Tworzenie rynku w energetyce Rola państwa

2. Tworzenie rynku w energetyce Rola państwa Profesor dr hab. inż. Władysław Mielczarski Politechnika Łódzka, European Energy Institute

3. Rynek naturalny, czy narzucony? • Większość rynków powstała w sposób naturalny, a rola państwa sprowadzała się do ich ograniczania lub nawet likwidacji • Energetyka od swojego powstania miała charakter monopolistyczny, w szczególności elektroenergetyka, która przez lata działała w formie regionalnych monopoli • Rynek w elektroenergetyce jest wprowadzany poprzez regulacje prawne narzucane przez państwo przy pewnym oporze istniejących monopoli

4. Rynek wymaga regulacji prawnych • Przed 1999 uważano, że do powstania rynku energii elektrycznej wystarczy powstanie giełdy – Praktyka pokazała błędność tego typu założeń • Konieczne jest określenie zasad: • dostępu do sieci, • korzystania z sieci • planowania pracy jednostek • bilansowania

5. Rynek wymaga określonych struktur i zasad działania Koniecznym elementem dla powstania rynku energii elektrycznej jest powstanie: • Mechanizmów wyceny energii w okresach godzinnych (30 minut) • Mechanizmów planowania pracy jednostek wytwórczych w warunkach rynkowych na podstawnie ofert • Mechanizmów bilansowania • Postania struktur odpowiedzialnych za realizację tych zadań i zapewnienie bezpieczeństwa

6. Rynek w Polsce • Projekt struktury rynku i realizacji funkcji rynkowych został zatwierdzony przez KERM w dniu 2 grudnia 1999 • Niestety projekt nie został wprowadzony do ustawy Prawo energetyczne • Pewne ogólne elementy rynkowe zostały określone w rozporządzeniu (o przyłączeniu do systemu) • Reguły rynkowe zostały określone przez Operatorów w Instrukcjach Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej oraz Sieciach Rozdzielczych

7. Punkt startowy rynku • Za punkt startowy można uważać 1 września 2001 roku, kiedy został wprowadzony rynek bilansujący pozwalający na wycenę energii w okresach godzinnych • Od tego czasu poza wprowadzeniem aukcji na zdolności przesyłowe połączeń transgranicznych zanotowano regres i szereg manipulacji rynkowych • Nie powstał rynek odbiorców końcowych - najważniejszy

8. Uwarunkowania strukturalne • Zbudowano rynek hurtowy przystosowany do działania 33 firm dystrybucyjnych i 16 dużych wytwórców • Procesy konsolidacji ograniczają potrzebę istnienia tego typu rynku hurtowego • Instrukcje Ruchu i Eksploatacji stały się narzędziem monopolizacji rynku detalicznego poprzez wprowadzenie kar za korzystanie z tego rynku • Monopolizacja rynku trwa od lipca 2002 roku przy dużej bierności urzędów centralnych

9. Warunki konieczne funkcjonowania rynku energii • Ustalenie głównych struktur i zasad działania w ustawie Prawo energetyczne (2-3 stron) • Ustalenie szczegółowych zasad działania w rozporządzeniach • Sprowadzenie Instrukcji Ruchu i Eksploatacji do ustalenie szczegółowych funkcji technicznych operatorów

10. Określenie struktur energetyki • Mechanizmy i struktury rynku zależą od organizacji przedsiębiorstw energetycznych – Inne są dla wielu małych firm – inne dla kilku pionowo zintegrowanych • Proces integracji, w tym pionowej, jest nieunikniony, jeżeli nastąpi prywatyzacja • Po konsolidacji znacznie wzrośnie wartość firm • Kto zyska na wzroście wartości zależy od kolejności prywatyzacji i konsolidacji

