Standardet nderkombetare te auditimit (SNA): Trajtimi i SNA-ve ne kontekstin kombetar

1. Standardet nderkombetare te auditimit (SNA): Trajtimi i SNA-ve ne kontekstin kombetar Prof. Arnold Shilder, Kryetar i IAASB-ese Konferenca REPARIS e Bankes Boterore Amsterdam 5 prill 2011

2. Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese Roli dhe objektivat e IAASB-ese • Bord i pavarur per caktimin e standardeve qe i sherben interesit publik duke: • Caktuar standarde te cilesise se larte te auditimit, analizes, sigurise tjeter, kontrollit te cilesise dhe sherbimeve perkatese • Mundesimi i perputhjes se standardeve kombetare me ato nderkombetare • Kontribuon per rritjen e cilesise se auditimit ne bote dhe rritjen e besimit te publikut te raportimi financiar 2

3. Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese Struktura e IAASB-ese dhe procesi i caktimit te standardeve • IAASB: • Mblidhet per nje jave te tere, kater here ne vit • Anetaresi me baze te gjere: 17 anetare, Kryetar me orar te plote, keshilltare teknike dhe tre vezhgues te perhershem me te drejte fjale • Grupi Konsultativ Keshillimor • Mblidhet dy here ne vit, 30 organizata anetare • Procesi i caktimit te standardeve • Proces i rregullt konsultimi global dhe transparent, takime te hapura dhe mbikeqyrje nepermjet Bordit Nderkombetar per Mbikeqyrjen e Interesit Publik (PIOB) 3

4. Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese Hartimi i deklarimeve per cilesine e larte • Procesirregulltrigorozdhe transparent • Mbroninteresinpublikdhesiguronpranim ne shkalleglobale • Konsultimdhegatishmeriglobale • Dialog me paletkryesoreteinteresuara • Percaktuesit e standardevekombetareteauditimit • KomisioniiBazelit, KE, Bordi per StabilitetinFinanciar, IAIS, IFIAR, IOSCO, Banka Boterore • Investitoredhehartues (nepermjet IAASB CAG dhekontakteve) • Pale tetjerakryesoreteinteresuara: IASB, FEE, ForumiiFirmave, ICGN, organizmatanetarete IFAC, PCAOB

5. Roli, objektivat dhe struktura e IAASB-ese Hartimi i deklarimeve per cilesine e larte • Standardet nderkombetare te auditimit (SNA-te) • Standardet nderkombetare te zotimeve per siguri (SNZS-ete) • Standardet nderkombetare te zotimeve per analize (SNZA-te) • Standardet nderkombetare te sherbimeve perkatese (SNSHP-ete) • Deklarime per praktiken nderkombetare te auditimit (DPNA-te) 5

6. SNA-te e qartesuara SNA-te e qartesuara • Zhvillimirendesishemistandardeveteauditimit ne shkallenderkombetare • Rihartimii 36 SNA-vedhe ISQC 1 • Qartesi, kuptueshmeridhevijueshmeri me e madhe ne zbatim • Strukture, parimedhedetyrimetereja • Gjysma e SNA-ve ne thelbterishikuara • Forcojne “auditimin e temenduarit” • Rrisincilesine e performances ne shumefusha • Tani ne fuqi! (ngaauditimet per vitinkalendarik 2010) • Moratorium minimal 2-vjecar per standardet e reja

7. SNA-te e qartesuara SNA-te Parimetdhepergjegjesite e pergjithshme Vleresimiiriskutdhereagimindajrisqevetevleresuara Provat e audimit Perdorimiipunes se tetjereve Konkluzionet e auditimitdheraportimi per te Fushat e specializuara ISA 200 ISA 300 ISA 500 ISA 600 ISA 700 ISA 800 ISA 210 ISA 315 ISA 501 ISA 610 ISA 705 ISA 805 ISA 220 ISA 320 ISA 505 ISA 620 ISA 706 ISA 810 ISA 230 ISA 330 ISA 510 ISA 710 ISA 240 ISA 402 ISA 520 ISA 720 ISA 250 ISA 450 ISA 530 ISA 260 ISA 540 Projekt per qartesine: legjenda ISA 265 ISA 550 I ri ISA 560 Rishikuardherihartuar ISA 570 Vetemrihartuar ISA 580 Post Clarity (2009 → ) Rishikimii SNA-ve 610dhe 720 7

8. SNA-te e qartesuara Ndryshime kryesore nga Projekti per Qartesine Bazohet te parimet dhe thekson perdorimin e gjykimit profesional dhe skepticizmit profesional Kerkesa me te forta dhe me te perforcuara ne fushat kryesore : • Vleresimi i riskut (p.sh.: preventivat dhe palet perkatese) • Materialiteti dhe perdorimi i tij per vleresimin e anomalive • Provat e audimit (p.sh.: konfirmimet dhe ilustrimet) • Perdorimi i punes se te tjereve (p.sh.: auditimet ne grup dhe ekspertet) • Raportimi dhe komunikimet me auditoret (perfshire me ato te ngarkuar per qeverisjen)

