Usprawnianie dzieci przed zabiegiem kardiochirurgicznym

1. Usprawnianie dzieci przed zabiegiem kardiochirurgicznym mgr Elżbieta Laskowska Klinika Rehabilitacji Dziecięcej UDSK w Białymstoku

2. Rehabilitacja dzieci po zabiegach kardiochirurgicznych jest działaniem kompleksowym, uwzględniającym równolegle rehabilitację leczniczą, pedagogiczną, zawodową i społeczną

3. Stałe elementy rehabilitacji kardiologicznej: • ocena stanu klinicznego chorego, • optymalizacja leczenia farmakologicznego, • rehabilitacja psychospołeczna, • modyfikacja stylu życia, • edukacja pacjentów i ich rodzin, • monitorowanie efektów kompleksowej rehabilitacji kardiologicznej.

4. Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna to proces, który należy: • wdrążać bezzwłocznie, • kontynuować w sposób ciągły, • prowadzić wieloetapowo, • dostosować do indywidualnych potrzeb chorego w zależności od jego stanu klinicznego, • prowadzić w sposób akceptowany przez pacjenta i jego otoczenie.

5. Cele rehabilitacji kardiologicznej w okresie przedoperacyjnym: • edukacja i psychoedukacja pacjenta; • zapobieganie niekorzystnym skutkom hipokinezy; • zmniejszenie ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych oraz ze strony układu oddechowego; • nauka ćwiczeń stosowanych po zabiegu operacyjnym; • zwiększenie ruchomości klatki piersiowej.

6. Metody kinezyterapii w okresie przedoperacyjnym • Nauka ćwiczeń oddechowych wszystkimi torami (przeponowym, dolnożebrowym, górnożebrowym). • Nauka ćwiczeń efektywnego kaszlu. • Nauka ćwiczeń nasilonego wdechu i wydechu. • Nauka ćwiczeń przeciwzakrzepowych. • Wykonywanie ćwiczeń ogólnousprawniających. • Pozycje drenażowe. • Metoda Vojty. • Metoda NDT Bobath.

7. Nauka ćwiczeń oddechowych

8. Cele ćwiczeń oddechowych • Utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc. • Zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony. • Zwiększenie siły mięśni oddechowych. • Pobudzenie do efektywnego kaszlu.

9. Technika prawidłowego oddychania • Polega na mniejszym angażowaniu do pracy głównych mięśni oddechowych (mięśni żebrowych), a większym udziale przepony. • Podczas wydechu rozszerzają się jedynie dolne partie płuc, cześć górna klatki piersiowej nie pracuje, brzuch wypychany jest na zewnątrz. • Powietrze nabierane jest nosem w tempie na raz, dwa, a wypuszczane ustami trzy, cztery, pięć.

10. Pozycja wyjściowa: Leżenie tyłem. Nogi ugięte, stopy oparte na podłodze. Jedna dłoń leży na klatce piersiowej, druga dłoń na brzuchu Ruch: Wdech nosem – dłoń na brzuchu unosi się a następnie wydech ustami – brzuch opada, a dłoń na klatce leży nieruchomo Oddziaływanie: Wzmacnianie mięśni oddechowych

11. Pozycja wyjściowa: Leżenie tyłem. Nogi ugięte, stopy oparte na podłodze. Jedna dłoń leży na klatce piersiowej, druga dłoń na brzuchu Ruch: Wdech nosem – dłoń na brzuchu unosi się a następnie wydech ustami –dłoń na brzuchu uciska brzuch, wspomagając wydech Oddziaływanie: Wzmacnianie mięśni oddechowych

12. Pacjent uczony jest oddychania torem górno- i dolnożebrowym ze wspomaganiem ruchami kończyn górnych oraz sprzyja to oswojeniu się z ruchem pomimo rany mostka a także zachęca do większej aktywności.

15. Nauka ćwiczeń efektywnego kaszlu

16. 1. Chorzy zazwyczaj oddychają płytko, aby uniknąć męczącego kaszlu – powoduje to niedostateczną wentylację płuc. 2. Chory powinien wykonywać głęboki wdech nosem, a następnie wydłużony wydech z kilkoma głębokimi odruchami kaszlowym. 3. Celem jest mechaniczne przesuwanie wydzieliny w kierunku większych oskrzeli, tchawicy i górnych dróg oddechowych.

