Model 3 voor futuretrading op de AEX-index: Waarom zou dit werken en zo ja: Hoe dan?

Hoe kan dat nou? Model 3 voor futuretrading op de AEX-index:Waarom zou dit werken en zo ja: Hoe dan? Ing. J. Bours jfhm-bours@home.nl

Technische en Fundamentele Analyse van de wereldbeurzen:een vergelijking • Technische analyse • De cijfers spreken hierbij voor zichzelf • Voordeel: je haalt de emotie uit je beleggingsbeslissingen en maakt de aanpak bovendien objectiveerbaar (puur cijfermatige onderbouwing) • Bovendien kan de aanpak eerst uitgetest worden over een groot aantal jaren koershistorie! • Nadeel: de persoonlijke betrokkenheid met een bedrijf heeft niets met deze aanpak te maken • Fundamentele analyse • Proberen vat op de cijfers te krijgen door eigen inzichten naar cijfers te vertalen

Library of Congress Prints & Photographs Division.LC-USZC2-5907 Technische Analyse:de conventionele aanpak (1) • De Amerikaan, waaraan de Dow Jones-index haar naam dankt (Charles Dow) ontwikkelde al een beleggingstheorie op technische basis (de “Dow theory”). Hij deed dat in een serie artikelen in de “Wall Street Journal” rond de wisseling van de 19e naar de 20e eeuw. • Charles Dow (een journalist) introduceerde op 26 mei 1896 de “Dow Jones Index”, waaraan 12 zogenaamde “smoke-stack” bedrijven genoteerd stonden (schoorsteenbedrijven). • De “Dow Jones Index” is een venster op de aandelenmarkt voor de “gewone man”. CHARLES DOW 1851 - 1902

Technische Analyse:de conventionele aanpak (1a) • "A person watching the tide coming in and who wishes to know the spot which marks the high tide, sets a stick in the sand at the points reached by the incoming waves until the stick reaches a position to where the waves do not come up to it, and finally recede enough to show that the tide has turned.This method holds good in watching and determining the flood tide of the stock market. The average of (stock prices) is the peg, which marks the height of the waves. The price-waves, like those of the sea, do not recede all at once from the top. The force which moves them checks the inflow gradually, and time elapses before it can be told with certainty whether high tide has been seen or not".Charles Dow, creator of the Dow Jones Industrial AverageIn the January 31, 1901, edition of The Wall Street Journal CHARLES DOW 1851 - 1902

Technische Analyse:de conventionele aanpak (1b) Dow's philosophy of investing has been described as “fundamental, axiomatic, sensible, and self-evident." He often said: “that nobody in the world knew everything-but, that the price movement of the averages did because they represent the aggregate knowledge of all investors." "...who will study values and market conditions, and then exercise enough patience for six men, will be likely to make money in stocks." CHARLES DOW 1851 - 1902

Technische Analyse:de conventionele aanpak (1c) Charles Dow is one of Wall Street’s most significant legends for two very significant reasons- he created our financial bible, The Wall Street Journal (WSJ), as well as our first market barometer, the Dow Jones Averages. He is also the father of technical analysis. Ironically, Dow went relatively unnoticed for his achievements and died quietly at the age of 51 in his modest Brooklyn apartment in 1902---years before he was credited with revolutionizing the way we now talk about the stock market. CHARLES DOW 1851 - 1902

Technische Analyse:de conventionele aanpak (2) • Van een gewone koerslijn kunnen allerlei afgeleide curven worden bepaald, die ieder een bepaalde karakteristieke eigenschap van de oorspronkelijke koerslijn kunnen onthullen • Voorbeelden: een voortschrijdend gemiddelde, een trendlijn, de beweeglijkheid van de koers, etc. etc. • Van deze zogenaamde indicatoren zijn er in de loop van de vorige eeuw velen ontwikkeld en sommige kunnen op zichzelf al heel aardig dienen, om op basis van juist die ene indicator al een redelijk renderend handels-systeem te ontwikkelen • Een inherent nadeel aan deze (overigens nog steeds zeer veel gebruikte) vorm van technische analyse is, dat zij noodzakelijkerwijs enigszins achter de feiten aanloopt. Dit komt, omdat de gebruikte indicatoren altijd op basis van een stukje recente koershistorie worden uitgerekend en dan een aanbeveling doen voor de nabije toekomst. Er ontbreekt hier een predictief (=voorspellend) element! • Het feit, dat er desondanks met deze conventionele aanpak toch resultaten kunnen worden behaald, is gelegen in het feit dat kennelijk bepaalde patronen toch er toe neigen om vaker voor te komen. • Dit kan zelfs met traditionele technieken dus al worden benut!

