1 / 48

HISTORIA DBH 1

HISTORIA DBH 1. 7. UNITATEA: HISTORIAURREA. LEHEN GIZAKIAK. Duela 5 milioi urte = Hominizazio-prozesua Aldaketa fisikoak Bipedoak (bi hanketan) Eskuak libre geratu Hankak eta oinak aldatu Pisua eta oreka eusteko Garezurraren edukiera handitu (burmuina garatu) Adimena handitu

nantai
Download Presentation

HISTORIA DBH 1

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. HISTORIADBH 1 7. UNITATEA: HISTORIAURREA

  2. LEHEN GIZAKIAK • Duela 5 milioi urte = Hominizazio-prozesua • Aldaketa fisikoak • Bipedoak (bi hanketan) • Eskuak libre geratu • Hankak eta oinak aldatu • Pisua eta oreka eusteko • Garezurraren edukiera handitu (burmuina garatu) • Adimena handitu • Hizkuntza artikulatua • Hominoideak: • Tximinoen arbasoa • Hominidoen arbasoa

  3. HOMINIDOAK • Eboluzioa ez zen lineala izan • Hainbat hominido-espezie bizi aldi berean • Lehenak Rift haranean (Afrika) • 4 milioi urte

  4. RIFT HARANA

  5. GIZA EBOLUZIOA

  6. HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN • AUSTRALOPITHECUS AFARENSIS • 4-2 milioi urte • Afrikako hegoaldean • Bipedoa baina artikulazio kuadrupedoa • Makilak eta harriak erabili • 25 kg – 1’2 m • Dieta: • Hostoak • Frutak • Tuberkuluak • Intsektuak

  7. HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN • HOMO HABILIS • 1,9-1,6 milioi urte • Afrikan (Afrika osoa kolonizatzen lehena) • Tresnak fabrikatu • 40 kg – 1’4 m • Garezurra ponpatua • Aurpegi motza • Ebakortzak handiagoak • Hatzapar okerragoak • Dieta: • Sustraiak • Baiak • Tuberkuluak

  8. HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN • HOMO ERECTUS • 1,8 milioi -300.000 urte • Asia • Tresnak fabrikatu • Europa, Asia eta Afrika kolonizatu • Sua eta hizkuntza ezagutu • Familietan bizi, kobazuloetan • 70 kg – 1’5 m • Dieta: • Okelak • Frutak

  9. HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN • HOMO ANTECESSOR • 850.000 urte • Europa • Ez zuen ehizatzen • Biltzailea • Animali hilak jan • Kanibalismoa praktikatzen zuten • Tresna litikoak erabili • 90 kg – 1’7 m • Dieta (Orojalea) • Okela gordina • Frutak

  10. HOMINIDOAKERDI PALEOLITOAN • HOMO SAPIENS • 40.000-10.000 urte • Europa • Ehiztari onak • Larruak erabiltzen zituzten estaltzeko • Heriotzaren kontzientzia hartu zuten • Beraien hilak lurperatzen zituzten • Dieta (orojalea): • Ehiza handia • Frutak • Salmoiak…

  11. HOMINIDOAKERDI PALEOLITOAN • HOMO SAPIENS SAPIENS • Afrika • Kontinente guztiak kolonizatu • Sedentario bilakatu • Animaliak domestikatu • Orratzak, eskulturak, arpoiak, lanparak, besokoak…erabili • Dieta (orojalea): • Ehiza • Arrantza • Bilketa

  12. PALEOLITOA • Orain dela 2.500.000-10.000 urte • Klima oso gogorra • Nomadak ziren • Haitzuloetan eta etxoletan bizi • Ehiza eta lanabesetarako teknikak hobetu • Taldeka antolatu = Klanak • Naturako produktuez elikatu = harraparien ekonomia • Elikaduraren oinarria = fruitu, baia, sustrai edo arrautzen bilketa • Okela jaten hasi • Batez ere sarraski eta ehizakiak • Arraina

  13. Tresnagintza • Arkuak, geziak, lantza-jaurtigailuak, arpoiak, sareak… • Erabilitako materialak • Harriak • Animalien hezurrak • Larruak • Adarrak… • Hiru aldi • Behe Paleolitoa • Homo habilisak • Harria lantzen lehena • Landutako errekarriak egin • Homo erectusak • Alde biko tresnak egin

  14. Erdi Paleolitoa • Neanderthalek • Harri puskak erabili tresna espezializatuagoak egiteko • Zura eta hezurrak landu (modu traketsean) • Larruzko jantziak egiten hasi • Goi Paleolitoa • Homo sapiensak • Harria lantzeko teknika hobetu • Mikrolitoak sortu: pieza txiki eta zorrotzak • Sutan gogortutako zurezko lantzak eta aiztoak landu • Arkuak eta lantza-jaurtigailuak sortu • Amuak eta arpoiak sortu • Larrua ontzeko teknikak hobetu • Sokak eta saskiak egiten zituzten

