Meyve Bahçesi ve Bağ Tesisi

1. Meyve Bahçesi ve Bağ Tesisi • Yer Seçimi: • Bir yörede sahip olduğumuz bir arazinin meyveciliğe ve/veya bağcılığa uygun olup olmadığını, uygunsa ne tür meyveciliğe (tür ve çeşit; değerlendirme şekli) veya bağcılığa (değerlendirme şekli, çeşit) daha uygun olduğunu bilmemiz gerekir. (Yere uygun yetiştiricilik) • Nasıl bir meyvecilik ve/veya bağcılık yapılacağına karar verilmişse, o zaman da düşünülen yetiştiriciliğe uygun yer ya da yerler bulunmalıdır. (Yetiştirme amacına uygun yer) • Her iki durumda da; 1. Ekolojik faktörler 2. Ekonomik faktörler dikkate alınmalıdır.

2. Ekolojik Faktörler • İklim: Sıcaklık (Ortalama sıcaklık değerleri, Etkili Sıcaklık Toplamı, soğuklama isteği, kış donları, geç donlar), Işık • Toprak: Derinlik, yapı, pH, tuzluluk, taban suyu • Su: Yağış (miktarı, düzeni), sulama olanağı, su kalitesi • Arazi: Konumu, topoğrafik yapısı, meyil (eğim ve yönü)

3. Ekonomik Faktörler • Ulaşım • Su ve enerji kaynaklarına uzaklık • Arazi ıslahı (temizlik, seki-teras, tesviye)

4. Tür ve Çeşit Seçimi • Belirlenmiş Belirlenecek • Yer Uygun ve ticari değeri yüksek tür/çeşit • Ticari değeri Uygun yer yüksek tür/çeşit

5. Anaç Seçimi • Meyvecilik: Doğrudan çelikle, daldırma ve doku kültürü ile fidan üretiminin mümkün olmadığı türler ve çeşitler için anaç kullanılması zorunludur. • Meyve anaçlarında da klon veya çöğür anaçları kullanılır.

6. Anaç Seçimi • Bağcılık: Ülkemizde bağcılığa uygun yörelerin filoksera ve nematodlarla bulaşık olduğu kabul edildiğinden, bağ tesislerinde Amerikan asma anaçları üzerine aşılı yetiştiricilik zorunludur.

7. Tozlanma İsteğinin Bilinmesi • Elma, kiraz, badem, erik, ceviz, pikan, armut, incir ve zeytinde kendine uyuşmazlık, hatta grup uyuşmazlığı söz konusu olduğundan bu türlerle bahçe kurulurken uygun tozlayıcı kullanılmalıdır. • Bazı üzüm çeşitleri de (Çavuş, Hönüsü, Tahannebi) çiçek tozları kısır olduğundan tozlayıcıya gereksinim duyulmaktadır.

8. Dikim Planlaması • Tür ve çeşitlerin yerleşimi • Yol güzergahları ve genişliklerinin belirlenmesi • Dikim sisteminin ve sıklığının belirlenmesi • Fidan sayısının belirlenmesi • Sıra yönlerinin belirlenmesi • İşaretleme • Dikim

9. Dikim Sistemleri

10. Dikim Sistemleri 1. Kare Dikim Bu dikim sisteminde omcalar arasındaki mesafe, sıralar arası ve sıralar üzerinde eşittir. Kare sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan ihtiyacı (1 da)=1000/a2 a: Karenin bir kenar uzunluğu (m)

11. Dikim Sistemleri 2. Dikdörtgen Dikim Sıra arası ve sıra üzeri aralıklar farklıdır. Son yıllarda en çok kullanılan dikim sistemidir. Dikdörtgen dikim sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan İhtiyacı(1 da)=1000/axb a: Dikdörtgenin kısa kenar uzunluğu (m) b: Dikdörtgenin uzun kenar uzunluğu (m)

12. Dikim Sistemleri 3. Üçgen (Hekzagonal) Dikim Omcaların eşkenar üçgenin köşelerine dikildiği sistemdir. Üçgen dikim sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan İhtiyacı (1 da)=1000/a2x1.15 a: Eşkenar üçgenin bir kenar uzunluğu (m) Örn: a=2 m olduğunda bir kenar için gerekli fidan sayısı 287 adettir