Technische Analyse:de conventionele aanpak (3) • Voorbeeld van een simpel handelssysteem, gebaseerd op 2 voortschrijdende gemiddelden op de AEX-index. • In onderstaande grafiek is over de periode oktober 2004 tot en met januari 2005 de AEX-index te zien in het blauw. • Verder 2 exponentiele voortschrijdende gemiddelden over de AEX: in het groen een 5-daags lopend gemiddelde en in het rood een 10-daags lopend gemiddelde. • De groene lijn volgt de AEX iets nauwer dan de rode lijn, omdat de rode lijn iets meer historie “meeneemt” dan de groene • Doorbreekt de groene de rode lijn van onder naar boven, dan is kennelijk de korte termijn trend iets meer stijglustig dan de iets langere termijntrend en dat is een goed KOOPSIGNAAL! (Evenzo voor VERKOOPSIGNALEN).

Technische Analyse:de conventionele aanpak (4) • Doorbreekt de groene de rode lijn van onder naar boven, dan is kennelijk de korte termijn trend iets meer stijglustig dan de iets langere termijntrend en dat is een goed KOOPSIGNAAL! (Evenzo voor VERKOOPSIGNALEN).

Technische Analyse:de conventionele aanpak (5) • Een in het oog springend nadeel is het naijlende karakter van voortschrijdende gemiddelden. De signalen die ze geven zullen vaak wat te laat komen, waardoor winstkansen verkleinen. • Daarom is het beter om te proberen algemene wetmatigheden in het koersvormingsproces boven water te krijgen, zo die er al zijn! • Als deze wetmatigheden aantoonbaar zijn, is het vervolgens mogelijk om met enige mate van betrouwbaarheid daadwerkelijk voorspellingen te doen! Als je een patroon al in de opbouwfase daarvan kunt detecteren (dus vroegtijdig op het spoor kunt komen), kun je het vervolg met een redelijke zekerheid voorspellen. Je hebt de voorgeschiedenis immers relatief vaak de revue reeds zien passeren! Je kunt dan anticiperen op wat er komen gaat! • Natuurlijk geven resultaten uit het verleden geen garantie voor de toekomst. Maar als je de hier geschetste aanpak toepast op een behoorlijke lange historische periode (“backtesten”) en de resultaten blijken daarover goed en robuust te zijn en te blijven, dan zegt ons dat, dat de markten weliswaar aan verandering onderhevig zijn, maar NIET VAAK en NIET INGRIJPEND. • Een betere aanpak is dus om te onderzoeken of de markten volledig onvoorspelbaar verlopen (in welk geval we bijvoorbeeld beter blokfluit kunnen gaan leren) of dat het lot ons beter gezind is!

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (1) • Wereldwijd is men het er over eens, dat als de koerslijn een zuiver toevalsmatig verloop zou hebben, dat er dan op geen enkele wijze structureel winsten aan die (aandelen)markt te ontlenen zijn. • Dit noodlotscenario staat bekend onder de naam “RANDOM WALK”. • In het Nederlands kennen wiskundigen (en econometristen) dit verschijnsel onder de naam “dronkemanswandeling”. Een man die compleet dronken is volgt een pad dat compleet onvoorspelbaar is! • Alleen van afwijkingen van “random walk-gedrag” van een koerslijn kunnen beleggers c.q. traders wijzer worden! • Door jarenlang onderzoek ben ik erachter gekomen hoe het mogelijk is te meten of een koers significant afwijkt van random walk; bij toepassing op de AEX-index, blijkt dat deze gedurende een groot deel van de tijd behoorlijk sterk afwijkt van random walk gedrag! • Conclusie: voor de AEX-index loont het de moeite om de tijd en de energie erin te steken om te proberen een wiskundig model te maken van het koersgedrag. Dit is immers in zekere mate voorspelbaar gebleken! • Het streefdoel is de rekenkracht van de computer in te zetten, om actief op zoek te gaan naar modellen die het koersgedrag kunnen voorspellen in een LEERPERIODE.

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (2) • Mijn belangrijkste ontdekking van jaren her was dus, dat de AEX-koers van een bepaald moment vaak een samenhang vertoont met zijn waarde van kort daarvoor. Anders gezegd: vaak vertoont de markt “geheugenwerking”: er is herinnering aan wat er vlak daarvoor aan de hand was en dat zet zich vaak korter of langer door in de markt. Er is dan een trend en tevens trendpersistentie! Ik ben sindsdien in staat keihard te meten of die situatie op een bepaald moment in de markt aanwezig is of niet! • Soms zie je dat er een flinke periode voorspelbaarheid in de markt is, en dan weer een poos niet. Voor de AEX als voorbeeld kun je echter eenvoudig zien dat deze gemiddeld sterk trend-persistent is en een eenmaal ingezette trend als regel een aanmerkelijke tijd volhoudt! En dat is immers, wat in het dagelijks leven voorspelbaarheid noemen! • Overigens: het omgekeerde (trend-anti-persistentie) komt in de beurswereld ook voor, namelijk bij sommige valuta-wisselkoersen op bepaalde tijdschalen (bijvoorbeeld op kwartierbasis). Dit houdt dan in, dat die koersen op die tijdschaal de neiging hebben een inzettende trend als regel snel weer te breken! Ook daar kun je een handelssysteem op baseren • (snel in en uit de markt!) • Slechts op een random walk kun je per definitie GEEN systeem baseren! Daarvan hebben we dus bij de AEX gelukkig weinig last.

