WIEK PRZEDSZKOLNY

1. WIEK PRZEDSZKOLNY Rozwojowy potencjał dziecka – jak go rozpoznać? Opracowanie: Anna Kotas - psycholog

2. Wiek przedszkolny jako okres przejściowy • Określenie „wiek przedszkolny” wskazuje na główne zadanie, które stoi przed dzieckiem – przygotowanie się do pójścia do szkoły. Wymaga to od dziecka osiągnięcia pewnej samodzielności. • Wiek przedszkolny jest fazą przejściową między życiem w ograniczonym środowisku domowym, a życiem w otwartym środowisku pozadomowym (głównie:szkoła)

3. Osiągnięciem wczesnego dzieciństwa było opanowanie wzorców działania w różnych sytuacjach (naśladowanie rodziców – opanowanie wzorców domowych). • Nowe sytuacje utrudniają jednak poprawne odtworzenie domowego wzoru działania. Dziecko musi nauczyć się działać w sposób dostosowany do wymogów zmieniających się warunków działania. • Jest to czas związany ze: • zmianą typu środowiska działania z zamkniętego na otwarte; • zmianą mechanizmu działania dziecka z prymitywnych form działania na wyższe

4. KUSZĄCY ŚWIAT LUDZI I PRZEDMIOTÓW - spontaniczność • Dziecko jest niezmiernie ciekawe świata. • Przez większą część etapu przedszkolnego działa spontanicznie, ulega swoim pragnieniom, jeśli czegoś zechce, to chce tego od razu i często, bez zastanowienia, samo podejmuje odpowiednie działania, aby to osiągnąć. • Im bliżej 7 roku życia, tym częściej, zanim dziecko zacznie coś robić, w jego przeżyciu będzie się pojawiał tak zwany moment intelektualny – dziecko zacznie myśleć o tym, co przeżywa. Działania dziecka będą coraz mniej naiwne i spontaniczne.

5. Rozwój społeczny • PRZEDSZKOLE = szansa na uspołecznienie działań dziecka. • Integrowanie się dzieci w grupę społeczną – socjalizacja • Kształtowanie się jednostki w grupie, czyli proces dochodzenia do wzorów przeżywania, myślenia i działania w różnych sytuacjach. • TUTORING • W wieku przedszkolnym dochodzi do istotnych zmian w społecznej sytuacji dziecka. Szczególnie intensywnie rozwijają się u dzieci uczucia rówieśnicze. • Przedszkolak staje się stopniowo coraz bardziej gotowy do przebywania poza domem bez rodziców.

6. AUTORYTETY • RODZICE STAJĄ SIĘ DLA DZIECKA AUTORYTETAMI. • Przyglądając się rodzicom dziecko zauważa, że wiedzą oni i umieją dużo więcej niż ono. Mają oni, w opinii dziecka, niemal boskie moce. Z czasem stają się „wszechwiedząca wyrocznią”, jeśli czegoś nie wiedzą to dziecko i tak im nie wierzy- urastają do rangi postaci idealnych. • Do miłości, którą dziecko darzyło do tej pory rodziców, dołącza też szacunek i uznanie. Dziecko, które szanuje swoich rodziców, podporządkowuje się im, bezkrytycznie przyjmuje wolę rodziców i ich polecenia.

7. DZIECKO, KTÓRE CZUJE SIĘ WEWNĘTRZNIE ZWIĄZANE ZE SWOIMI RODZICAMI I DOŚWIADCZA TEGO, ŻE NIE POZWALAJĄ MU NA WSZYSTKO, NAWET JEŻELI DŁUGI CZAS BĘDZIE POZOSTAWAŁO POZA ICH BEZPOŚREDNIM WPŁYWEM, NIE ZAPOMNI O NAUKACH, NAKAZACH CZY ZAKAZACH. NIE TYLKO SAMO BĘDZIE SIĘ DO NICH STOSOWAŁO, ALE BĘDZIE TEŻ TEGO OCZEKIWAŁO OD INNYCH DZIECI.

8. ZABAWA – NAJWAŻNIEJSZA FORMA DZIAŁALNOŚCI • Zabawa sensomotoryczna, manipulacyjna • Zabawa konstrukcyjna • Gry z regułami wymagają akceptacji ustalonych zasad i respektowanie ich • Zabawa na niby – stwarzanie wymyślonej sytuacji, dziecko: • spełnia swoje najważniejsze pragnienia, • rozwija się w niej społecznie, moralnie, emocjonalnie i umysłowo, • wchodzi w rolę, uczy się odróżniać fikcję od rzeczywistości.