  15. NEOLITOA • Orain dela 10.000 urte • Ilgora Emankorra lurraldean • Palestina, Libano, Israel, Iran, Irak • Nekazaritza eta abeltzaintza sortu Ekialde Hurbilean • Landatzen eta animaliak etxekotzen hasi • Biztanleria hazkunde handiaren ondorioz • Ekoizle ekonomiara pasatu

  16. NEOLITOAREN HEDAPENA • Nekazaritza eta abeltzaintza • Modu autoktonoan garatu • Beste hainbat lekutan ere garatu • Asia ekialdean, Ibai Horiaren haranean (Txina) eta Indus ibaiaren haranean (India) • Erdialdeko Amerikako goi-ordokian (Mexikon) eta Andeetan (Perun) • Leku guztietan ez ziren aldi berean garatu • K.a. 8000 urtean Ilgora Emankorreko lurrak Neolitoan • Gainontzekoak Paleolitoan oraindik

  17. ABELTZAINAK ETA NEKAZARIAK • Garai honetan sedentario bihurtu • Etxola sendoak eraiki • Bizitzeko eta uzta gordetzeko • Adar eta lokatzezko egitura • Herrixkak ibai edo iturrietatik hurbil eraiki • Erraz defendatzeko lekuetan (muinoetan) • Komunitate autarkikoak zituzten • Bizitzeko behar zutena ekoitzi • Herrixken arteko produktu-trukea garatu • Meatzaritza

  18. ABELTZAINAK ETA NEKAZARIAK • Berdintasunezko gizartea zuten • Kide guztien artean banatu zereginak • Neolitoaren amaieran gizarte desberdintasunak agertu • Harria leuntzen hasi • Mikrolitoak lantzeko teknika hobetu • Lanabes eraginkorragoak egin • Zeramika asmatu • Buztina modelatu eta egosi • Ehunak erabili janzteko • Artilea, lihoa, zuntz naturalak…

  19. ARTE ETA ERLIJIOA PALEOLITOAN ETA NEOLITOAN • Zerikusia sinesmenekin eta erlijioko nahiz magiako errituekin • Erlijioaren jatorria • Naturako misterio asko ulertzeko ahaleginak • Ulertu ezin zuten guztia jainkozko izaki goren batez esplikatu • Banakako nahiz taldekako hilobiak aurkitu • Heriotzaren ondoko bizitzan sinistu • Ehorzketak, errausketak, gorpuaren jarrera, garezurra gorputzetik bereiztea, hilobiko tretxuak… • Neolitoan lehen nekropoliak agertu

  20. TRESNEN ARTEA • Apaingarriz edertutako objektu higigarriak • Goi Paleolitoan agertu: • Harrizko, hezurrezko, zurezko eta adarrezko objektu apainduak • Venusak • Emankortasunaren gurtza • Harrizko, bolizko zein buztinezko iruditxoak • Emakume gorputzen irudiak • Handi-handiak dituzte ugalketa atalak • Bularrak, aldakak eta sabela • Neolitoan oso ugariak

  21. VENUSAK Venus de Laussel Venus de Brassempouy Venus de Dolní Vestonice Venus lespugue Venus de Willendorf

  22. LABAR-PINTURAK • Haitzean egindako margolanak • Magiari eta erlijioari loturik • Goi Paleolitoan eta Neolitoan • Aire zabalean, haitzuloetan, harpeetan… • Okrea, ikatza, buztina, manganesoa, burdin oxidoa…erabiliz • Animaliak, gizakiak eta ikurrak margotu • Bisonteak, zaldiak, oreinak, arrainak… • Ehiztariak, dantzariak… • Eskuak, puntu-hurrenkerak… • Harrian grabatutako irudiak ere aurkitu dira

  23. ESKUALDE FRANKO-KANTABRIARREAN • Margolan Naturalistak • Errealitatea zehatz jaso nahi • Goi Paleolitokoak • Hainbat kolore (Polikromia) • Animalien irudiak • Gehienak haitzuloen barrualdean • Altamira (Kantabria) • Lascaux (Perigord) • Euskal Herrikoak

  24. GOI PALEOLITOKOLABAR-PINTURAK

  25. LEVANTE ALDEAN • Margolan eskematikoak • Errealitatea era sinbolikoan jaso • Neolitoaren hasieran • Kolore bakarrekoak (Monokromoak) • Giza irudiak + animaliak agertzen dira • Gehienak aire zabalean edo harpeetan • Huescatik eta Lleidatik Almeriaraino • Valltoarta (Castelló) • Albarracín (Teruel) • Ulldecona (Tarragona) • Nerpio (Albacete)