13. Dikim Sistemleri 4. Satranç (Diyagonal) Dikim Bu sistemde 4 omca karenin köşelerine 1 omca da karenin ortasına gelecek şekilde dikim yapılır. Satranç sisteminde birim alan için gerekli olan fidan sayısı, Fidan İhtiyacı (1 da)=1000/a2 a: Satranç tahtası şeklinde dikilmiş omcalar arasındaki küçük karenin bir kenarının uzunluğu(m)

14. Dikim Sıklığı • Meyve bahçesi tesisinde dikim sıklığı; • Ekolojik koşullara (EST, yağış, toprak yapısı) • Tür, çeşit, anaç, gelişme kuvvetine (taç genişliği) • Yetiştirme sistemine (klasik, yoğun) bağlı olarak 10-1000 ağaç/da arasında değişir.

15. Dikim Sıklığı • Bağ tesisinde dikim sıklığı; • Ekolojik koşullara (EST, yağış, toprak yapısı) • Terbiye şekline (gövde yüksekliği, taç genişliği) • Değerlendirme şekline (sofralık, kurutmalık, şaraplık) bağlı olarak 50-1000 omca/da arasında değişir.

16. Arazi Hazırlığı • Temizlik • Teraslama (%12’den daha meyilli arazilerde) • Tesviye (engebeli arazilerde) • Riper çekme (yaz ortasında 75cm derinlikte dama)

17. Dikim Yerlerinin İşaretlenmesi • Arazinin şekline uyun olarak iki ana hat çekilir. • Sıralara paralel hatta, yeterli sayıda dik çıkılır. • Önce dik çizgiler üzerindeki işaretleme tamamlanır. • Ardından da diğer kısımlar doldurulur. • Dikim yerleri herek çakılarak belirlendikten sonra dikim tahtası kullanılarak fidan yeri sabitlenir. • İşaret herekleri merkez alınarak dikim çukurları açılır.

18. Fidan Dikimi • Dikim çukurları; kürek, bel, motorlu el burgusu, traktörün kuyruk milinden hareket alan burgularla açılabildiği gibi son yıllarda sık dikim şaraplık üzüm bağlarında olduğu gibi dikim makinesi ile doğrudan dikim de yapılabilmektedir.

19. Aşılı Meyve Fidanı Dikimi

20. Aşılı Asma Fidanı Dikimi

21. Sebze Bahçesi Tesisi • Yer seçiminde ve tür/çeşit seçiminde dikkate alınması gereken faktörler meyve bahçesi ve bağ tesisi ile aynıdır. Ancak sebze yetiştiriciliğinde sulama, arazi tesviyesi ve ekim nöbeti (münavebe) daha önemli ve öne çıkan unsurlardır.

22. Sebzecilikte İşletme Şekilleri • Amatör Sebzecilik (Hobi Sebzeciliği) • Köy Sebzeciliği (Karışık Sebzecilik) • Ticari Sebzecilik • Bahçe Sebzeciliği • Tarla Sebzeciliği • Örtü altı Sebzeciliği • Endüstri Sebzeciliği • Organik Sebzecilik

23. Hobi Sebzeciliği

24. Yıllık Bakım İşlemleri • Toprak işleme • Budama • Sulama • Gübreleme • Tarımsal Savaş • Hasat

25. Toprak İşlemenin Amaçları • Yabancı ot kontrolü • Toprağın havalandırılması • Besinlerin bitkilerce alınabilir hale getirilmesi • Yüzeyde oluşan kaymak tabakasının kırılarak su kaybının önlenmesi

26. Meyvecilikte ve Bağcılıkta Budama • Budama: Canlı toprak üstü organlarına uygulanan kesme, bükme, tomurcuk ve yaprak alma gibi işlemlerdir. Budamanın amaçları: • Bitkileri en kısa sürede ürüne yatırmak ve onları uzun süre ürün çağında bırakmak. • Bitkilerin toprak altı organları ile toprak üstü organları arasında gelişme yönünden sağlam bir denge kurmak • Toprak işleme, budama, hasat ve mücadele gibi kültürel işlemleri kolaylaştırmak • Karbon asimilasyonunu artırmak amacıyla ışıklanmayı sağlamak ve yaprak alanını dengeli bir şekilde artırmak • Periyodisiteyi azaltmak veya önlemek • Ürün ve verim kalitesini düzenlemek

