POCHP - poznaj swojego wroga

1. POCHP - poznaj swojego wroga Poradnik dla osób dotkniętych przewlekłą obturacyjną chorobą płuc Żaklina Jastrowska Magdalena Łuczyńska Julian Waszak

2. Spis treści • Na początek. • Ten poradnik jest dla Ciebie. • Analiza Twojej sytuacji. • Czym jest POCHP? • Jak leczyć? • Lepiej zapobiegać... • O nikotynizmie. • Czym jest uzależnienie? • Choroby odtytoniowe. • Skutki biernego palenia. • Gdzie szukać pomocy? • Pytania i odpowiedzi. • O autorach. • Bibliografia.

3. Na początek • Kiedy po latach palenia i wdychania dymu tytoniowego nie możemy sobie poradzić z porannym odksztuszaniem, coraz częstszymi napadami kaszlu i duszności decydujemy na szukanie pomocy u specjalisty, mając nadzieję, że nie zostanie u nas zdiagnozowany rak. Wiele osób z ulgą przyjmuje wiadomość o POCHP. Padają komentarze: "To nie rak, to tylko POCHP", "Mam jakieś tam POCHP i może będzie to trzeba leczyć w przyszłości", "Nic mi nie jest, mam tylko POCHP". • POCHP to PRZEWLEKŁA OBTURACYJNA CHOROBA PŁUC. Jest nazywana "chorobą zawodową" palaczy tytoniu. POCHP jest chorobą ŚMIERTELNĄ, nie można jej wyleczyć czy cofnąć do łagodniejszego stadium. Można jednak z nią walczyć, można się leczyć i spowolnić jej rozwój. Pierwszym krokiem powinno być rzucenie palenia papierosów i unikanie dymu tytoniowego aby choroba się nie rozwijała. • POChP jest w społeczeństwie chorobą mało znaną. Niektórzy nie zdają sobie nawet sprawy, że na nią chorują. Ta podstępna choroba rozwija się latami z każdym wypalonym papierosem. Aby móc walczyć o swoje życie, poznaj najpierw swojego wroga. Drogi czytelniku, przeczytaj ten poradnik, na pewno Ci to nie zaszkodzi, a może uratować Twoje życie lub życie bliskich Ci osób.

4. Ten poradnik jest dla Ciebie • Palisz papierosy i męczy Cię uporczywy kaszel i trudności w oddychaniu, masz duszności pojawiające się sporadycznie lub przy jakimkolwiek wysiłku fizycznym, głośny, świszczący oddech nasilający się podczas wysiłku, niewydolność serca? Jeżeli zauważyłeś u siebie którykolwiek z powyższych symptomów może to oznaczać, że cierpisz na Przewlekłą Obturacyjną Chorobę Płuc.

5. Analiza Twojej sytuacji • POChP należy do najczęstszych przyczyn zgonu. Chorzy umierają 10-15 lat wcześniej niż ich rówieśnicy. 90 proc. chorych to palacze. Pozostałe 10 proc. stanowią osoby, które były narażone na toksyczne pyły i gazy oraz bierni palacze. POChP to choroba ogólnoustrojowa - prowadzi do częstszego występowania nadciśnienia, zawałów, udarów, zakrzepicy. Pacjenci dwukrotnie częściej chorują na cukrzycę typu 2 i nowotwory złośliwe. Zagraża im osteoporoza i depresja. POChP rozwija się u co piątego palacza dlatego podstawą leczenia jest rzucenie palenia przez osoby chore. W porę rozpoczęte leczenie i stosowanie się do zaleceń lekarzy daje szansę na zachamowanie postępu choroby (pamiętaj POCHP to choroba przewlekła).

6. Czym jest POCHP? • Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) z uwagi na przyczyny i przebieg jest w zasadzie połączeniem dwóch schorzeń dróg oddechowych, a mianowicie przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc. Schorzenie ma charakter postępujący, a zmiany w płucach, jakie powoduje są tylko częściowo odwracalne. Choroba ta jeszcze w 2000 roku nie miała swojej nazwy. Ta choroba jest bardzo rozpowszechnioną chorobą cywilizacyjną, która zajmuje niechlubne 5 miejsce na liście przyczyn chorobowych powodujących skrócenie życia człowieka. Obecnie jest to najgroźniejsza choroba układu oddechowego. Liczba chorych stale wzrasta dając w ten w sposób poważne następstwa społeczne i ekonomiczne. Szacuje się, że w Polsce POChP występuje u około 15 procent dorosłych Polaków. Udowodniono już dawno, że głównym czynnikiem ryzyka rozwoju POChP jest palenie papierosów, ponieważ dym tytoniowy zawiera różnorodne substancje drażniące oskrzela. Zatem palacze papierosów są grupą wybitnie zagrożoną wystąpieniem POChP- choroba ta rozwija się w około 85 procentach przypadków u osób palących tytoń. Na rozwój objawów choroby ma również wpływ bierne palenie, czyli przebywanie w atmosferze zanieczyszczonej dymem tytoniowym i wdychanie jego szkodliwych składników.