17. Metodyka efektywnego kaszlu • Kaszel najczęściej wykonywany jest w tzw. „pozycji woźnicy” - jest to siad z pochyleniem tułowia ku przodowi, umożliwiający rozluźnienie mięśni. • Miejsce stabilizacji jest zależne od rodzaju zabiegu i dostępu operacyjnego.

18. Metodyka efektywnego kaszlu • Zaleca się kilkakrotnie w ciągu dnia w kilku seriach, stosując do trzech powtórzeń w każdej. • Wykonujemy serię 3-4 bezpośrednio po sobie następujących kaszlnięć w trakcie wydechu. • Należy zawsze pamiętać, aby kaszlący pacjent miał przy sobie ligninę lub chusteczki, w które będzie mógł odkrztuszać odrywającą się wydzielinę.

19. Sposoby stabilizacji rany pooperacyjnej • Pacjent podczas kaszlu powinien stabilizować przyszłą ranę, przytrzymując jej brzegi rękoma, ręcznikiem i jednocześnie starając się zbliżać je do siebie bez nadmiernego dociskania dłoni do powierzchni skóry. • Ułożenie dłoni pod pachami , jeśli rana będzie przebiegała w linii pośrodkowej mostka. • Stosowanie pasa stabilizującego, zwłaszcza u osób z silnym , uporczywym kaszlem oraz nadwagą.

20. Pozycja woźnicy stosowana w trakcie efektywnego kaszlu

21. Aparat do oporowanego wdechu Voldyne

22. Nauka ćwiczeń nasilonego wdechu i wydechu

23. Ćwiczenia z oporowaniem faz oddechowych, czy to wdechu czy wydechu są możliwe np. dzięki odpowiedniej pozycji ułożeniowej, środowiska wodnego, rąk terapeuty, przyborów (woreczki z piaskiem), zmniejszenia drogi wydechowej (wydech przez słomkę). • W leżeniu tyłem utrudniony jest wdech, a w staniu wydech

24. Pozycja wyjściowa: Leżenie tyłem. Nogi ugięte, stopy oparte na podłodze. Ręce w pozycji „skrzydełek” leżą na podłodze. Na brzuchu leży woreczek z piaskiem. Ruch: Wdech nosem z uwypukleniem obciążonego woreczkiem brzucha, wydech ustami –brzuch z woreczkiem opada. Oddziaływanie: Wzmacnianie mięśni oddechowych.

25. Pozycja wyjściowa: Klęk przodem do stołu. Na stole stoi naczynie z wodą. W wodzie zanurzona słomka. Ruch: Wdmuchiwanie powietrza do wody przez słomkę. Oddziaływanie: Wzmacnianie mięśni oddechowych.

26. Nauka ćwiczeń przeciwzakrzepowych

27. U chorych leczonych chirurgicznie, po zabiegu pojawia się znaczący problem dotyczących żył, a mianowicie do powstania zakrzepu w żyłach głębokich, głównie kończyn dolnych.

28. Do spowolnienia przepływu może dojść w wyniku długotrwałego leżenia w łóżku i unieruchomienia. • Aby zapobiec temu powikłaniu zaleca się czynne, energiczne ruchy w drobnych stawach kończyn górnych i dolnych, a tym samym pracę małych grup mięśniowych, która powoduje ucisk na żyły i przepchnięcie krwi w stronę serca.

29. Aby profilaktyka była skuteczna, chory powinien wykonywać około tysiąca różnych ruchów kończynami dolnymi dziennie, a więc w przeliczeniu na godzinę około szesnastu rytmicznych zgięć podeszwowych i grzbietowych oraz krążeń głównie stóp.

30. Ćwiczenia przeciwzakrzepowe są bardzo proste i nie wymagają dużej sprawności chorego oraz nie obciążają nadmiernie jego organizmu.

31. Wykonywanie ćwiczeń ogólnousprawniających

32. Cele ćwiczeń ogólnousprawniających • utrzymanie i wzmocnienie siły mięśni klatki i brzucha, • zachowanie pełnego zakresu ruchu w stawach i pełnej długości mięśni, • poprawienie krążenia, • utrzymanie dobrej czynności układu oddechowego i nerwowego z akcentem na profilaktykę i korekcję wad postawy,

33. U dzieci powyżej 3 do 18 roku życia przeprowadzane mogą być ćwiczenia w grupach, bądź indywidualnie. • Pacjenci ćwiczą w pozycjach stojącej, siedzącej i leżącej. • Chorzy po operacji przecięciu mostka powinni ograniczać ruch odwodzenia kończyn górnych do poziomu (na wysokość barków), a także odwodzenia horyzontalnego, aby zapobiec ewentualnemu rozejściu się mostka.

