„Polska zawsze była w Europie”

1. „Polska zawsze była w Europie”

2. Początki polskiej państwowości Państwo polskie nie było pierwszym oraganizmem państwowym jakipojawił się na terenach zamieszkanych przez Słowian. Założone w początkach VII w. Państwo Samona, czy też. Państwo Wielkomorawskie z IX w.miały stosunkowo krótki żywot. Pozostałością Państwa Wielkomorawskiego było pojawienie się na terenie Europy Środkowo-Wschodniej wysłanych z Bizancjum misji chrystianizacyjnych.

3. Początki polskiej państwowości • Wiodąca rola w kształtowaniu państwowości polskiej przypadła najsilniejszemu z plemion na tych terenach tj. Polanom. Na jego czele stał pierwszy z historycznych władców Polski, uważany za założyciela dynastii piastowskiej, Mieszko I • Polanie na obszarze swojego funkcjonowania już przed panowaniem Mieszka I posiadali rozplanowaną sieć grodów Opis: rekonstrukcja uzbrojenia woja: kolczuga, hełm, topór, miecz, oszczepy, wczesne średniowiecze Żródło:http://www.uml.lodz.pl/indeksik.php3?menu2=4&zapytanie=4,01&poz=1&id=158

4. Początki polskiej państwowości Tworzące się państwo polskie było cały czas obiektem najazdów ze strony sąsiadów – Słowian Połabskich (Wieleci i Lucice) oraz Niemców. Największe zagrożenie stanowił ten drugi przeciwnik. Stojąca na zdecydowanie wyższym poziomie cywilizacyjnym, lepiej zorganizowana Rzesza Niemiecka posiadała również ważny, ideologiczny argument uzasadniający politykę ekspansji terytorialnej–chrystianizację pogan.

5. Chrzest Polski – 966 r. Liczne, za panowania Mieszka I, najazdy ze strony chrześcijańskich sąsiadów spowodowały, że władca Polan zdał sobie sprawę, że nie ma miejsca dla pogańskiego państwa w Europie.W 966 r. Mieszko I przyjął chrzest od państwa czeskiego. Dzięki przyjęciu nowej wiary Mieszko I wprowadził swe księstwo w krąg polityki europejskiej. Nawrócenie rozpoczęto w 966 r. od samego Mieszka i jego najbliższego otoczenia. Opis: Chrzest PolskiŹródło: www.lesna.bielsko.opoka.org.pl/ wnetrze/6.jpg

6. Chrystianizacja Polski Wejście Polski do wspólnoty chrześcijańskiej stosunkowo szybko zaczęło przynosić konkretne efekty. Od tego czasu Polska stała się podmiotem w prowadzonych wówczas grach dyplomatycznych. Następca Mieszka I, Bolesław Chrobry sam stał się inicjatorem chrystianizacji pogańskich sąsiadów Polski tj. bałtyckiego plemienia Prusów. Zadania tego podjął się w 997 r. uciekający przed prześladowaniami biskup praski Wojciech.

7. Zjazd w Gnieźnie – 1000 r. • Do Polski w 1000 r. przybył cesarz Otton III. • Władca ówczesnych Niemiec pragnął stworzyć uniwersalne państwo obejmujące całe zachodnie chrześcijaństwo, zaś w Bolesławie widział wspólnika do realizacji swego dzieła. • Otton III był pod wrażeniem wystawności, z jaką przyjął go władca Polski. Opis: Hołd składany przez narody Ottonowi III. Miniatura z ewangeliarza Ottona III (Pochodzi z około 1000 roku.) Źródło: www.republika.pl/historia_piastow/ gniezno/img17.jpg

8. Miejsce Polski w średniowiecznej Europie Okres rozbicia dzielnicowego (1138-1320) nie sprzyjał aktywnemu udziałowi książąt polskich w polityce międzynarodowej. Spory wewnętrzne sprawiły, że Polska była w dużej mierze przedmiotem ingerencji ze strony silniejszych sąsiadów. Zwiększenia roli Polski na arenie międzynarodowej nie sprzyjały również najazdy tatarskie, czy pojawienie się Zakonu Krzyżackiego na ziemiach polskich. Mimo chaosu i wewnętrznych waśni znaleźli się na ziemiach polskich książęta, którzy włączyli się w ogólnoeuropejski ruch krucjatowy.

