M A K R O E K O N O M I A

1. 1 M A K R O E K O N O M I A RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

2. 2 INWESTYCJE - DEFINICJA (1) Nakłady inwestycyjne (inwestycje w sensie makroekonomicznym) to nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie nowych środków trwałych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja) istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na tzw. pierwsze wyposażenie inwestycji. • Rocznik statystyczny RP 1999 • Dział XXIII. Inwestycje. Środki trwałe • Uwagi ogólne, s. 511 RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

3. 3 INWESTYCJE - DEFINICJA (2) • Nakłady na środki trwałe są to nakłady na: • budynki i budowle, w tym m.in. roboty budowlano-montażowe, dokumentacje projektowo-kosztorysowe, • maszyny, urządzania techniczne i narzędzia (łącznie z przyrządami, ruchomościami i wyposażeniem), • środki transportu, • inne, tj.: melioracje szczegółowe, koszty ponoszone przy nabyciu gruntów i używanych środków trwałych oraz od 1995 r. inwentarz żywy i zasadzenia wieloletnie, a ponadto odsetki od kredytów i pożyczek inwestycyjnych za okres realizacji inwestycji. • Pozostałe nakłady są to nakłady na tzw. pierwsze wyposażenie inwestycji oraz inne koszty związane z realizacją inwestycji. Nakłady te nie powiększają wartości środków trwałych. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

4. 4 INWESTYCJE - WARUNKI RÓWNOWAGI Inwestycje Możliwości inwestycyjne Podaż dóbr inwestycyjnych oszczędności w gospodarce, akumulacja kapitału muszą istnieć podmioty gospodarcze, które dostarczają na rynek dóbr inwestycyjnych Skłonność do inwestycji klimat gospodarczy (stopy procentowe, podatki itp.), perspektywy rozwoju sektora perspektywy rozwoju gospodarki umiejętności menedżerskie posiadany poziom kapitału wielkość zatrudnienia RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

5. 5 ZŁOTA REGUŁA OPTIMUM PRODUKCJI Decyzje inwestycyjne będą podejmowane wówczas, gdy przyrost dochodu wynikający z rozszerzenia produkcji w efekcie inwestycji będzie większy lub równy kosztom związanym z jej realizacją. przychód marginalny = koszt marginalny RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

6. Funkcja produkcji Cobba-Douglasa produkcja Y(K,N) Im więcej kapitału, tym większa produkcja kapitał Malejąca krańcowa produktywność kapitału produktywność krańcowa Im więcej kapitału, tym wolniej rośnie produkcja MPK(K) kapitał 6 ZŁOTA REGUŁA OPTIMUM PRODUKCJI: PRODUKTYWNOŚĆ KAPITAŁU RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

7. Funkcja całkowitego kosztu kapitału koszt kapitału KK(K)=K+r•K Im więcej kapitału, tym większy koszt kapitał Stały krańcowy koszt kapitału krańcowy koszt kapitału 1+r MKK(K)=1+r kapitał 7 ZŁOTA REGUŁA OPTIMUM PRODUKCJI: KOSZTY KAPITAŁU (1) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

8. 8 ZŁOTA REGUŁA OPTIMUM PRODUKCJI: KOSZTY KAPITAŁU (2) Na marginalny koszt kapitału składają się: • stopa procentowa (obrazująca koszt pozyskania kapitału) • koszt deprecjacji majątku (stopa amortyzacji) • cena nabycia dóbr kapitałowych • inflacyjny wzrost cen dóbr kapitałowych RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

9. Y, KK Y(K,N) KK(K) K K* MPK, MKK MKK(K) 1+r MPK(K) K K* 9 ZŁOTA REGUŁA OPTIMUM PRODUKCJI: PRODUKTYWNOŚĆ I KOSZTY K* to optymalna (pożądana) wielkość kapitału RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

10. MPK, MKK 1+r MKK(K) MPK(K) K0 K* K 10 OPTIMUM KAPITAŁU A WIELKOŚĆ INWESTYCJI Jeżeli gospodarka dysponuje wielkością K0 kapitału, a pożądana wielkość kapitału to K*, to konieczne będzie zwiększenie kapitału od K0 do K* poprzez inwestycje równe brakującej różnicy: I = K*-K0 = K RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

11. MPK, MKK 1+r0 MKK(K) 1+r1 MPK(K) K K0 K0* K1* 11 WPŁYW STOPY PROCENTOWEJ NA INWESTYCJE (1) Jeżeli spada stopa procentowa (z r0 do r1), maleje krańcowy koszt kapitału, pożądana wielkość kapitału rośnie, a więc rosną konieczne inwestycje. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

12. MPK, MKK 1+r1 1+r0 MKK(K) MPK(K) K K0 K0* K1* 12 WPŁYW STOPY PROCENTOWEJ NA INWESTYCJE (2) Jeżeli rośnie stopa procentowa (z r0 do r1), rośnie krańcowy koszt kapitału, pożądana wielkość kapitału maleje, a więc maleją konieczne inwestycje. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

13. MKK r 1+r0 MKK(K) r0 1+r1 r1 I(r) MPK(K) K I K0 K0* K1* I0 I1 13 WPŁYW STOPY PROCENTOWEJ NA INWESTYCJE (3) Przy stopie r0 inwestycje wynoszą I0 = K0* - K0 Przy stopie r1 (niższej) inwestycje wynoszą I1 = K1* - K0 (wyższe) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