9. DZIECIĘCE PRZYJAŹNIE • W wieku przedszkolnym obserwuje się taki rodzaj uczuć, który pozwala podzielić rówieśników, przede wszystkim własnej płci, na wrogów i przyjaciół. • Istnieje silna potrzeba bycia związanym z innym rówieśnikiem, ale przyjaźnie mają charakter tymczasowy. • Początkowo atrakcyjny jest ten rówieśnik, który ma dostęp do lepszych zabawek. Z biegiem czasu dzieci coraz intensywniej okazują sobie sympatię, odwzajemniają uczucia, wspierają się wzajemnie.

10. ROZWÓJ UMYSŁOWY – myślenie dziecka • Dzieci w wieku przedszkolnym znajdują się w stadium przedoperacyjnym: • Intensywnie rozwija się język i myślenie, • Dominują egocentryczna mowa i myślenie, • W percepcji i myśleniu dominuje centracja i nieodwracalność • Myślenie słowne i intuicyjne.

11. Przedszkolak poznaje siebie i swoje otoczenie • Dziecko zdobywa wiedzę i praktyczne umiejętności. • Zachodzą zmiany w myśleniu i uczuciowości dziecka – stopniowo przestaje być skoncentrowane tylko na sobie. • Nowa wizja świata i siebie w nim - dziecko przezwycięża chęć działania wyłącznie w celu spełnienia własnych pragnień. • Rozwój teorii umysłu – rozkwit dziecięcych teorii umysłu, tj. spójnych koncepcji czy teorii przyczynowo-wyjaśniających, które pozwalają przewidywać i wyjaśniać zachowania innych osób przez odnoszenie się do nieobserwowalnych stanów umysłu takich jak: pragnienia, emocje, wrażenia czy przekonania. • Rozwój fantazji i wyobraźni.

12. Rozwój emocjonalny • Uspołecznienie uczuć – powstają pierwsze w pełni społeczne uczucia: • Rozwój uczuć interindywidualnych – przywiązanie, antypatie i sympatie, • Intuicyjne uczucia moralne, • Regulacja zainteresowań i wartości, • Wzrost samokontroli.

13. Duma, wstyd, poczucie winy, zazdrość, zakłopotanie – emocje te nie są tylko bezpośrednią reakcją na aktualną sytuację, ale są wynikiem uogólniania wielu wcześniejszych doświadczeń podobnego typu. • Dziecko lepiej rozumie emocje własne i innych, potrafi manipulować uczuciami innych (np. poprzez przytulanie się), dzieli się emocjami z innymi. • Wzrasta refleksja nad zachowaniem i emocjami, wzrasta zdolność do lepszego radzenia sobie z trudnymi emocjami. • Bazą dla socjalizacji emocji jest więź emocjonalna łącząca dziecko z rodzicami.

14. Każdy wiek ma swoje lęki – wydaje się, że dziecko musi w czasie swojego rozwoju przejść przez pewne fazy stanów lękowych. Dzieci boją się: • wytworów swojej wyobraźni: ciemności, „czarowników”, potworów pod łóżkiem… • takich rzeczy, którymi straszą je dorośli: tego, że ktoś ich zabierze, policjantów, starszych ludzi, obcych… • nowych miejsc, nieznanych sytuacji, rozstania z rodzicami, odgłosów maszyn, burzy… • Ucieczka przed źródłem lęku jest reakcją normalną. • Lęk nie jest niczym złym i godnym potępienia. • Nie wyśmiewaj dziecka, nie zawstydzaj, nie krzycz, nie zmuszaj do stawiania czoła lękotwórczej sytuacji, dopóki samo nie jest jeszcze gotowe. • Zrozum lęk dziecka, nie mów: „nie bój się” ale: „to rzeczywiście może być straszne”; towarzysz dziecku w lęku – „jestem z tobą”, ale nie upewniaj – nie szukaj potworów…

15. AGRESJA • Działanie podejmowane w zamiarze wyrządzenia komuś krzywdy lub zniszczenia przedmiotu.

16. Jak podają źródła (M. Kielar-Turska, 2007), w rozwoju dzieci agresja pojawia się wtedy, gdy zaczynają one rozumieć, że mogą być sprawcami czyjegoś smutku, niezadowolenia, a zarazem wtedy, gdy dziecko wie, co może uzyskać, pokazując, że samo jest niezadowolone.