9. Monarchia ostatnich Piastów Zadanie przywrócenia odpowiedniej rangi Polski na arenie europejskiej przypadło w udziale synowi Władysława Łokietka, Kazimierzowi Wielkiemu. Zdając sobie sprawę z ogromnych obciążeń finansowych wiążących się z prowadzeniem wojen, ostatni Piast postawił na rozwiązywanie problemów z sąsiadami przede wszystkim na drodze dyplomatycznej. Przykładem tego typu działań mogą być chociażby zjazdy w Wyszehradzie w 1335 r. (z królem Czech Janem Luksemburczykiem) oraz w 1339 r. (z królem Węgier Karolem Robertem Andegaweńskim). Opis: Rys. - "Kazimierz Wielki" - Jan Matejko Żródło; http://www.kryminalistyka.fr.pl/krolowie1.php

10. Monarchia ostatnich Piastów Najlepszym świadectwem znaczenia Polski w późnośredniowiecznej Europie był słynny zjazd krakowski z 1364 r. Zaproszeni przez Kazimierza Wielkiego monarchowie: cesarz Karol IV Luksemburczyk, król Węgier Ludwik Andegaweński, Waldemar IV duński, Piotr król Cypru, margrabiowie brandenburscy Otto i Ludwik oraz liczni Piastowie z księstw znajdujących się poza granicami Korony byli pod wrażeniem przepychu, z jakim zostali przyjęci.

11. Monarchia ostatnich Piastów W 1364 roku Kazimierz Wielki wydał akt erygujący Akademię Krakowską, drugą po uniwersytecie w Pradze, tego typu uczelnię w tej części Europy. Przyjęcie bolońskiego systemu korporacji (wspólny wybór rektora przez studentów i nauczycieli) wpisywało Polskę w ogólnoeuropejski system edukacji. I choć wraz ze śmiercią Kazimierza Wielkiego uniwersytet krakowski podupadł, to jego wielkie chwile miały dopiero nadejść.

12. Monarchia ostatnich Piastów Układ wyszehradzki, który wszedł w życie w 1370 r. ustanowił polsko-węgierską unię personalną.Była ona jednak rozwiązaniem przejściowym. Elity polityczne Królestwa Polskiego zwracały się stopniowo ku Litwie. Choć była ona krajem pogańskim, to uchodziła za pożądanego sojusznika w zbliżającej się walce z agresywnym Zakonem Krzyżackim.

13. Panowanie Jagiellonów na ziemiach polskich Chrystianizacja Litwy, ślub Jagiełły i Jadwigi (1386) oraz unia polsko-litewska dały początek związkowi dwóch państw, które miały swoje losy związać ze sobą na następne czterysta lat i stać się istotnym uczestnikiem polityki międzynarodowej ówczesnej Europy. "Sarkofag królowej Jadwigi" Żródło: http://www.kryminalistyka.fr.pl/krolowie2.php

14. Bitwa pod Grunwaldem W dniu 15 lipca 1410 r. na polach Grunwaldu wojska Polski i Litwy stoczyły wielką bitwę z wojskami krzyżackimi. W konfrontacji tej Krzyżacy ponieśli druzgocącą klęskę. W bitwie poległ wielki mistrz – Ulrich von Jungingen, a także ogromna większość starszyzny zakonnej. Opis: Wojciech Kossak, Bitwa pod Grunwaldem Źródło:www.pinakoteka.zascianek.pl/Kossak_W/ Images/Grunwald.jpg

15. Panowanie Jagiellonów na ziemiach polskich Czechy i Węgry cały czas pozostawały w sferze zainteresowań następcy Władysława III, Kazimierza Jagiellończyka. Na przeszkodzie realizacji tych planów stał konflikt z Zakonem Krzyżackim – wojna trzynastoletnia. Dopiero w 1471 r. doszło do wyboru na króla, przez czeskie stany, syna Kazimierza – Władysława Jagiellończyka. Wydarzenie to doprowadziło do wybuchu długotrwałych wojen z konkurentem do praskiego tronu – królem Węgier Maciejem Korwinem. Bratobójcze walki, które wybuchły przy tej okazji pogrzebały szanse na wzmocnienie Polski.