7. Jak leczyć? • W leczeniu można wyróżnić cele „taktyczne” wynikające z aktualnego przebiegu choroby: łagodzenie objawów; zwiększenie tolerancji organizmu na wysiłek fizyczny, który wywołuje duszność i inne objawy; zapobieganie zaostrzeniom i ich leczenie. Celami strategicznymi są: poprawa ogólnego stanu zdrowia chorego oraz zapobieganie powikłaniom i ich leczenie. W tym celu stosuje się preparaty rozszerzające oskrzela, w formie gotowych inhalatorków, płynów do urządzeń do inhalacji, a także tabletek i zastrzyków. W momentach zaostrzeń choroby konieczne jest leczenie antybiotykiem oraz środkiem ułatwiającym wykrztuszanie. W razie niewydolności oddechowej zalecane jest leczenie tlenem (14-16 godzin na dobę).

8. Lepiej zapobiegać… • Najważniejsze i zawsze najskuteczniejsze jest zapobieganie chorobie i jej postępowi – czyli profilaktyka, która koncentruje się na wczesnym wykrywaniu choroby oraz na poprawie świadomości ludzi w zakresie szkodliwości palenia oraz metod zapobiegania i leczenia uzależnień od tytoniu. W celu zminimalizowania ryzyka rozwoju choroby powinno się wykonywać regularne, coroczne badania spirometryczne, dotyczy to szczególnie osób należących do grupy o podwyższonym ryzyku, czyli palaczy powyżej 40 roku życia lub tych, którzy mają częsty kontakt z kurzem, pyłem lub różnego rodzaju gazami.

9. O nikotyniźmie • Palenie papierosów jest szkodliwe, ten zwrot jest bardzo często powtarzany ale co tak naprawdę dzieje się podczas spalania papierosa? Jest to proces chemiczny, w którego wyniku powstaje wiele groźnych trucizn. Dym tytoniowy składa się z prawie 4000 związków chemicznych, w tym ponad 40 to substancje rakotwórcze, które przedostają się do każdej części organizmu palacza oraz osób narażonych na bierne palenie. Dym tytoniowy wchłania się przede wszystkim w układzie oddechowym, a tylko częściowo w przewodzie pokarmowym w wyniku połykania wydzieliny oskrzelowej i śliny. Biotransformacja ponad czterech tysięcy składników dymu przebiega na wielu torach metabolicznych obejmujących procesy utleniania, redukcji, hydrolizy, a także ich metabolity wydalane są z organizmu z powietrzem wydychanym, z moczem lub kałem. • Dym tytoniowy zawiera ok. 4000 tysięcy szkodliwych substancji, w tym wielu rakotwórczych. Różnorodność struktury chemicznej tak dużej liczby składników dymu sprawia, że wywierają one wielokierunkowe i złożone działanie biologiczne na żywy organizm. Toksyczność dymu tytoniowego przejawia się w zmianach o charakterze ogólnoustrojowym, układowym i narządowym. Powoduje wiele groźnych chorób nowotworowych oraz innych schorzeń w tym POChP.

10. Czym jest uzależnienie? • Papierosy oraz inne używki zawierające nikotynę są wspólnie z alkoholem oraz narkotykami określane jako środki psychoaktywne i tak samo uzależniają. Pomimo, że nikotyna jest bardzo często bagatelizowana jako środek psychoaktywny, bo nie powoduje zaburzeń świadomości po spożyciu tak jak inne narkotyki, to oddziałuje na dopamino zależne układy nagrody w mózgu w podobny sposób, jak heroina, amfetamina i kokaina. Porównując działanie uzależniające substancji psychoaktywnych stwierdzono, że nikotyna uzależnia silniej niż heroina, kokaina, alkohol, kofeina i marihuana. Nikotyna, której źródłem jest wypalony papieros, oddziałuje na prawie wszystkie neuroprzekaźniki i układy neuroendokrynne. Długotrwałe używanie nikotyny związane z paleniem papierosów wywołujące zmiany strukturalne w tkance mózgowej polegające na wzroście liczby receptorów nikotyny. • Już wypalenie jednego papierosa powoduje zmiany w organizmie człowieka porównywalne do zażycia alkoholu lub narkotyku. Doraźnie nikotyna działa na człowieka pobudzająco. Podczas palenia papierosa, występuje podniesienie poziomu glukozy we krwi, co wywołuje chwilowe dobre samopoczucie. Zaraz potem następuje gwałtowne obniżanie poziomu glukozy (tzw. hipoglikemia tytoniowa). Wówczas palacz reaguje silnym pobudzeniem nerwowym, które odreagowuje sięgając po kolejnego papierosa (poprawia sobie samopoczucie). Działając w ten sposób nikotyna prowadzi palacza do uzależnienia i poważnie uszkadza jego układ krążenia. Stopień uzależnienia człowieka od nikotyny określa się przez analizę takich zmienionych zachowania jak: czas zapalenia pierwszego papierosa po przebudzenia, gotowość do rezygnacji z pierwszego porannego papierosa, liczba palonych codziennie papierosów, palenie papierosów w czasie ostrych lub przewlekłych chorób układu oddechowego, gotowość do powstrzymania się od zapalenia papierosa w miejscach publicznych, częstość zaciągania się dymem tytoniowym w trakcie palenia.