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (3) • Streefdoel na deze ontdekking was het dus, om de computer in te zetten, om actief op zoek te gaan naar modellen die het koersgedrag kunnen voorspellen in een LEERPERIODE. • Slechts die modellen, die ook in een flinke periode daarna (genoemd de VALIDATIEPERIODE) hun goede prestaties (in termen van risico / rendementsverhoudingen) blijven volhouden, worden uitverkoren om mee te blijven doen in de periode die daar weer na is gelegen (OPERATIONELE PERIODE), tijdens het echte handelen op de markt! • LEER- en VALIDATIEPERIODE samen heten MODELLEERPERIODE. • Modellen die over laatstgenoemde eigenschap blijken te beschikken (nl. het volhouden van gewenste eigenschappen uit de LEERPERIODE in de VALIDATIEPERIODE), heten te beschikken over “generaliserend vermogen”. • In feite duidt dit er op, dat zo’n model zichzelf een abstractie heeft kunnen vormen van de te verrichten taak die we van het model verwachten. Het model heeft dan niet alleen “van buiten geleerd” wat in de LEERPERIODE goed lukte, maar zich een algemener beeld gevormd, dat ook in nieuwe, nog niet eerder ontmoette situaties , met succes kan worden toegepast. Het model heeft dan “des Pudels Kern” geraakt. • Dit generaliserende vermogen is de heilige graal waarnaar we eigenlijk op zoek zijn! Want dan heb je kennelijk een structuur in het koersvormingsproces blootgelegd en de factor voorspelbaarheid handen en voeten gegeven door een model dat daadwerkelijk voorspelt!

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (4) • Nog even een nadere toelichting bij 3 termen die ik in deze presentatie vaak gebruik: namelijk “model”,“voorspelling” en “traden”. • Een model is zoiets als een heel ingewikkelde formule, die een weloverwogen uitspraak kan doen over hoe een aantal beïnvloedende factoren in hun onderlinge samenstand(=“de oorzaak)”een bepaald gevolg in de meer of minder nabije toekomst tot gevolg zal hebben. • Meteorologen ontwikkelen bijvoorbeeld weersmodellen, om met allerlei gegevens zoals ze vandaag zijn gemeten (temperatuur, luchtdruk, luchtvochtigheid etc.) een uitspraak te doen over het weer morgen of nog later. Weerkundigen hebben het echter wat dit betreft makkelijker als beurstechnische analisten, want zij beschikken over zogenaamde “fysieke modellen” gebaseerd op bekende natuurkundewetten, waarmee zij hun modellen kunnen maken. • Wij moeten echter de koersgegevens voor zich laten spreken, en trachten uit de historische getallenbrei de daarin verborgen wetmatigheden aan het licht te brengen, zo die wetmatigheden al bestaan! Dit geeft niet-fysieke modellen, die weliswaar moeilijk geinterpreteerd kunnen worden, maar wel degelijk werken! • De tak van de computerwetenschap die zich in algemene zin met deze activiteit bezighoudt is de Artificiële Intelligentie (A.I.), en de subtak die ik daarvan toepas heet Data Mining (D.M.) c.q. Knowledge Mining (K.M.) c.q. Knowledge Discovery (K.D.). • De A.I.-techniek die ik o.a. voor “model 3” toepas heet Neuraal Netwerk.