16. Panowanie Jagiellonów na ziemiach polskich Ostatecznie władcą Czech i Węgier został Władysław, natomiast Jan Olbracht objął, po śmierci Kazimierza Jagiellończyka, rządy w Polsce.

17. Odrodzenie w Polsce – rola Polski w europejskiej kulturze i gospodarce W kontekście wzajemnych relacji i powiązań Polska-Europa należy pamiętać o zachodzących interakcjach w sferze kultury. Polska wielezyskiwała dzięki wpływom zachodniej kultury, ale mogła się również poszczycić własnymi osiągnięciami. Dzieła Mikołaja Reja, czy Jana Kochanowskiego, unikalne w skali Polski, zostały również włączone do dorobku ogólnoeuropejskiego. Z kolei wydrukowana w 1543 r. praca Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich” całkowicie zrewolucjonizowała europejskie postrzeganie świata.

18. Narastający kryzys – rządy królów elekcyjnych Wiek XVII to okres przełomowyw dziejach Polski. Rzeczpospolita wchodziła weń z pewnymi symptomami kryzysu (rokosz Zebrzydowskiego – 1606), a żegnała ten wiek jako państwo pogrążone w anarchii. Nie mniej przez cały ów okres była podmiotem i ważnym elementem układu sił w Europie.

19. Odsiecz wiedeńska W 1619 r., sprzymierzony z Habsburgami Zygmunt III Waza wysłał nieregularne oddziały polskiej lekkiej jazdy (tzw. lisowczyków), aby splądrowały Siedmiogród i tym samym zmusiły oblegającego austriacką stolicę Gabora Bethlena do odwrotu.

20. Potop szwedzki Dowodem ważnej roli Polski w europejskim systemie politycznym była pomoc wojskowa udzielona jej w latach „potopu” szwedzkiego (1655-1660) przez Austrię, Rosję i Danię.

21. Podobnie stabilizujący charakter miał udział Polski w ratowaniu oblężonego przez Turków Wiednia (1683). Poprowadzona przez Jana III Sobieskiego odsiecz uratowała cesarza i po raz kolejny dowiodła, iż Polska jest „przedmurzem chrześcijańskiej Europy”. Opis: Rzeczpospolita w poł. XVII w.Żródło:http://www.wiw.pl/historia/atlas/mapa41.asp

22. Ostatnie lata Pierwszej Rzeczypospolitej W im głębszym kryzysie pogrążało się państwo polskie tym bardziej poszerzał się krąg osób świadomych konieczności przeprowadzenia niezbędnych reform. Grono osób dostrzegających ową potrzebę skupiło się przede wszystkim wokół rodu Czartoryskich (Familia). Realny wpływ na losy państwa zyskali jednak dopiero po wyborze na króla spowinowaconego z nimi Stanisława Augusta Poniatowskiego.

23. Konstytucja 3 Maja - 1791 r. Sztandarowym dziełem polskiego Oświecenia, które jednocześnie położyło kres niepodległemu państwu była uchwalona w 1791 r. przez Sejm Wielki (Czteroletni 1788-1792) Konstytucja 3 Maja. Została ona przyjęta jako druga na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych), a pierwsza w Europie.

24. Konstytucja 3 Maja 1791 roku Polska znalazła się w czołówce postępowej myśli politycznej epoki, wyprzedzając znacznie inne kraje Europy. Opis: Uchwalenie Konstytucji 3 Maja Źródło: www.pinakoteka.zascianek.pl/.../ Konstytucja_3_maja.jpg

25. Okres zaborów • Wymazanie Rzeczypospolitej z mapy Europy było wydarzeniem bezprecedensowym w dziejach. Zniknięcie Polski nie oznaczało jednak unicestwienia Polaków. • Polacy weszli w epokę, w której możliwości uczestnictwa w kształtowaniu rzeczywistości europejskiej były ograniczone jedynie do poszczególnych, wybitnych jednostek.