14. r r1+r r1 I r0+r I(r) r0 I1’ I1 I0’ I0 14 WRAŻLIWOŚĆ INWESTYCJI NA STOPĘ PROCENTOWĄ Przy wysokiej stopie procentowej wzrost stopy procentowej powoduje relatywnie mały spadek inwestycji. Przy niskiej stopie procentowej wzrost stopy procentowej powoduje relatywnie duży spadek inwestycji. Oznacza to, że inwestycje są bardziej wrażliwe na zmiany stóp procentowych przy niskich stopach oraz mało wrażliwe przy wysokich stopach procentowych: I(r) = Io-b(r)•r Współczynnik wrażliwości b(r) nie jest stały! RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

15. MPK, MKK MPK, MKK 1+r0 1+r0 MKK(K) MKK(K) MPK(K) MPK(K) K K K0 K0 K0* K1* K0* 15 WPŁYW DOCHODU NA INWESTYCJE (1) Jeżeli rośnie dochód, wzrasta marginalna produktywność kapitału, pożądana wielkość kapitału rośnie, a więc rosną konieczne inwestycje. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

16. MPK, MKK 1+r0 MKK(K) MPK(K) K K0 K0* K1* 16 WPŁYW DOCHODU NA INWESTYCJE (2) Jeżeli maleje dochód, maleje marginalna produktywność kapitału, pożądana wielkość kapitału maleje, a więc maleją konieczne inwestycje. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

17. odbywa się poprzez inwestycje • jest rozłożone w czasie wywołane wzrostem dochodu lub spadkiem stopy procentowej (czas trwania procesu zależy od elastyczności cenowej dóbr kapitałowych) • musi uwzględniać zmiany cen dóbr kapitałowych 17 DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (1) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

18. PK PK S(r0) PK(0) D(r0) K* K* K0 18 DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (2) A RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

19. PK S(r0) A PK(0) D(r1) D(r0) K* K0 K0’ 19 DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (3) spadek stopy procentowej wywołuje wzrost popytu na dobra kapitałowe A’ PK(0) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

20. PK S(r0) PK(1) A A’ PK(0) D(r1) D(r0) K* K0 K1 K0’ 20 DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (4) mało elastyczna podaż rośnie w niewielkim stopniu – równocześnie następuje wzrost cen dóbr kapitałowych B RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

21. PK S(r0) B PK(1) PK(2) A’ PK(0) D(r1) K* K1 K2 K0’ 21 DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (5) wzrost rentowności produkcji dóbr kapitałowych przyczynia się do wzrostu podaży tych dóbr C RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

22. PK S(r0) PK(1) PK(N) PK(0) D(r1) K* K1 KN K0’ 22 DOSTOSOWANIE KAPITAŁU DO WIELKOŚCI POŻĄDANEJ (6) dostosowanie kapitału istniejącego do pożądanego następuje na poziomie niższym niż K0’ N RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

23. 23 WZROST CEN A PRODUKTYWNOŚĆ MARGINALNA INWESTYCJI (1) Realizując inwestycje, zaczynamy od projektów najbardziej efektywnych, czyli przynoszących największy dochód. Przy spadku wymogów efektywnościowych (wywołanych spadkiem stopy procentowej) sięgamy po projekty mniej efektywne. Gdyby ceny dóbr kapitałowych były stałe, to marginalna produktywność inwestycji byłaby taka sama jak marginalna produktywność kapitału. Gdyby ceny dóbr kapitałowych były stałe, jedyną przyczyną zmian marginalnej produktywności inwestycji i kapitału byłby spadek stopy procentowej. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

24. r r marginalna produktywność inwestycji dla cen stałych marginalna produktywność kapitału dla cen stałych A A r0 A’ A’ I K I0 I0’ K0 K0’ 24 WZROST CEN A PRODUKTYWNOŚĆ MARGINALNA INWESTYCJI (2) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

25. r r A A r0 A’ A’ B B r1 K I I0 I1 I0’ K0 K1 K0’ 25 WZROST CEN A PRODUKTYWNOŚĆ MARGINALNA INWESTYCJI (3) Wzrost cen stanowi dodatkowy czynnik (obok zmniejszenia wymogów efektywnościowych) zmniejszający efektywność marginalną inwestycji – krzywa jest silniej malejąca. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

26. 26 WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (1) Decydując się na inwestycje, należy uwzględniać koszt kapitału, wyrażony najpełniej przez stopę procentową. Niezależnie od kosztów kapitału w trakcie uruchamiania inwestycji inwestor ponosi dodatkowe koszty obejmujące: • zakłócenia w dotychczasowym procesie produkcji • proces nabywania przez pracowników umiejętności efektywnej obsługi nowych maszyn i urządzeń (szkolenia, czas niezbędny do osiągnięcia odpowiednich kwalifikacji) • zakłócenia w procesie zarządzania na poziomie operacyjnym (efekt Penrose) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

27. 27 WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (2) Współczynnik q-Tobina pozwala określić poziom pożądanego kapitału przy uwzględnieniu wszystkich kosztów inwestycji (nie tylko kosztu kapitału). Jeśli źródłem finansowania inwestycji jest kredyt bankowy, kolejne jednostki tego kredytu są coraz droższe, bo wzrasta ryzyko związane z jego udzieleniem. Marginalny koszt inwestycji – w przeciwieństwie do kosztu kapitału – wykazuje więc tendencję rosnącą. RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

28. przychód i koszt marginalny marginalny koszt inwestycji marginalny koszt kapitału marginalna produktywność kapitału q r0 (I/K)* (I/K)2 (I/K)0 28 WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (3) RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

29. q = q = 29 WSPÓŁCZYNNIK q-TOBINA (4) marginalny przychód z kapitału marginalny koszt kapitału wartość rynkowa kapitału wartość odtworzeniowa kapitału RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH

30. 30 M A K R O E K O N O M I A Ufff... Koniec RYNEK DÓBR INWESTYCYJNYCH