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (5) • Een beursmodel kan getest worden voorafgaande aan toepassing daarvan in de beleggings- c.q. traderspraktijk. Dat valideren houdt in, dat je een eenmaal geconstrueerd model nog steeds op historische basis kunt testen (koersgegevens die NIET zijn gebruikt voor leren en valideren, alsof je in een live-situatie zit!). Deze aanpak heet “back-testing”. • Traden is in feite een actieve beleggingsvariant, waarbij relatief vaak gekocht en verkocht wordt, met als filosofie dat als je het maar geschikt doet, je in feite van alle bewegingen (omhoog of omlaag!) van een koerslijn in je eigen voordeel gebruik kunt maken. • Neurale Netwerk-technologie is een aanpak die in feite gebaseerd is op de werking van de (menselijke) hersenen. Heel simpel gezegd kun je een Neuraal Netwerk iets leren door straf en beloning. Hij wordt niet door mensenhanden geprogrammeerd, maar door het repetitief aanbieden van relevante taakvoorbeelden wordt het verschil tussen wat het netwerk moet doen en wat hij tot op dat moment al geleerd heeft te doen steeds kleiner. Deze werkwijze heet dan ook training (leren door vallen en opstaan). • Beinvloedende factoren zijn voor de AEX bijv. De grote Amerikaanse beursindices en andere, dagelijks in het nieuws zijnde marktindicatoren. Een zeer interessant verschijnsel is het, dat sommige factoren slechts in combinatie (“samenstand”) met andere factoren tot meetbare verbanden met de bewegingen van de AEX leiden. Terwijl ze “solo” geen enkele voorspellende waarde blijken te hebben. Dit is een synergie-verschijnsel! (Het geheel is meer dan de som der delen). Ook hier is een Neuraal Netwerk in staat deze synergieverschijnselen op het spoor te komen en te benutten!

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (6) • Trainen = leren door vallen en opstaan, om daarmee geleidelijk beter te worden in de gewenste prestaties. Dit is het begrip in het alledaagse leven. • Trainen = leren op basis van gegevens uit de LEERPERIODE onder gelijktijdige validatie van de netwerkprestaties op gegevens uit de VALIDATIEPERIODE. Deze definitie is meer technisch georiënteerd. • Je kunt namelijk nog tijdens het trainen geheel automatisch controleren wanneer het betreffende netwerk op het toppunt van zijn generaliserende vermogen is aangekomen. Dit moment breekt eerder aan, dan het moment waarop het netwerk de situatie uit de LEERPERIODE maximaal heeft kunnen memoriseren. Bovendien kun je dan beslissen of dat behaalde maximale generalisatievermogen wel hoog genoeg is om het netwerk bruikbaar te maken. Zo niet dan wordt dit netwerk gewoon weggegooid! • Het aantal vrijheidsgraden bij de constructie van een nieuw model is praktisch oneindig, dus je kunt ongelooflijk veel verschillende netwerken construeren en na constructie objectief beoordelen op hun bruikbaarheid. Enerzijds vergt dit ongelooflijk veel rekentijd van de computer, anderzijds is er vrijwel geen limiet aan het aantal mogelijkheden om tot goed werkende modellen te komen! Niets voor niets natuurlijk, hiervoor is de computer uitgevonden. • De meest intrigerende eigenschap van een Neuraal Netwerk is, dat bij geslaagde training dit getrainde netwerk in staat is om in nieuwe situaties gepast te reageren. Een Neuraal Netwerk is dan ook een goede patroonherkenner, een eigenschap die juist zo geweldig van pas komt in beurstechnische analyse! De mens hoeft niet meer op zoek naar terugkerende koerspatronen, dat doet het Neurale Netwerk wel voor hem!

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (7) • Waartoe heeft deze aanpak nu geleid bij toepassing op de AEX? Allereerst heb ik een keuze gedaan voor een markt waarin ik wil werken. Ik heb daarbij gekozen voor een INDEX, omdat hierin een groot deel van de landelijke economie weerspiegeld wordt (het is zoals eerder bij de Dow Jones al gesteld een “venster” op de totale economie). In deze zin valt te verwachten dat een INDEX robuuster reageert als individuele fondsen en daarmee ook VOORSPELBAARDER en TRENDPERSISTENTER. • Alhoewel je ook op buitenlandse indices zou kunnen werken, koos ik voor onze eigen Nederlandse AEX-index. Dit heeft het voordeel dat er veel eenvoudiger gekozen kan worden voor beïnvloedende factoren tijdens de modelvorming! De AEX-index heeft namelijk een aantal leading indicators die vrij algemeen bekend zijn. Wij zijn altijd nog een trendvolger van b.v. Amerika en dat zal voorlopig echt nog niet veranderen! • Als dat in de verre toekomst wel verandert dient er gewoon opnieuw gemodelleerd te worden! • Daarna heb ik gekozen voor het handelen in een financieel instrument, dat in zijn koersgedrag zo nauw mogelijk aansluit bij de koersbeweging van de AEX-index zelf. Dit sluit bijvoorbeeld opties op de AEX al gauw uit, omdat die een zeer ingewikkeld verband hebben in hun premieontwikkeling in vergelijking met de koers van de AEX-index zelf. Het is niet uitgesloten dit te modelleren, maar is wel vele malen moeilijker. • Uiteindelijk heb ik daarom gekozen voor de gesimuleerde koop en verkoop van futures op de AEX-index, omdat deze futures een koers hebben die nagenoeg gelijkvormig is met de koers van de AEX zelf. • N.B.: de industrie van de financiële instrumenten is continu in beweging (FINANCIAL ENGINEERING) dus wellicht dat er in de toekomst wel nieuwe kandidaten komen voor toepassing onder mijn modelleermethoden! (Zoals b.v. de ABN/AMRO TURBO’s ??)