26. Okres zaborów Polacy nie pogodzili się tak łatwo z rozbiorami. Inicjatywy, które docelowo miały zaowocować odbudową polskiej państwowości, zostały podjęte już w kilka lat po podziale Rzeczypospolitej przez sąsiadów. Wymienić przy tej okazji należy chociażby Legiony Polskie we Włoszech, czy udział w walkach u boku Napoleona I. Owocem tych zabiegów było powstanie w 1807 r. Księstwa Warszawskiego. Opis: Napoleon Bonaparte Źródło:mrsedivy.com/napol4.html

27. Okres zaborów – Kongres Wiedeński Odbudowę porządku w odmienionej przez rewolucję francuską i rządy Napoleona Europie powierzono obradom Kongresu Wiedeńskiego – quasi-konferencji międzynarodowej z udziałem monarchów, ministrów, wreszcie arystokratów z całego kontynentu (1815). Tak jak cesarz Francuzów był nadzieją Polaków, tak wiedeńskie obrady były ich kresem.

28. Okres zaborów – Kongres Wiedeński Zwycięzcy arbitralnie (zresztą nie po raz ostatni) podzielili ziemie polskie między Rosję, Prusy i Austrię. Zasadnicza część Księstwa Warszawskiego – tzw. Królestwo Polskie – znalazła się pod rządami cara Aleksandra I. Uchwały Kongresu pozostawiły tej nowej strukturze sporo wewnętrznej swobody, która została zagwarantowana w konstytucji. Zachodnie powiaty Księstwa Warszawskiego przekazano Prusom (w formie Wielkiego Księstwa Poznańskiego), natomiast Kraków został wyłączony jako Wolne Miasto, znajdujące się pod kuratelą trzech zaborców.

29. Powstanie listopadowe • Stopniowe i coraz bardziej dokuczliwe ograniczanie swobód i wolności (połączone z łamaniem przez cara-króla konstytucji Królestwa Polskiego) prowadziło najpierw do powstania legalnej i nielegalnej opozycji, a wreszcie do wybuchu w 1830 r. powstania listopadowego. • Wybuchło ono w nocy z 29 na 30 listopada 1830r. Opis: Powstanie listopadowe Źródło: gimnazjum1.plocman.pl/powstanie/ olszynkag.jpg

30. Powstanie listopadowe • Powstańcy zdetronizowali cara i powołali Rząd Narodowy. • Mimo początkowych sukcesów, to wystąpienie zbrojne zakończyło się porażką. • Polacy jednak kolejny raz pokazali Europie i światu, że „Jeszcze Polska nie umarła”.

31. Wielka emigracja Upadek powstania listopadowego w 1831 r. przyniósł likwidację wszystkich dotychczasowych swobód. Nie załamały się jednak całkowicie polskie nadzieje niepodległościowe. Ośrodkiem kultywującym je w największym stopniu była popowstaniowa emigracja, która ze względu na swój rozmiar i charakter (inteligencja) nazywana jest „wielką”. Znaleźli się wówczas na Zachodzie politycy, żołnierze, a także artyści, w tym tak wybitni jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, czy Fryderyk Chopin.

32. Wojna krymska Szansą na ponowne postawienie sprawy polskiej na arenie międzynarodowych rozgrywek mocarstw europejskich była wojna krymska (1853-1856). Konflikt między Rosją z jednej strony, a Turcją popartą przez Francję, Wielką Brytanię i Sardynię z drugiej rodził oczekiwania, że Zachód zechce zagrać kartą polską. Mimo pewnego zaangażowania Polaków w konflikt (pułk kozaków sułtańskich Michała Czajkowskiego vel Sadyka Paszy), nadzieje te ostatecznie okazały się płonne.