27. Meyvecilikte ve Bağcılıkta Budama • Amaçlarına Göre: Şekil Budaması Ürün Budaması Gençleştirme Budaması • Yapıldığı Döneme Göre: Kış (Ürün ve Gençleştirme) Budaması Yaz Budaması (Yeşil Budama)

28. Meyve Ağaçlarına Verilen ŞekillerDikkat edilecek unsurlar: • Meyve ağaçlarına verilen şekiller, ekolojik ve ekonomik koşullara göre değişir. • Ağır (şiddetli) budamalardan kaçınılmalı, • Yan dallar olabildiğince geniş açılı oluşturulmalıdır.

29. Meyve Ağaçlarına Verilen Şekiller • Goble (Nemli bölgelerde, üç ana dal, ortası açık, hemen tüm meyve türlerine uygun) • Doruk Dallı(Kurak ve güneşli bölgelerde, ortası kapalı) • Piramit(Dikine büyüyen “armut” gibi meyveler için uygundur. Spiral ve katlı olabilir) • Palmet (Duvar)(Yumuşak ve sert çekirdekli meyvelerde yaygındır)

30. Piramit

31. Palmet

32. Verim budamasının prensipleri 1 . Meyve ağaçları yaşlandıkça daha şiddetli budanır. 2. Ana dallar üzerinde dikine büyüyen üst üste binmiş dallar çıkarılır 3. Ana ve yardımcı dallar çıplaklaşmaya başladığında kısa kesilerek sürgün vermeye zorlanır. 4. Meyve dallarından yaşlı olanlar çıkarılarak yeni meyve dalı oluşumu teşvik edilir. 5. Kuru hastalıklı zayıflamış dallar kesilerek dipten çıkarılır. 6. Ana ve yardımcı dallar üzerinde fazla meyve dalı oluşmuşsa seyreltilir. 7. Eğme bükme işlemleri yapılmaz 8. Meyve ağırlığı nedeniyle aşırı eğilen dallar diğer dallara bağlanarak sağlamlaştırılır.

33. Gençleştirme budaması • Ağaçlarda yeniden kuvvetli sürgünler oluşturarak yeni bir taç oluşturmasını sağlamak için yapılan şiddetli budamalardır. • Gençleştirme budamasına meyve türünün dayanım gücü dikkate alınmalıdır. Örneğin zeytin en dayanıklı türdür, bunu armut, erik, elma kayısı ve kiraz izler

34. Bağcılıkta Budama • Bağcılıkta hem kış (ürün), hem de yaz (yeşil) budaması meyveciliğe göre çok daha önemlidir. Çünkü kış budaması gelişme ve verim arasındaki dengenin sağlanmasında; yaz budaması veya yeşil budama ise verim ve gelişmeye müdahale edilerek ürün kalitesinin artırılmasında belirleyici uygulamalardır.

35. Bağcılıkta Önemli Terbiye Şekilleri

36. Goble

37. ÇÇift Kollu Guyot

38. Çift Kollu Kordon

39. Bağlarda Kış (Ürün) Budaması • Kısa Budama • Karışık Budama

40. BAHÇE BİTKİLERİNDE SULAMA • Sulama bağ-bahçe bitkileri için hayati önem taşımaktadır. • Otsu yapıdaki bahçe bitkileri (sebzeler, süs bitkileri, çimler) daha sık sulama ister. • Gelişme dönemindeki yüksek sıcaklıklar ile düşük yağış + düşük nem kombinasyonu bitkilerin su ihtiyacını artırır. • Hafif toprakların su tutma kapasiteleri düşük olduğundan, özellikle sıcak yörelerde bu tip topraklarda yetiştirilen bitkiler daha sık bol su ister. • Sulamasız bağ ve bahçe yetiştiriciliği yapılabilmesi için Karadeniz bölgesinin büyük bir bölümünde olduğu gibi özellikle gelişme dönemindeki yağışların düzenli ve yeterli olması gerekir. • Karadeniz Bölgesi dışında zeytin, antepfıstığı, badem, kurutmalık kayısı, ceviz, vişne ve armut, şaraplık ve kurutmalık üzümler dışındaki diğer bahçe bitkilerinin sulama yapmadan ekonomik olarak yetiştirilmesi mümkün değildir.