11. Przykład efekty konsolidacji CEZ - Wzrost cen akcji Cena akcji CEZ [CZK] 500 • Wzrost wartości akcji • Sty. 2004 – Gru. 31, 2004 • Sty. 2004 – Kwi. 1, 2005 460 • +134% 420 • +178% 380 340 Cena akcji w dniu 1 kwietnia, 2005 CZK 406 300 260 220 180 140 1 Sty. 2004 1 Sty. 2005 April 1, 2005 1 Cze. 2004 Source: Prague stock exchange; ČEZ, a.s. – Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji „Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, Łódź

12. Grupa ČEZ , Czechy, 2004* • Sprzedaż (TWh) • Odbiorcy (m) • Moce wytwórcze (MW) • Zatrudnienie • EBIT (EUR m) • EBITDA (EUR m) • Sprzedaż (EUR m) • 67.8 • 3.44 • 12,297 • 17,855 • 639 • 1,251 • 3,339 Zakup firm dystrybucyjnych w Bułgarii i Rumunii • Grupa ČEZ w Rumunii, 2003(51% udziałów w EDC Oltenia) • Sprzedaż (TWh) • Odbiorcy (m) • Moce wytwórcze (MW) • Zatrudnienie • SSprzedaż (EUR m) • 6.8 • 1.36 • 0 • 3,027 • 340 • Grupa ČEZ w Bułgarii, 2004(67% udziałóww 3 EDCs ) • Sprzedaż (TWh) • Odbiorcy (m) • Moce wytwórcze (MW) • Zatrudnienie • Sprzedaż (EUR m) • 7.6 • 1.8 • 0 • 4,905 • 376 * Exchange rate CZK/EUR 30 Source:; ČEZ, a.s. – Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji „Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, Łódź

13. Możliwości nabycia firm energetycznych w Europie rozpatrywane przez CEZ • Możliwości nabycia w latach 2004-2006 • Polska • Wytwarzanie – Dolna Odra, Kozienice, PAK • Dusrybucja – ENEA and others • Bułgariawytwarzanie – TPPs Varna, Russe dystrybucja • Rumuniadystrybucja Muntenia Sud, Wytwarzanie – TPP Turceni, Rovinari, Craiova • Czarnogórawytwarzanie + kopalnie – TPP Pljevlja, kopalnia Rudnik • Macedonia(Wytwarzanie + dystrybucja - grupa ESM) • Central Europe Source:; ČEZ, a.s. – Prezentacja Wice-Prezesa Alana Svobody na konferencji „Europejski rynek energii elektrycznej, 10-12 maja 2005, Łódź Source: ČEZ, a.s.

14. Rynek energii elektrycznej

15. Zakup energii z ograniczeń

16. Rynkowy system zakupu ograniczeń

17. Obecna sytuacja • Elektroenergetyka jest przeregulowana • Zamiast zasad określających działania rynków w pewnych obszarach próbuje się szczegółowo określać zasady działania firm i podsektorów – np. sprzedawcy z urzędu • Konieczne jest podzielenie ustawy Prawo energetyczne na część elektroenergetyczną i gazową

18. Konieczne działania Wdrożenie regulacji wprowadzających: • Decentralizację rynku bilansującego • Rynki lokalne i lokalne obszary bilansowania • Rynek dnia bieżącego • Rynek ograniczeń sieciowych • Rynek rezerw mocy • Rynek zdolności wytwórczych • Mechanizm rynkowy ograniczający emisje SO2 i w przyszłości NOx

19. Sposób wdrożenia • Prawo energetyczne – główne zasady – na każdy rynek potrzeba 1/3 – ½ strony • Rozporządzenie o działaniu systemu elektroenergetycznego – na każdy rynek potrzeba około 1,5 – 2 stron • Instrukcje Ruchu i Eksploatacji – szczegóły techniczne

20. Podsumowanie • Rynek energii elektrycznej jest wprowadzany poprzez regulacje rynkowe w ustawie Prawo energetyczne i rozporządzeniach • Bez zdecydowanego działania organów centralnych efektywny rynek nie powstanie lub powstaną jego wynaturzenia