33. Schyłek XIX-wiecznej Europy Wojna francusko-pruska (1870-71) kończyła epokę konfliktów zbrojnych w XIX-wiecznej Europie. Stabilizacja stosunków na Starym Kontynencie ponownie grzebała nadzieje Polaków na rychłe odzyskanie niepodległości. Zgodnie z proroctwami Adama Mickiewicza oczekiwania swoje Polacy winni wiązać z paneuropejską wojną narodów.

34. I wojna światowa Wizja powszechnej wojny europejskiej i związana z nią nadzieją na konflikt między zaborcami nie pozwalała polskim elitom politycznym ustawać w zabiegach na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości. Sprzyjające temu warunki zaczęły się pojawiać pod koniec XIX w. Utworzenie dwóch sojuszów militarnych: Trójprzymierza (Niemcy, Austro-Węgry, Włochy) oraz Trójporozumienia (Francja, Rosja, Wielka Brytania) postawiło w przeciwstawnych blokach polskich zaborców. W takiej sytuacji Polacy musieli jasno opowiedzieć się po którejś ze stron.

35. I wojna światowa W polskich środowiskach niepodległościowych ukształtowały się dwie zasadnicze opcje polityczne. Pierwsza z nich, której głównym szermierzem był Józef Piłsudski, stawiała na współpracę z Austro-Węgrami (czyli siłą rzeczy również Niemcami). Dostrzegając główne zagrożenie w Rosji i prowadzonej przez nią polityce rusyfikacji, Piłsudski kalkulował możliwość zwycięstwa Francji i Wielkiej Brytanii (Ententa) nad państwami centralnymi. Przeciwstawną wizję przyszłego konfliktu, tzw. orientację „na Rosję”, przedstawił Roman Dmowski, główny ideolog polskiego ruchu nacjonalistycznego. Uważał, że zdecydowanie większe zagrożenie dla Polski przedstawiają Niemcy.

36. Wybuch I wojny światowej Zorganizowany w 1914 r.w Sarajewiezamach na następcę austro-węgierskiego tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, uruchomił całą lawinę wypadków. Poszczególne państwa europejskie włączyły się do konfliktu, który szybko przybrał formę wojny światowej.

37. I wojna światowa Dla obu stron w I wojnie światowej Polacy byli pożądanym sojusznikiem. Pierwotnie chciano zapewnić sobie przychylność społeczeństwa zamieszkującego tereny, na których miała przebiegać linia frontu. W przekonaniu polityków państw centralnych, czy Rosji to w zupełności powinno wystarczyć – wszak wojna miała trwać parę miesięcy. W tym należy upatrywać źródeł wydanych tuż po wybuchu wojny przez dowództwa wszystkich trzech armii zaborczych odezw.

38. I wojna światowa Pewne zmiany w podejściu do sprawy polskiej wymusiły nieoczekiwane przedłużanie się konfliktu oraz przejęcie kontroli nad ziemiami polskimi przez państwa centralne. Po pierwsze jakiekolwiek deklaracje ze strony Rosjan miały znacznie mniejszą wagę. Poza tym Niemcy zaczęli zastanawiać się nad sposobem uzyskania z Królestwa polskiego rekruta. Stąd pewne populistyczne kroki, jak otwarcie uniwersytetu i politechniki w Warszawie, czy wprowadzenie częściowego samorządu terytorialnego. Mimo pozornych ustępstw, takich jak powołanie Tymczasowej Rady Stanu, czy Rady Regencyjnej, Niemcom i Austro-Węgrom nie udało się osiągnąć zakładanego celu.

39. Schyłek I wojny światowej Ze względu na wzrastającą rolę militarną USA wśród sojuszników, wpływ ich dyplomacji stawał się coraz silniejszy. Stąd trudnym do przeoczenia był głos prezydenta Stanów Zjednoczonych Woodrow T. Wilsona, który w przedstawionych w styczniu 1918 r. tzw. 14 punktach zadeklarował konieczność utworzenia niepodległego państwa polskiego, z bezpiecznym dostępem do morza, niezawisłego politycznie i gospodarczo. Wystąpienie prezydenta W. Wilsona nastąpiło w momencie, kiedy sojusznik Niemiec i zarazem polski zaborca – Austro-Węgry zaczął coraz wyraźniej się załamywać. 11 listopada 1918 r. doszło do zawarcia zawieszenia broni między Rzeszą Niemiecką a sprzymierzonymi.