41. Sulama Zamanı Nasıl Anlaşılır ? • Meyvebahçeleri ve bağlarda sulama zamanına karar verilmesi daha zordur. Çünkü bu bitkilerin kök sistemleri daha gelişmiş olduğundan, yapraklarda solma görüldüğünde sulama için geç kalınmış olur. • Kural olarak, toprak nemi sürekli solma noktasına inmeden sulama yapılmalıdır. • Kök bölgesindeki kullanılabilir suyun %50-75’i bitki tarafından alındığında, ya da bir başka deyişle topraktaki kullanılabilir su kapasitesi %50-25’e düştüğünde sulama yapılması önerilir. • Kullanılabilir su (nem) kapasitesinin belirlenmesinde değişik yöntemler kullanılabilirse de, son dönemlerde gelişmiş tansiyometreler bu amaçla kullanılmaktadır.

42. Sulama Aralığı • Pratik olarak,sulama aralığı, topraktaki kullanılabilir suyun %50’sinin bitkinin günlük su tüketimine bölünmesi ile bulunur. • Sulama aralığı; iklim, toprak ve bitki faktörlerine göre değişir.

43. Sulama Yöntemleri • Suyun verildiği yere göre; yüzey sulama ve dipten sulama, suyun basınç uygulanıp uygulanmamasına göre basınçsızve basınçlıolarak sınıflandırılır.

44. Sulama Suyu Kalitesi • Sulama suyu kalitesini etkileyen en önemli faktör tuzluluktur. Son yıllarda şehir ve sanayi atıklarının su kaynaklarında yarattığı kirlilik çok ciddi bir sorundur.

45. GÜBRELEME • Bitki Besin Elementleri: • Kültür bitkilerinin sağlıklı gelişebilmeleri için 16 elementin mutlak gerekli olduğu saptanmıştır. • Bunlardan Karbon(C), CO2 olarak havadan; Hidrojen(H) ve Oksijen(O) ise toprak suyundan alınır.

46. Kalan 13 element ise iyon halinde topraktan alınır. • Bunlardan Azot(N), Fosfor(P), Potasyum(K), Kalsiyum(Ca), Magnezyum(Mg) ve Kükürt(S) daha fazla alınan ve kullanılan elementlerdir (Makro Elementler). • Demir(Fe), Çinko(Zn), Mangan(Mn), Bakır(Cu), Bor(B), Molibden(Mo) ve Klor(Cl) ise çok daha az miktarlarda alınan ve kullanılan elementlerdir (Mikro Elementler).

47. Organik Gübreler • Toprağın fiziksel ve biyolojik özelliklerinin iyileştirilmesi (organik gübreler) • Ahır gübresi, kompost, yeşil gübre vb. organik maddeler • Topraktaki düzey %2’nin üzerinde olmalı • 2-3 yılda bir kullanılmaları önerilir • Son yıllarda humik ve fulvik asit içeren gübreler ön plana çıkmaktadır.

48. İnorganik Gübreler • Toprakta yetersiz olan besin maddelerinin tamamlanması (inorganik gübreler) • Azotlu gübreler (amonyum sülfat, üre, amonyum nitrat) • Fosforlu gübreler (normal ve triple süper fosfat, DAP, MAP) • Potaslı gübreler (potasyum sülfat, potasyum nitrat) • Magnezyumlu gübreler (magnezyum sülfat) • Kükürtlü gübreler (toz kükürt) • Kompoze gübreler (15-15-15, 18-18-18, 20-20-20) (granül, toz, sıvı olabilir)

49. Gübre İhtiyacının Belirlenmesi • Toprak Analizi (Sonbahar) • Yaprak Analizi (İlkbahar sonu-Yaz başı)

50. SEBZE BAHÇESİNDE YILLIK BAKIM İŞLEMLERİ • TOPRAK İŞLEME • EKİM-DİKİM YERLERİNİN HAZIRLANMASI • KARIKLAR, TAVALAR, TAHTALAR, MASURALAR • FİDE YETİŞTİRME • EKİM-DİKİM • SULAMA • GÜBRELEME • MÜCADELE