Racjonalizm a relatywizm

1. Racjonalizm a relatywizm Na podstawie rozdziału 7-8 książki A.Chalmersa „Czym jest to co zwiemy nauką?” Katarzyna Michalczak

2. Plan prezentacji • główne tezy racjonalizmu i relatywizmu • sylwetki przedstawicieli obu kierunków • kryteria odróżniania nauki od nie-nauki lub pseudonauki czyli czy daną działalność można uznać za naukę • obiektywizm i indywidualizm • nauka jako praktyka społeczna • podsumowanie Racjonalizm a relatywizm

3. Główne tezy racjonalizmu • Istnieje jedno, ponadczasowe i uniwersalne kryterium, za pomocą którego można oceniać względną wartość konkurencyjnych teorii • Tylko te teorie są naukowe, które przejdą sprawdzian ustanawiany przez uniwersalne kryterium naukowości. Racjonalizm a relatywizm

4. Główne tezy relatywizmu • Nie istnieje uniwersalny, historyczny standard racjonalności, z uwagi na który można uznać, że jedna teoria jest lepsza od drugiej. • Decyzja o uznaniu teorii naukowych za lepsze lub gorsze zależy od jednostek lub społeczności, które dokonują takich ocen. • Cel poszukiwania wiedzy zależy od tego, co dana jednostka lub społeczność uznaje za ważne lub wartościowe. Racjonalizm a relatywizm

5. RACJONALISTA Imre Lakatos ur. 1922- zm. 1974 matematyk fizyk i filozof wykładowca w London School o Economics autor książki „Dowody i obalenia” z zakresu filozofii matematyki RELATYWISTA Thomas Kuhun ur. 1922 zm. 1996 fizyk Harvard University autor m.in. książki „Struktura rewolucji naukowych” – polemika z zastanymi systemami filozofii nauki Sylwetki przedstawicieli kierunków Racjonalizm a relatywizm

6. Lakatos - racjonalista (1) • UNIWERSALNE KRYTERIUM RACJONALNOŚCI: hipoteza sprawdzalna w świetle danych z historii nauki • „centralnym problemem filozofii nauki jest problem ustanowienia warunków, w których teoria jest naukowa” Racjonalizm a relatywizm

7. Lakatos – racjonalista (2) • celem nauki jest prawda a metodologia programów badawczych zapewnia najlepsze środki oceny stopnia, w jakim udało się do prawdy zbliżyć. • nauka rozwija się poprzez rywalizację pomiędzy programami badawczymi Racjonalizm a relatywizm

8. Lakatos – krytyka relatywizmu • Interpretując relatywistów należałoby przyjąć że zmiana naukowa staje się kwestią „psychologii tłumu”, a postęp naukowy jest „wynikiem propagandy” Racjonalizm a relatywizm

9. Kuhn – relatywista (1) • Paradoksalnie relatywista Kunh definiuje uniwersalne kryterium dzięki któremu można ocenić względną wartość różnych teorii: ICH ZDOLNOŚĆ DO ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW. • to co jest uznawane za problem, zależy od paradygmatu lub społeczności naukowej. Racjonalizm a relatywizm

10. Kuhn – relatywista (2) • kryteria są wartościami uznawanymi przez daną społeczność naukową. „Nie ma wyższego standardu niż zgoda określonej wspólnoty” • „Wiedza naukowa, jak język, jest albo … własnością wspólną albo niczym w ogóle. Aby ją zrozumieć musimy znać określone cechy tych grup, które ją wytwarzają i nią się posługują”. Racjonalizm a relatywizm

11. Pytanie ? • Czy jest możliwe aby pewna teoria była lepsza od innej tj. bliższa prawdy (ma lepszą zdolność rozwiązywania problemów) nawet wówczas gdy żaden uczony tak nie uważa? • Czy jednostki lub grupy nie mogą się mylić w swych osądach dotyczących danych teorii? Racjonalizm a relatywizm

12. OBIEKTYWIZM wiedzę uznaje się za coś niezależnego od umysłów czy mózgów ludzkich jednostek Jednostka ludzka styka się z wiedzą niezależnie od własnych przekonań, postaw i innych subiektywnych stanów INDYWIDUALIZM fundamenty wiedzy są poznawalne za pomocą umysłu jednostki ludzkie mają dwa sposoby zdobywania wiedzy o świecie: myślenie i obserwację. Obiektywizm – Indywidualizm (1) Racjonalizm a relatywizm

13. OBIEKTYWIZM składniki wiedzy posiadają własności i cechy dzięki którym wykraczają poza dziedzinę przekonań i stanów świadomości tworzących je jednostek ludzkich. INDYWIDUALIZM wiedzę należy pojmować w kategoriach przekonań głoszonych przez ludzkie jednostki. Obiektywizm - Indywidualizm (2) Racjonalizm a relatywizm

14. OBIEKTYWIZM Teorie naukowe często posiadają konsekwencje, które nie były zamierzone przez ich twórców i których nie byli świadomi. INDYWIDUALIZM Zdania składające się na fundament wiedzy jawią się umysłowi jako jasne, wyraźne i prawdziwe dzięki rozumowaniu i kontemplacji. Obiektywizm - Indywidualizm (3) Racjonalizm a relatywizm

15. Nauka jako praktyka społeczna Praktyczny aspekt nauki: • nauka jest zbiorem technik formułowania, stosowania i sprawdzania teorii, • jest rezultatem połączonych wysiłków wielu jednostek ludzkich • w przypadku dyscyplin ścisłych dużą rolę odgrywa eksperyment. Racjonalizm a relatywizm

16. Podsumowanie • Lakatos dążył do sformułowania racjonalistycznej koncepcji nauki ale nie udało mu się w pełni osiągnąć celu. • Kuhn zaprzeczał, iżby pragnął sformułować koncepcję relatywistyczną, ale mimo wszystko ją sformułował. • Obu nie udało się do końca sformułować uniwersalnej porady dla naukowców. Racjonalizm a relatywizm

17. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !!! Racjonalizm a relatywizm