40. Schyłek I wojny światowej Splot bardzo korzystnych wydarzeń międzynarodowych, czyli przede wszystkim stopniowewycofywanie się trzech zaborców zdecydowanie ułatwiły wyzwolenie ziem polskich. Kluczowym dla dalszego biegu wypadków był powrót (10 listopada 1918 r.) Józefa Piłsudskiego z więzienia w Magdeburgu. Jemu to przekazano pełnię władzy cywilnej i wojskowej w powstającej Polsce i to na nim spoczywała przede wszystkim odpowiedzialność za dalszelosy kraju – stworzenie siły zbrojnej zdolnej do obrony młodego państwa, określenie jego granic, czy wreszcie jasne wyznaczenie przynależnego Polsce miejsca w Europie.

41. Okres międzywojenny Analizując sytuację Polski w międzywojennej Europie należy podkreślić, że słusznie starała się oprzeć swoje bezpieczeństwo na systemie sojuszy z Francją oraz Rumunią. Próby porozumienia z Czechosłowacją, czy Litwą nie mogły dojść do skutku ze względu na konflikty terytorialne z okresu walki o granice. O nawiązaniu bliższych relacji z Niemcami, które nie mogły zapomnieć o istnieniu tzw. polskiego korytarza (odcinek łączący Polskę centralną z wybrzeżem, a jednocześnie oddzielający Prusy Wschodnie od Rzeszy), nie mogło być mowy. Również Związek Sowiecki traktował pokój ryski raczej jako tymczasowe zawieszenie broni. Będący przez cały okres międzywojenny celem polskiej dyplomacji sojusz z Wielką Brytanią został zawarty dopiero na tydzień przed wybuchem II wojny światowej.

42. Polska w czasie II wojny światowej Agresja hitlerowskich Niemiec 1 września 1939 r. była uderzeniem nie tylko w państwo polskie, ale i w wartości wyznawane przez Europę Zachodnią. Przedwojenne próby uświadomienia tego problemu angielskim czy francuskim politykom nie zawsze spotykały się ze zrozumieniem. Z punktu widzenia polskiej dyplomacji cele stawiane przed nią na wypadek konfliktu zostały zrealizowane: zawarte zostały sojusze z Francją i Wielką Brytanią.

43. II wojna światowa Polska w samotnym starciu ze swoim zachodnim sąsiadem nie miała żadnych szans. Czas możliwego oporu został dodatkowo skrócony przez agresję Sowietów, którzy, łamiąc wszystkie zawarte z Polską porozumienia, wkroczyli na jej terytorium 17 września 1939 r. Mimo tak znacznej przewagi przeciwników Polska broniła się przez ponad miesiąc. W efekcie kampanii wrześniowej terytorium Rzeczypospolitej zostało podzielone między obu agresorów. Jak się miało okazać, znaczna część z niego miała już nigdy do niej nie powrócić.

44. II wojna światowa – złamanie szyfru „Enigmy” Warto wspomnieć o chyba największym polskim wkładzie w zwycięstwo aliantów, czyli o złamaniu kodu niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”. Dzięki temu Brytyjczycy i Amerykanie doskonale wiedzieli gdzie można się spodziewać niemieckiego uderzenia.

45. Schyłek II wojny światowej Niestety wysiłek poniesiony przez Polskę w czasie wojny, zarówno w kraju jak i zagranicą nie przyniósł spodziewanych efektów. Mimo że Polska rozpoczęła wojnę w obronie zachodnich wartości i należała do obozu zwycięzców, to okazała się jej wielkim przegranym. Znalazła się w bloku państw podległych Moskwie, której ideologia w żaden pozytywny sposób nie różniła się od nazistowskiej, przeciw której Polacy występowali we wrześniu 1939 r.

