. 40 ár • Ísland: Notkun mjög lítil ennþá.

13. Tölfræðileg gæðastjórnun • Stýring vinnsluferla, SPC • Vöruskoðun, lotur samþ./hafnað • Móttökuskoðun hráefna • Lokaskoðun afurða

14. Helstu verkfæri SPC • Stýririt, til að stýra ferli • Gagnasöfnun • Skoðunarblöð, stöplarit/tíðnirit, önnur rit • Greining gagna • Fiskibeinarit (Ishikawa) • Pareto rit • Fylgnirit, dreifnirit

15. Notkun verkfæranna, umbótaferli • 1. Framkalla vandamál • 2. Safna gögnum (skoðunarblöð) • 3. Greina gögnin (t.d. Pareto rit) • 4. Finna rætur vandans (fiskibeinarit) • 5. Þróa lausn (gæðahópur) • 6. Stýra ferlinu (stýririt) -> 1

16. Undirstöðuatriði úr tölfræði 1: • Hendingar, slembur, tíðnirit, meðalgildi • Breytileiki, orsakir breytileika: • 1: Hendingar eða • 2: Kerfisbundnar orsakir • Mælikvarðar á breytileika: • Spönn = hæsta gildi - lægsta gildi í safni • Staðalfrávik • Markgildissetning tölfræðinnar

17. Undirstöðuatriði úr tölfræði 2: • Líkindadreifingar: • Normal-dreifing: T.d. vigt eða lengd • Tvíkosta-dreifing: T.d. fjöldi gallaðra stykkja • Poisson-dreifing: T.d. fjöldi galla í sýni • Mörk: • +/- 1 staðalfrávik: 68,3% mælinga milli marka • +/- 2 staðalfrávik: 95,5% mælinga milli marka • +/- 3 staðalfrávik: 99,7% mælinga milli marka

18. “Færni” ferla • Sett vikmörk, kröfur (specifications) • Mörk ferlisins sjálfs, +/- 3 staðalfrávik • Miðlægt ferli: • Cp = (UTL - LTL)/(6*S) > 1,33 • Annars: • CpK=MIN((UTL-X)/(3*S);(X-LTL)/(3*S))

19. Stýririt • sýna myndrænt rauntíma mælingar á vinnsluferli • sýna einnig stýrimörk, oftast +/- 3 staðalfrávik • aðskilja kerfisbundnar orsakir frá hendingum • sýna oft einnig sett viðmið (specifications)

20. Hvað er mælt og hve mikið • Mælistærðir • Breytur (betra, meira upplýsingagildi) • Eiginleikar, hlutfall gallaðra eða fjöldi galla • Mælihópar (subgroups) • Markgildissetningin: Lágmark n=4 í hópi • Viljum sjá mun milli hópa, ekki innan • Stjórnmörk metin • A.m.k. 100 mælingar, t.d. 20 hópa með 5

21. Yfirlit yfir mest notuðu stýriritin: • X-R rit: Fyrir mæligildi t.d. vigt, lengd, ... • X mælir meðalgildi en R spönn (range), • oft mæld n=5 gildi (sýni) í hverri lotu. • p rit: Fyrir hlutfall gallaðra af n sýnum, • np rit ef sýnafjöldi er breytilegur • c rit: Fyrir fjölda galla í sýni, • u rit ef sýnið/einingin er breytileg