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (8)FUTURES OP DE AEX (FTI’s) • Als je bijvoorbeeld 1 future AEX koopt (symbool FTI), op een moment dat de AEX op 360 staat, en je verkoopt die future als de AEX op 365 staat (AEX is dan dus 5 punten geklommen) dan heb je met die transactie 200 x 5 = 1000 Euro winst gemaakt! • Dat komt, omdat een future een zogenaamd hefboomeffect heeft. Daarmee wordt een koersbeweging van 1 punt van de AEX-index met maar liefst 200 vermenigvuldigd. • Er zijn slechts geringe kosten verbonden aan het mogen doen van deze futurehandelingen. Bij beleggersbank ALEX: bij het openen van een positie 15 Euro en bij het sluiten weer 15 Euro. • Netto maken we met bovenstaande transactie dus een winst van 1000 - 30 = 970 Euro nettowinst • Het betekent dus, dat als de AEX 30 gedeeld door 200 = 0,15 punten in ons voordeel beweegt, we al uit de kosten zijn! En de AEX beweegt IEDERE DAG VEEL MEER! • P.S.: bovenstaande betekent natuurlijk ook dat bij ongewenste koersbewegingen de verliezen meteen ook relatief groot zijn. De posities moeten dan ook onder controle gehouden worden! De technische term daarvoor is STOPS (=Money Management).

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (9)FUTURES OP DE AEX (FTI’s) • Om te mogen handelen in futures moet er een soort BORGSOM op een beleggersrekening bij ALEX (mijn beleggersbank) worden aangehouden. Men noemt dit de MARGIN. • Dit bedrag beschouwt de bank als onderpand voor het geval er relatief grote verliezen zouden worden geleden. Doordat dit bedrag op een beleggingsrekening bij de beleggersbank ALEX wordt aangehouden, heeft deze bank op voorhand de zekerheid dat er in het geval van verliezen in ieder geval voldoende geld aanwezig is om die verliezen te dekken. • Merk op, dat deze MARGIN meteen weer vrij beschikbaar is, als een futurepositie d.m.v. een sluitingstransactie wordt gesloten. Het MARGIN-bedrag is dus uitsluitend TIJDENS een transactie vastgezet (ge-alloceerd) op de beleggersrekening. • Het totale MARGIN-bedrag bestaat uit 2 gedeelten: een INITIAL MARGIN en een EXTRA MARGIN (ook wel MAINTENANCE MARGIN genoemd). De INITIAL MARGIN bedraagt momenteel 3500 Euro voor 1 future. Dit bedrag moet MINSTENS op de rekening staan om uberhaupt in futures te mogen handelen. • Daarnaast is het raadzaam om EXTRA MARGIN aan te houden, omdat je ook wel eens wat kunt verliezen. En als dat gebeurt (en dat is vooral bij de eerste transacties die je doet van belang) zou je meteen onder de 3500 Euro op de rekening zakken, waarna je GEEN TRANSACTIES MEER ZOU MOGEN DOEN. Daarom moet er toch wel zo ongeveer het dubbele op de rekening staan bij aanvang (ook de transactiekosten dienen daardoor te worden gedekt namelijk). Te grote verliezen dienen overigens binnen 5 dagen te worden aangevuld (dit heet bij ALEX de "tekortenprocedure").

Technische Analyse:de ON-conventionele aanpak (10)FUTURES OP DE AEX (FTI’s) • De margin dient dus niet als kostenpost te worden gezien, maar als ge-alloceerde liquiditeit. Ook is ALEX Advanced een gratis internet orderinleg systeem. • Wel een kostenpost zijn de transactiekosten (= de commissie voor degenen die de transactie uitvoeren namens ons). Omdat er nog wel een verschil is in bied- en laatkoersen van futures, is het verschil tussen die 2 (de zogenaamde “spread”) natuurlijk wel in ons nadeel en vormt een wat meer verborgen kostenpost. • De futures op de AEX zijn echter zeer goed verhandelbaar (zeer liquide), tenminste voor de futures FTI die als eerstvolgende expireren. Daarvan worden er toch al gauw tienduizend of meer per dag verhandeld! • Die goede verhandelbaarheid van de FTI heeft 2 voordelen: de door jou gewenste transactie zal altijd wel door kunnen gaan tegen het door jou gewenste koersniveau en tevens is de spread relatief klein vanwege de efficiënte prijsvorming die tengevolge van het grote handelsvolume ontstaat. • Winsten en verliezen worden iedere dag aan het einde van de beursdag (17:30u dus) verrekend met het saldo op de beleggersrekening. Zoals “Model 3” momenteel is geconstrueerd, is de gemiddelde duur van een transactie zo’n 5 à 6 dagen. Het kan echter makkelijk gebeuren dat je wekenlang in het geheel niet in de markt zit!