34. Jeżeli u chorego w wywiadzie dodatkowo zostanie stwierdzona wada postawy ciała to są wprowadzane elementy korekcji lub kompensacji. • Wady postawy nie tylko sprawiają ból, cierpienie, lecz także obniżają ogólną sprawność fizyczną.

35. Ćwiczenia bierne i czynno-bierne • Stosowane są u dzieci w wieku do 3 lat w celu utrzymania stanu fizycznego na tym samym poziomie. • Gimnastyka obejmuje wszystkie stawy kończyn górnych i dolnych. • Ruchy odbywają się we wszystkich płaszczyznach i w pełnym ich zakresie. • Działania te są równoważne z ćwiczeniami ogólnousprawniających i przeciwzakrzepowych.

36. Inne formy aktywności fizycznej przed zabiegiem kardiochirurgicznym

37. Pozycje drenażowe

38. Pojęcie drenażu ułożeniowego • przyjęcie przez chorego takiej pozycji, która ułatwi odpływ wydzieliny z drzewa oskrzelowego pod wpływem siły ciężkości.

39. Cele: • ułatwienie odpływu wydzieliny z dróg oddechowych i odksztuszania, • rozluźnienie napiętych mięśni oddechowych, • właściwa wentylacja płuc, • ułatwienie dotarcia leków, • osuszenie oskrzeli,

40. Usprawnianie według metody Vojty

41. Metoda Vojty • Należy do metod kinezyterapeutycznych sposobów leczenia, które skutecznie wspiera lekarza, terapeutę i rodziców w walce o zdrowie dziecka. • Opiera się na znajomości prawidłowych i nieprawidłowych wzorców ruchowych.

42. Metoda Vojty • Początkowo była ona stosowana u dzieci z chorobami mięśni i zaburzeniami koordynacji. • Obecnie stosuje się ją w leczeniu neurologicznych zaburzeń ruchowych takich jak np.: mpdz, wady postawy, zaburzenia motoryki oddychania i zespół Downa.

43. Metoda Vojty • Dzieci, bowiem, urodzone z wadami serca są bardzo często obarczone trisomią 21 pary chromosomów, a co za tym idzie także niepełną sprawnością ośrodkowego układu nerwowego.

44. Metodyka metody Vojty • Początkowo wykonywane są na oddziale zarówno przed i po zabiegu. • Stymulację można prowadzić w domu, jeśli wcześniej nauczy się rodziców jak wykonywać poszczególne ćwiczenia. • Prowadzone są na cienkim materacu przykrytym dermą. • Dziecko powinno być wypoczęte, wyspane, najedzone i zupełnie rozebrane.

45. Metodyka metody Vojty • Stymulacja może być przeprowadzana podczas zabiegów pielęgnacyjnych (przebieranie, kąpiel). • Optymalnie ćwiczenia powinny być przeprowadzone cztery razy dziennie. • Ćwiczenia nie przeprowadza się w przypadku gorączki, obecności stanów zapalnych, napadu padaczki itp..

46. Usprawnianie według metody NDT - Bobath

47. Metoda NDT • należy do neurofizjologicznych technik usprawniania; • jest stosowana przed- i pooperacyjnie, podobnie jak metoda Vojty, głównie u dzieci i niemowląt z dysfunkcjami ośrodkowego układu nerwowego, które zostały zakwalifikowane do korekcji wady serca;

48. Metoda NDT - najbardziej charakterystyczne dla tej metody jest stosowanie dużej liczby odruchów, specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń;

49. Metoda NDT - hamowanie patologicznych odruchów i prawidłowy rozkład napięcia mięśniowego osiąga się przez odpowiednie ułożenie dziecka w przestrzeni i odpowiednie ułożenie punktów kluczowych (głowa, szyja);

50. Metodyka NDT • Terapeuta ćwiczy całe dziecko. • Dzięki temu dostarcza odpowiednich doznań czuciowych i ruchowych, a dziecko jest dynamicznie aktywizowane. • Rodzaj i tempo ćwiczeń dobiera się indywidualnie do każdego pacjenta.