9. SNA-te e qartesuara Standardet globale te audimit: Ku jemi tani? Mbeshtetja e shprehur per SNA-te e qartesuara: • OrganizataNderkombetare e KomisioneveteLetrave me Vlere (IOSCO) • KomisioniiBazelit per MbikeqyrjenBankare • Bordi per StabilitetinFinanciar • OrganizataNderkombetare e InstitucioneveteLartateKontrollit (INTOSAI) • Konferenca e KombeveteBashkuara per TregetinedheZhvillimin (UNCTAD) • Banka Boterore • FederataBoterore e Kembimeve Perdorimetetjerate SNA-veteqartesuarane nivel global: • Kongresi INTOSAI (INCOSAI) nepermjetStandardeveNderkombetareteInstitucioneveteLartateKontrollit (ISSAIs) • Harmonizimiimetodologjivete 22 rrjeteve me temirateauditimitne nivel global

10. SNA-te e qartesuara Standardet globale te auditimit : Ku jemi tani? Vendetqeperdorintashme SNA-te e qartesuara, oseqejaneangazhuart’iperdorinato ne njeteardhmeteafert: Evrope: Shqiperia, Belgjika, Bullgaria, Kroacia, Qipro, Republika e Cekise, Danimarka, Estonia, Finlanda, Gjeorgjia, Greqia, Hungaria, Islanda, Irlanda, Kosova, Letonia, Lituania, Malta, Hollanda, Norvegjia, Serbia, Sllovakia, Sllovenia, Suedia, Zvicra, Turqia, Mbreteria e Bashkuar Azi/ Paqesor: Australia, Bangladeshi, Kina, Hong Kongu, India, Japonia, Kazakistani, Malajzia, Mongolia, Nepali, Zelanda e Re, Pakistani, Filipinet, Singapori, Koreja e Jugut, Sri Lanka Amerike e Veriutdhe e Jugut: Brazili, Kanadaja, Guatemala, Guiana, Meksiko, Nikaragua, Panamaja, Trinidad dhe Tobago, SHBA (kompani private) Afrike/ Lindje e Mesme: Botsuana, Kenia, Libani, Lezoto, Malaui, Mauricius, Namibia, Afrika e Jugut, Svacilandi, Tanzania, Tunizia, Uganda, Emiratet e BashkuaraArabe(Abu DabidheDubai), Zambia, Zimbabve

11. Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar Raporti i Blerte i KE-se – miratimi i SNA-ve Mbeshtetja per miratimin e SNA-ve – mbeshtetjengaorganizmaprofesionale, firma, autoritetepublike, akademi, investitore; hartues/kompani me pikepamjetendryshme Impaktimbi SME-te/SMP-ete: “Fillimisht, duhetteperpiqemiqetemos u shkaktojme SME-eve dhefirmavetevogladhetemesmeteauditimitshpenzimetetjera…” • Eshtekuptuar mire motoja e IFAC-ese “Auditimieshteauditim”; shpeshherecitohetpublikimiistafitte IAASB-ese; janeterendesishemudhezuesit e Komisionitte SMP-eselidhur me zbatimin; ED-te per analiza/perpilime: mundteperdorenngasubjektet e perjashtuarangaauditimi Qeverisja: Nevoja per tavenetheksintepavaresia, procesiirregullt, transparenca e procesittecaktimittestandardeve • Qeverisjadhekandidaturat; interesipublik; pjesemarrja e investitoreve– simundtepermiresohetkjo?

12. Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar Raporti me rregullatoret e auditimit • Eshte i rendesishem dialogu ndermjet IAASB-ese dhe rregullatoreve te auditimit: • Interpretimi i standardeve; rendesia e gjykimit profesional • Dokumentacioni i auditimit perpjestimor • Cfare mesimesh duhen nxjerre nga konkluzionet e inspektimeve • Kontakte te rregullta mes IAASB-ese dhe IFIAR • Sesione plenare, grupe pune, takime te posacme • Evrope: nga EGAOB tek Grupi Evropian per Inspektimin e Auditimit • Takimi i pare IAASB-EAIG, qershor 2011 (dhe i posacem) 12

13. Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar Faktoret kryesore per te patur sukses • Zbatimi i efektshem eshte shume i rendesishem per realizimin e avantazheve te plota • Nevoja per miratimin e plote te SNA-ve, perfshire deklarimet perkatese; ISQC 1, Kodi i Etikes per Kontabilistet Profesionale • Duhen kuptuar dhe duhen shkembyer mendime se si mund te zbatohen SNA-te ne menyre perpjestimore me madhesine dhe kompleksitetin e subjektit • Projekte per t’u dhene asistence SME-ete/SMP-ve; analiza dhe perpilime • Nuk duhen nenvleresuar sfidat e zbatimit praktik • Arsimimi/trainimi; metodologjite e auditimit; monitorimi dhe zbatimi 13

14. Miratimi dhe zbatimi ne kontekstin kombetar Zbatimi i SNA-ve te qartesuara Mbeshtetja e IAASB-ese • Qendra e IAASB-ese per Qartesine(http://web.ifac.org/clarity-center/index) • Modulet per SNA-te (11 video + paketadiapozitivesh per SNA-te e rishikuara) • Sinjalet e alarmitqejepstafii IAASB-ese, pyetjedhepergjigjedhepyetjetqebehen me shpesh • Modulet per SNA-telidhur me qartesine • Projekt per monitorimin e zbatimit Komisioni IFAC SMP: • SNA-tedheudhezuesit per kontrollin e cilesise • Mbeshtje per perkthimin e IFAC

15. “Auditimi rigoroz eshte shume i rendesishem per rivendosjen e besimit dhe sigurise te tregu; ai kontribuon ne mbrojtjen e investitoreve dhe uljen e shpenzimeve kapitale te kompanive.” Raporti i blerte i KE-se, tetor 2010

16. http://www.iaasb.org