Technische Analyse:MODEL 3 (1) • Het modelleerproces voor het maken van model 3 heeft geleid tot onderstaande resultaat, hier grafisch weergegeven zodat alles in 1 blik kan worden overzien:

Technische Analyse:MODEL 3 (2) • Bovenin het verloop van de AEX-index zelf (1 juli 1999 t/m 22 juni 2004):

Technische Analyse:MODEL 3 (3) • De periode van 1 juli 1999 t/m 3 oktober 2002 is gebruikt als MODELLEER-periode, waarin neurale modellen zijn getraind EN gevalideerd (hebben dus voldoende GENERALISATIEVERMOGEN om in de praktijk ingezet te kunnen worden):

Technische Analyse:MODEL 3 (4) • De periode van 3 oktober 2002 tot en met 22 juni 2004 is gebruikt als OPERATIONELE periode, waarin de gemaakte, gevalideerde en geaccepteerde neurale modellen werkzaam zijn op AEX-koersen die ze nog nooit eerder zijn tegengekomen:

Technische Analyse:MODEL 3 (5) • Dat de neurale netwerken van model 3 in de periode 1 juli 1999 t/m 3 oktober 2002 een uitstekende equityperformance laten zien (=vermogensopbouw) spreekt voor zich, want dit is immers de periode met koersgegevens waarvan ze hebben mogen leren! Geen wonder dat het daar dan ook goed gaat.

Technische Analyse:MODEL 3 (6) • Interessanter is het, dat diezelfde verzameling neurale netwerken van model 3 in de periode 3 okt 2002 en later eveneens een uitstekende equityperformance laten zien ! Hieruit blijkt ONWEERLEGBAAR dat model 3 een blijvende struktuur in het koersvormingsproces van de AEX-index heeft ontdekt en aangeleerd!

Technische Analyse:MODEL 3 (7) • In onderstaand plaatje is tevens het zogenaamde HANDELS-SIGNAAL te zien, waarnaar ik in mijn dagelijkse emails aan de diverse geinteresseerden regelmatig verwijs. Het is een soort SEISMISCH SIGNAAL met VOORSPELLEND VERMOGEN! • Het representeert “het geheim van de markt”! Het is de output v.d.neurale netwerken.

Technische Analyse:MODEL 3 (8) • Het HANDELS-SIGNAAL over de volledige periode 1 juli 1999 t/m 22 juni 2004. • Aan dit handelssignaal wordt iedere dag een nieuw punt toegevoegd (rechts dus). • Over het handels-signaal valt het volgende te zeggen: • Het handelssignaal wordt door het ensemble van neurale netwerken per dag berekend • Ligt altijd tussen -1 en +1 • De waarde van het handelssignaal op een bepaalde dag weerspiegelt de VERWACHTING van de koersbeweging van de AEX van morgen op overmorgen. Vergelijk dit met de weersvoorspellingen die met enige mate van zekerheid iets zeggen over het weer van morgen of nog later • De waarde van het handelssignaal op bijv. 03-jan-2005 is een voorspelling van een aan de koersbeweging van de AEX gerelateerd getal van OVERMORGEN (05-jan-2005)!! Door het handelssignaal van GISTEREN met dat van VANDAAG te vergelijken, kan model 3 dus anticiperen op een koersbeweging van MORGEN t.o.v. OVERMORGEN. • Bovenstaande lijkt ingewikkeld omdat het in woorden is uitgedrukt; met een plaatje erbij is het veel makkelijker te begrijpen.

Technische Analyse:MODEL 3 (8a) • Het HANDELS-SIGNAAL over de volledige periode 1 juli 1999 t/m 22 juni 2004. • Het handelen in futures op de AEX gaat als volgt; telkens maar 1 future tegelijk, • dus altijd hooguit met 1 future in de markt, soms zelfs met geen enkele future: • Als je opent met de KOOP van een future, kom je in een zogenaamde LONG-positie; in dat geval zul je op een later moment deze LONG-positie sluiten met een VERKOOP • Als je opent met de VERKOOP van een future, kom je in een zogenaamde SHORT-positie; in dat geval zul je op een later moment deze SHORT-positie sluiten met een KOOP • In traders-termen heet een OPENINGS-transactie een ENTRY (je gaat immers een positie IN); en een SLUITINGS-transactie heet een EXIT (je VERLAAT de positie) • Daarom zijn er 4 positiewisselingen (= transacties) mogelijk: • LONG ENTRY opent een LONG-positie ; LONG EXIT sluit een LONG-positie • SHORT ENTRY opent een SHORT-positie ;SHORT EXIT sluit een SHORT-positie