11. Choroby odtytoniowe • Najczęstszym rodzajem nowotworu spowodowanego paleniem papierosów jest rak płuc, rak złośliwy. Ale palenie tytoniu nie powoduje jedynie zachorowań na raka płuc lecz implikuje nowotwory całego układu oddechowego, jama ustna, gardło, przełyk i krtań, te umiejscowienia nowotworów są przyczynowo związane z paleniem papierosów. Palenie tytoniu prowadzi nie tylko do powstania nowotworów w narządach, które mają bezpośredni kontakt z dymem tytoniowym, „lecz także w organach odległych, takich jak pęcherz moczowy, trzustka i nerki oraz prawdopodobnie szyjka macicy i żołądek; prowadzi też do powstania białaczki. • W ramach walki z nowotworami tytoniozależnymi sformułowano pierwszą zasadę Europejskiego kodeksu walki z rakiem: "Nie pal. Palenie jest najważniejszą przyczyną przedwczesnych zgonów. Jeśli palisz, przestań. Zaprzestanie palenia, zanim rozwinie się nowotwór złośliwy lub inna poważna choroba, znacznie zmniejsza ryzyko zgonu z powodu palenia tytoniu, nawet jeśli palenie rzuci osoba w średnim wieku. Jeśli nie potrafisz przestać palić, nie pal przy nie palących. Skutki zdrowotne Twojego palenia mogą także ponosić osoby z Twojego otoczenia". • Palenie tytoniu powoduje wiele innych chorób takich jak udar mózgu, zakrzepicę naczyń mózgowych, choroby serca w tym chorobę niedokrwienną, tętniaka aorty, przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc, astmę czy POCHP.

12. Skutki biernego palenia • Osoba paląca papierosy jest narażona na wiele następstw swojego postępowania, ale palacz nie tylko wdycha dym tytoniowy, ten wydobywający się z palonego papierosa jak i wydobywający się bezpośrednio z jego płuc, ale pozwala mu się uwolnić do atmosfery, narażając innych na jego szkodliwe działanie. Wtedy gdy osoba niepaląca ma kontakt z dymem papierosowym używa się określenia BIERNE PALENIE. • Na bierne palenie narażeni są: dorośli niepalący, żyjący i przebywający w otoczeniu palaczy w środowisku domowym, w miejscu pracy, w miejscach publicznych. Dzieci i młodzież, zdani na permanentny kontakt z palącymi rodzicami, nauczycielami, wychowawcami, swoimi rówieśnikami, którzy nierzadko już palą i z innymi palącymi osobami. Dzieci nie narodzone w całym okresie życia płodowego. • Nikotyna jest bardzo szkodliwa dla rozwijającego się dziecka, powoduje wiele powikłań podczas trwania ciąży. W konsekwencji następuje wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu, skrócenie czasu trwania ciąży, obniżanie masy noworodka z szeregiem zmian patologicznych, jak niedotlenienie, kwasica, zespół zaburzeń oddychania. Te zaburzenia prowadzą do wzrostu współczynników umieralności okołoporodowej o 25-56%. Bierne palenie w trakcie ciąży jest przyczyną wielu powikłań u nowonarodzonego dziecka. Najczęściej jest to mała masa urodzeniowa dwukrotnie częściej występująca w przypadkach palenia przez matkę zmniejsza szansę na przeżycie pierwszego roku, może przyczynić się do upośledzenia, rozwoju neurologicznego i uznawana jest za czynnik ryzyka chorób serca, naczyń i chorób nowotworowych w okresie dorosłym. • Dyspozycja na bierne palenie sprzyja rozwojowi, u wszystkich niezależnie od wieku, wielu chorób oddtytoniowych w tym nowotworów złośliwych.