46. Po drugiej stronie „żelaznej kurtyny” Znalezienie się Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej pod kuratelą Moskwy oznaczało nie tylko utrzymanie ze Związkiem Sowieckim przyjaznych stosunków, ale też instalację rządówbezwzględnie podporządkowanych dyrektywom Kremla. Konsekwencje tego kroku były dla Polski tragiczne. Społeczeństwo zostało całkowicie pozbawione podstawowych praw: wolności słowa, myśli, stowarzyszania, wreszcie zagrożona została wolność wyznania – wszystkiego, na co nie mogły się zgodzić władze państwa totalitarnego. Władzę w Polsce mogła sprawować jedynie partia komunistyczna – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

47. Po drugiej stronie „żelaznej kurtyny” Mimo odcięcia Polski od Europy Zachodniej, od tej części kontynentu, z którą przez wieki była mniej lub bardziej ściśle związana, społeczeństwo z trudem dawało się ujarzmić. Protesty wybuchały również w innych państwach bloku sowieckiego. Czasami, tak jak w czerwcu i październiku 1956 r. to wydarzenia w Polsce, będącej najbardziej niepokornym krajem w obozie socjalistycznym, stanowiły impuls dla tragicznego w skutkach powstania na Węgrzech. Z kolei w 1968 r. to „Praska Wiosna” i panująca u naszych południowych sąsiadów atmosfera liberalizacji (budowy „socjalizmu z ludzką twarzą”) była iskrą, która doprowadziła do wybuchu marcowych protestów studenckich.

48. Po drugiej stronie „żelaznej kurtyny” Pewnym światełkiem w tunelu było przystąpienie w 1975 r. przez Polskę do Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Władze komunistyczne zdecydowały się na ten krok widząc w nim szansę na pozyskanie dalszych kredytów zagranicznych. Za tą cenę gotowe były zobowiązać się do przestrzegania w Polsce praw człowieka. Z tej furtki postanowili skorzystać działacze opozycji demokratycznej w Polsce (i Czechach). W reakcji na represje, które spotkały protestujących w Radomiu i Ursusie w 1976 r., powołali oni Komitet Obrony Robotników (1976). Rok później powołano stawiający sobie podobne cele Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Mimo wielokrotnych prób zastraszania i represji ze strony aparatu bezpieczeństwa, obie organizacje dość skutecznie wspierały robotników, zarówno w formie finansowej, jak i prawnej.

49. Jan Paweł II Ważnym wydarzeniem, zarówno z punktu widzenia miejsca Polski w Europie, jak i sytuacji wewnętrznej w kraju był dokonany 16 października 1978 r. wybór arcybiskupa Karola Wojtyły na papieża. Warto przypomnieć, że Jan Paweł II jest pierwszym Słowianinem na tym stanowisku. Świat wreszcie przypominał sobie o istnieniu kraju wydanego na pastwę Moskwy. Wzrosło zainteresowanie krajem, w którym społeczeństwo od z górą trzydziestu lat domagało się poszanowania swoich podstawowych praw. Osoba Jana Pawła II stanowiła także wzmocnienie dla opozycyjnie nastawionych do komunistycznego reżimu kręgów w kraju. Jego pielgrzymki zawsze były okazją do zamanifestowania prawdziwych nastrojów społeczeństwa polskiego.

50. Upadek komunizmu Mimo negatywnej oceny ustroju komunistycznego i samego faktu wprowadzenia stanu wojennego, społeczeństwa zachodnie starały się udzielać materialnego i moralnego wsparcia Polakom. Przejawem pierwszego były organizowane zbiórki żywności i odzieży. Towarzyszyły im również demonstracje przed placówkami dyplomatycznymi Polski Ludowej w różnych krajach Europy Zachodniej. W kontekście moralnego wsparcia nie można nie wspomnieć o pokojowej Nagrodzie Nobla przyznanej w 1983 r. przewodniczącemu podziemnej „Solidarności”, Lechowi Wałęsie.