Technische Analyse:MODEL 3 (9) • Het HANDELS-SIGNAAL is met een plaatje erbij veel makkelijker te begrijpen! • Onderstaand het handelssignaal over de periode 14 juli 2004 t/m 8 februari 2005: De entries en exits van model 3 zijn op de volgende waarden geoptimaliseerd: LONG ENTRY NIVEAU -0,63638 (= horizontale, groene lijn in bovenstaande grafiek) LONG EXIT NIVEAU -0,63638 (= horizontale, groene lijn in bovenstaande grafiek) SHORT ENTRY NIVEAU -0,17808 (= horizontale, rode lijn in bovenstaande grafiek) SHORT EXIT NIVEAU -0,17808 (= horizontale, rode lijn in bovenstaande grafiek)

Technische Analyse:MODEL 3 (10) • Het HANDELEN op basis van dit HANDELS-SIGNAAL verloopt nu als volgt: • Model 3 doet MORGEN een LONG ENTRY als het handelssignaal GISTEREN lager was en VANDAAG hoger was dan het LONG ENTRY NIVEAU; • Model 3 doet MORGEN een LONG EXIT als het handelssignaal GISTEREN hoger was en VANDAAG lager was dan het LONG EXIT NIVEAU; OF wegens een SHORT ENTRY; • Model 3 doet MORGEN een SHORT ENTRY als het handelssignaal GISTEREN hoger was en VANDAAG lager was dan het SHORT ENTRY NIVEAU; • Model 3 doet MORGEN een SHORT EXIT als het handelssignaal GISTEREN lager was en VANDAAG hoger was dan het SHORT EXIT NIVEAU; OF wegens een LONG ENTRY;

Technische Analyse:MODEL 3 (11) • Voorbeelden van LONG ENTRY, LONG EXIT, SHORT ENTRY en SHORT EXIT LONG ENTRY SHORT EXIT LONG EXIT SHORT ENTRY

Technische Analyse:MODEL 3 (12) • Voorbeeld van LONG POSITIE Voorbeeld van SHORT POSITIE LONG ENTRY SHORT EXIT LONG EXIT SHORT ENTRY

Technische Analyse:MODEL 3 (13) • Voorbeeld van OUT OF THE MARKET OUT OF THE MARKET

Technische Analyse:MODEL 3 (14) • Degenen die zojuist goed hebben gekeken naar de recente waarden van het handelssignaal hebben kunnen zien, dat sinds ongeveer half december 2004 deze eigenlijk alleen maar fluctueert in het bovenste deel van de band tussen –1 en +1. En daarbij passeerde het handelssignaal de Entry- en Exitniveaus niet meer! Daardoor zijn we nu relatief lang uit de markt. En terecht, want weliswaar hebben we inderdaad een wat langere termijn stijgend trendkanaal, maar model 3 is doelbewust geconstrueerd om goed te kunnen reageren op voorspelbare fluctuaties van de AEX-index op een tijdshorizon van ongeveer een beursweek. Met deze langere termijn stijgingstrend kan het model helaas niks aan. Dat is verder niet erg, het betekent hooguit “opportunity loss” (kans-verlies). Het betekent verder in absolute zin geen verlies. Wel daalt daardoor heel langzaam het rendement per tijdseenheid natuurlijk. Het lijdt echter geen twijfel dat hierin vermoedelijk zeer spoedig weer verandering gaat komen, want het gedrag van het handelssignaal van de afgelopen zeg 2 maanden is uitzonderlijk! Kijk maar naar het handelssignaal over de gehele periode vanaf 1 juli 1999:

Technische Analyse:MODEL 3 (15) • Het gaat om het gesimuleerde handelen op SLOTKOERSEN van de Future op de AEX-index. • Die slotkoersen ontstaan in de laatste 30 minuten van de beursdag, en dat is op de beurs in Amsterdam van 17.00 tot 17.30 uur. • De laatste transactie tot nu toe (de 23-ste) is gesloten op 22 december 2004; vanaf toen tot het moment waarop ik dit schrijf (10 februari 2005) is model 3 niet meer in de markt geweest! • (en hebben sindsdien dus ook niets meer gewonnen of verloren). • In onderstaande grafiek is de gesimuleerde vermogensopbouw te zien sinds 2 juli 2004:

Technische Analyse:MODEL 3 (16) • Het is duidelijk dat het eindrendement tot nu toe (2070 € op een margin van 6750 €) een geweldig goed rendement is (namelijk +30,67 % in 222 kalenderdagen). Dat zou in een volledig kalenderjaar een rendement van +50% hebben betekend. En dat houdt in dat je kapitaal op deze manier de helft groeit in een jaar. Voor zover ik weet is er geen enkele aanbieder in de markt die zelfs maar durft te pretenderen dit rendement ONDER DE HUIDIGE MARKTOMSTANDIGHEDEN te kunnen leveren!!!! • We hebben echter tussentijds al op +250% per jaar gestaan! Dat zou hebben betekent een rendement waarbij je kapitaal per jaar met een factor 3,5 groeit! Dat is zonder meer gigantisch qua rendement. • Het behouden van een dergelijk groot rendement dient ondersteund te worden door de laatste ontwikkelingsstap van model 3: MONEY MANAGEMENT.