17. Agresję często poprzedza FRUSTRACJA. Niezaspokojone potrzeby powodują frustrację, lęk, złość. Piramida potrzeb Maslowa

18. POTRZEBY PSYCHICZNE • Bezpieczeństwa • Aktywności • Poznawcza • Samodzielności • Kontaktu • Przynależności • Posiadania

19. Agresja modelowana – naśladowcza Agresja naśladowcza występuje w wyniku oddziaływania określonych modeli zachowania się. Stanowi ona wynik mimowolnego naśladownictwa modeli agresywnego zachowania się, z którymi dziecko styka się w swym otoczeniu. Z reguły dziecko nie uświadamia sobie, że zachowuje się agresywnie, ani też nie zdaje sobie sprawy ze związku między własnym zachowaniem się a oddziaływaniem określonych wzorów.

20. CO ROBIĆ BY UNIKNĄĆ AGRESJI? JAK REAGOWAĆ ? • Rozwijać kompetencje społeczne, uczyć asertywności, tolerancji i empatii. • Tworzyć warunki do rozwoju poprzez możliwość aktywności, samodzielności, rozmowy i aktywnego słuchania. • Okazywać szacunek. • Tworzyć atmosferę życzliwości i przychylności. • Prezentować wzory prospołecznych zachowań w sytuacjach konfliktowych (modelowanie). • Zachowaj spokój, nie krzycz - tłumacz. • Nie bij! – w ten sposób uczysz agresji. Złap malucha za ręce, powiedz, że to boli i że tak nie wolno. • Bądź konsekwentny. • Mów do dziecka krótko i konkretnie. • Pozwól dziecku ochłonąć. Rozmawiaj, gdy będziecie spokojni. • Nie zostawiaj dziecka samego. • Nie każ za okazywanie złości, ale naucz dziecko radzić sobie ze złością.

21. O adaptacji słów kilka • Adaptacja  oznacza przystosowanie do nowych warunków, poradzenie sobie, zgodę na zmianę. Adaptacja dotyczy przede wszystkim Rodziców, ponieważ małe dziecko naśladuje i uczy się od nich. Obserwuje rodziców i powtarza ich zachowania, gesty, miny, odczytuje mowę ich ciała – i naśladuje ją. • Jak pomóc dziecku w adaptacji?: • Nie przeciągaj pożegnania w szatni. • Nie zabieraj dziecko do domu, kiedy płacze. • Nie obiecuj nagrody. • Nie okazuj negatywnych emocji. Kontroluj to, co mówisz. • Nie wymuszaj na dziecku, aby opowiadało o przedszkolu. • Pozwól dziecku na płacz – płakać zapewne będzie, to jest normalne. Pozwól dziecku na zmianę. • Nie strasz dziecka przedszkolem ani panią wychowawczynią.

22. Zaproponuj dziecku zabawę w przedszkole. Poczytajcie książeczki. • Razem z dzieckiem przygotuj się do przedszkola. • Tłumacz dziecku, że reguły obowiązujące w przedszkolu są dobre. • W domu wprowadź zasady i pilnuj by były przestrzegane – to da dziecku poczucie bezpieczeństwa. • Odzwyczaj dziecko od pampersa, smoczka czy picia z butelki. • Ucz samodzielności. • Chwal dziecko, że dzielnie sobie radzi w nowej sytuacji. Wytłumacz, że dorośli również się denerwują gdy robią coś pierwszy raz.

23. PRZEDSZKOLE – TU ROZWIJA SIĘ ŚWIAT DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ! 

24. BIBLIOGRAFIA: • „Psychologiczne portrety człowieka” red. Anna Izabela Brzezińska, Gdańsk: GWP, 2005 • „Rozwój psychiczny dziecka” F. Ilg, L. Bates Ames, S. Baker, Sopot: GWP, 2010 • Artykuły K. Wnęk – Joniec „Dziecko idzie do przedszkola – jak pomóc dziecku w procesie adaptacji” na: www.dziecisawazne.pl