13. Gdzie szukać pomocy? Fora • www.zdronet.pl/forum • www.poradnikzdrowie.pl • www.forumowisko.pl • Biomedical.pl • www.astma-alergia-pochp.pl

14. Gdzie szukać pomocy? Szpitale • Kujawsko - Pomorskie Centrum Pulmonologii Zobacz więcej... 85-326 Bydgoszcz, Seminaryjna 1 Tel.: 52 325 66 00 • Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka Zobacz więcej... 85-796 Bydgoszcz, Romanowskiej 2 Tel.: 52 374 32 16 • Kujawsko - Pomorskie Centrum Pulmonologii Zobacz więcej... 85-472 Bydgoszcz, dr. Meysnera 9 Tel.: 52 328 31 50 • Kujawsko - Pomorskie Centrum Pulmonologii. Przychodnia gruźlicy i chorób płuc Zobacz więcej... 85-326 Bydgoszcz, Seminaryjna 1 Tel.: 52 325 67 33

15. Gdzie szukać pomocy? Fundacje • „Oddech nadziei” Ul. Konarskiego 1/3, Bydgoszcz tel. 52 3459911 • Fundacja im. dr. Macieja Hilgiera 01-802 Warszawaul. Marymoncka 51/6tel. (22) 632 81 57 • Polskie Towarzystwo Zwalczania Chorób Alergicznych Oddział w Bydgoszczy ul. Ujejskiego 75 85-168 Bydgoszcz tel.: 605 329 147

16. Pytania i odpowiedzi • Jak rozpoznać POChP? Rozpoznanie POChP należy rozważyć u każdej osoby palącej papierosy aktualnie lub w przeszłości, która ma następujące objawy: kaszel, odkrztuszanie plwociny i duszność podczas wysiłku fizycznego. Diagnozę trzeba jednak potwierdzić za pomocą badań czynności płuc. Badania te służą także do oceny ciężkości choroby i śledzenia jej przebiegu. Podstawowym badaniem oceniającym czynność płuc jest spirometria, która mierzy takie parametry, jak natężona pojemność życiowa (FVC) i natężona pierwszosekundowa objętość wydechowa (FEV1). Zanim ustali się plan leczenia dla indywidualnego chorego, określa się stopień zaburzeń spirometrycznych, nasilenie objawów oraz ewentualne współistnienie innych chorób, takich jak astma czy gruźlica. • Ilu ludzi choruje na POChP? Według Światowej Organizacji Zdrowia POChP zajmuje czwarte miejsce wśród najczęstszych przyczyn zgonów, za chorobami serca, udarem mózgu i zapaleniem płuc. W 2000 roku choroba ta spowodowała na całym świecie śmierć ponad 2,75 miliona ludzi. W Polsce ocenia się liczbę chorych na POChP na ponad 2 miliony, a rocznie umiera na nią blisko 15 tysięcy, co stanowi trzecią co do częstości przyczynę zgonów. • Czy POChP występuje zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet? Tak, POChP występuje u mężczyzn i kobiet. W 2000 roku w USA po raz pierwszy w historii zmarło z powodu POChP więcej kobiet niż mężczyzn, co prawdopodobnie odzwierciedla rozpowszechnianie się nałogu palenia papierosów wśród kobiet.

17. O autorach • Julian Waszak - pedagogog-profilaktyk. Student i absolwent Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Zainteresowania: profilaktyka antynowotworowa, chorób układu oddechowego takich jak POCHP, astma, mukowiscydoza. Profilaktyka i terapia uzależnień. Edukacja zdrowotna i promocja zdrowia, funkcjonowanie społeczne (w tym zawodowe) osób niepełnosprawnych. Kynoterapia i inne formy rehabilitacji przy współpracy ze zwierzętami. • Magdalena Łuczyńska- studentka doradztwa zawodowego i rehabilitacyjnego na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy • Żaklina Jastrowska- studentka doradztwa zawodowego i rehabilitacyjnego na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

18. Bibliografia • AddictionResearchFoundation - FactsabautTabaccoSzkodliwość biernego palenia tytoniu - Bartkowiak Tytoń a zdrowie i sprawność fizyczna - Bartkowiak Cekiera - Psychologiczno etyczne aspekty nikotynizmu wśród młodzieży Sołtysiak, Karwowska - Polska młodzież Droszcz - choroby układu oddechowego Dudziak - skutki palenia tytoniu dla zdrowia dziecka Europejski kodeks walki z rakiem Gomułka - encyklopedia zdrowia Hulek - pedagogika rewalidacyjna Laskowka -toksykologia dymu tytoniowego Markiewicz - zagrożenia nikotynowe a zwalczanie palenia tytoniu w niektórych krajach europy Niepsuj - przewlekła obturacyjna choroba płuc Pecyna - dziecko i choroba Staszak - palic czy nie palicSzymborski - epidemiologia i zdrowotne nastepstwa biernego palenia tytoniu