  26. NEOLITO AMAIERAKO LABAR-PINTURAK

  27. MEGALITISMOA • Harritzarrez egindako eraikinak • 400 kg baino gehiago batzuk • K.a. 5000tik K.a. 2000 (Brontze arora) • Europako kostalde atlantikoan • Neolitoko gizarte batzuetan • Honetarako behar: • Elkarlana • Trebetasun tekniko handia • Hezurrezko palak, zurezko ziriak eta harrizko mailuak eta pikotxak • Enborren gainean eraman

  28. MEGALITO MOTAK • Zertarako? • Erlijioari lotuta • Lurraldea mugarritzeko • Motak: • Menhirra • Harrizko monolito handia • Menhir-errenkada • Bata bestearen ondoan ilaran jarritako menhirrak

  29. MEGALITO MOTAK • Harrespila • Biribilean jarritako menhirrak • Santutegiak direla uste

  30. MEGALITO MOTAK • Batzuk hilobiak • Trikuharria • Ganbera estalia, bata bestearen gainean jarritako harriez • Lurrezko nahiz harrizko tumulu batek estaldutako egitura

  31. MEGALITO MOTAK: TUMULUAK

  32. METAL AROA • K.a. 6000an – Ilgora Emankorrean • Zilarra eta kobrea landu • K.a. 4000 arte metalgintza ez zen hedatu

  33. METALGINTZA • Apaingarriak egiteko erabili • Landutako lehen metala = Urrea • Beranduago = zilarra, beruna eta kobrea • K.a. 4000an kobrea urtzeko teknikak eta moldeak sortu • Kobrea material bigunegia • K.a. 2000an kobrea eta eztainua nahasi • Brontzea sortu • K.a. 1000an burdina lantzen hasi

  34. BIZIMODU BERRIAK • Nekazaritzako tekniken hobekuntza • Abeltzaintzaren hazkundea • Soberakinak edo janari-erreserbak pilatu • Ondoriz, merkataritza-trukea ugaritu • Nabigazio-teknika berriak garatu • Gurpilaren aurkikuntza • Zaldiaren erabilera • Lanaren espezializazioa agertu • Gizarte desberdintasunak ugaritu

  35. HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN • Behe Paleolitoa • Ez dago giza aztarnarik • Baina harri landuzko tresnak aurkitu • Hominido talde txikiak zeudela uste • Aztarnategi gehienak ibaietatik edo itsasertzetik hurbil • Urrunaga, Aitzabal et Urizaharra • Erdi Paleolitoa • Neanderthala agertu • Haitzuloetan bizi • Bildutako produktuak eta ehizakiak jan • Lezatxiki, Amalda (Gipuzkoan) • Kurtzia, Axlor (Bizkaia) • Murba (Araba) • Ilbarri, Sutar, Basten (Lapurdi)

  36. HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN • Goi Paleolitoa • Haitzulo gehienak kostaldetik hurbil + altitude txikian • Homo sapiensak (Cro-magnon) • Ehiztariak ziren • Artista bikainak • Pintura ugari haitzuloetan • Atxeta, Santimamiñe, Lumentza eta Bolinkoba (Bizkaia) • Lezetxiki, Labeko Koba, Ekain eta Aitzbitarte (Gipuzkoa) • Izturitze (Nafarroa Beherea) • Abauntz eta Berroberria (Nafarroa Garaia) • Etxeberri, Sinhikola (Zuberoa)

  37. HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN • Neolitoa • K.a. 5000 urte aldean hasi EH-an • K.a. 3500an sedentarizazio lehen aztarnak • Arenatza, Santimamiñe, Kobaederra (Bizkaia) • Marizulo (Gipuzkoa) • La peña (Nafarroa) • Fuente Hoz, Los Huesos (Araba) • Harisoi/Otsozelai, Izturitza (Nafarroa Beherea)

  38. HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN • Metal Aroa • Metal aroaren hasieran • Kobrea lantzen hasi • K.a. 2000 aldera • Kobrea lantzen hasi • K.a. 1000 aldera • Burdina lantzen hasi • La Hoya (Araban)

  39. HISTORIAURREAIBERIAR PENINTSULAN • Lehen biztanleak • Orain dela 2 milioi urte • Homo antecessor • Atapuerca (Burgos) • Homo neanderthalensis • Forbes Quarry (Gibraltar) • La Carihuela (Granada) • Axlor (Bizkaia) • Banyoles (Girona) • Duela 40.000 urte • Homo Sapiens • Aztarnak Bikaiko golkoan eta Mediterraneo kostaldean

  40. METAL AROA • Kobre Aroa • K.a. 3000 urte • Kobre, urre, eta zilarrezko apaingarriak eta armak • Herrixka gotorlekuetan bizi • Los Millaresko kultura (hego-ekialdean) • Bontze Aroa • K.a. bigarren 2000an • Brontzea landu • Kultura desberdinak • El Argar, Los MIllares, Talatoitak… • Burdin Aroa • K.a. VIII. Mendean • Errauts-kutxen zelaien kultura • Moldeak egiten zituzten • Hilak erraustu (zeramikako ontzietan)

More Related