Technische Analyse:MODEL 3 (17) • Het behouden van een dergelijk groot rendement dient ondersteund te worden door de laatste ontwikkelingsstap van model 3: MONEY MANAGEMENT in de vorm van zogenaamde STOPS: • Een STOP LOSS als een positie een te groot verlies dreigt aan te nemen; we verlaten dan deze positie door een vroegtijdige sluitingstransactie nog voor de “echte” EXIT. • Een PROFIT STOP waarbij een positie verlaten wordt, indien we tussentijds gedurende een lopende positie reeds op een zodanig hoge winst staan, dat het verstandiger is die positie niet langer aan het marktrisico bloot te stellen! • Eventueel kan later nog een herinvesteringsbeleid worden toegepast om de optimale hoeveelheid futures vast te stellen waarmee in de markt gegaan wordt.

Technische Analyse:MODEL 3 (17) • Het is duidelijk, dat er ongeveer eind november 2004 iets in de markt is veranderd, waardoor we helaas ook enkele gesimuleerde verliezen moesten leiden. • In de vermogensopbouw grafiek hierbeneden heb ik het punt omcirkeld waar we eigenlijk van STOPS gebruik hadden moeten maken en nieuwe Entry en Exit niveaus hadden moeten vaststellen. • We hebben dit in onze testfase echter niet gedaan, en toch hebben we nog het fantastische rendement van +50% op jaarbasis! • Inmiddels heb ik wel nieuwe entry- en exitniveaus bepaald maar nog geen STOP-niveaus. Deze laatste zijn nog in ontwikkeling.

Conclusie (1) • Model 3 presteert objectief erg goed in de testfase sinds 2 juli 2004. • Naar mijn mening kan door de toevoeging van STOPS (die zonder meer noodzakelijk zijn overigens) alleen nog maar verbetering brengen in deze situatie!

Conclusie (2) • Ook ten opzichte van een aantal officiële bedrijven in de markt, die signalen leveren waarop men kan handelen in futures, presteert Model 3 objectief erg goed in de testfase sinds 2 juli 2004. • Een voorbeeld van een bedrijf dat haar futurehandel- resultaten publiceert op het Internet met het doel klanten voor hun systeem te winnen:

Conclusie (3) • "Matrix Asset Management BV",die zowel in België als in Nederland een vestiging hebben. Zij doen ook trades voor hun klanten op diverse beurzen (AEX en DAX, de vergelijkbare Duitse beursindex), zowel met futures als met opties. • Zij gebruiken ook een wiskundig model als basis voor technische analyse die trades oplevert.Interessant is vooral dat zij hun resultaten op deze websites publiceren! Van de jaren 2004 en ook 2005 tot nu toe zijn die resultaten te vinden op hun website. • Vooral de belgische website (http://www.matrixam.be/) is wat dat betreft interessant. Daar zie je bijv. dat ook zij tot nu toe in 2005 met futures op de AEX nog geen positief resultaat hebben weten te bereiken! Sterker nog: zij hebben in 2005 tot nu toe alleen nog maar verlies genoteerd.(Model 3 blijft terecht uit de markt!). • Zie dus de onderstaande websites! • http://www.matrixam.be • /http://www.matrixam.nl/

"Matrix Asset Management BV"

Toekomstige richting • Ik zie ook nog mogelijkheden in de zogenaamde INTRADAYHANDEL op basis van gelijksoortige technieken zoals ik die hier uitgebreid heb behandeld! Ik beschik ook over rapporten die hieromtrent positieve resultaten laten zien en ook behoorlijk gedetailleerd uiteenzetten hoe de feitelijk aanpak is geweest! Voor mij een goed startpunt voor nieuw onderzoek. • Mede in verband daarmee ben ik al geruime tijd aan het programmeren aan een geheel zelf gemaakt stuk software voor zichzelf organiserende datamining. De kern van dat systeem heb ik al draaiende; de afwerking en aanpassing voor gebruik in de dagelijkse praktijk zal nog geruime tijd in beslag nemen.

SLOT En zo is het dus mogelijk structureel winsten te maken in markten, waar men onder de huidige omstandigheden van zou vermoeden dat ze alleen maar verlies zouden kunnen geven! Het komen tot deze aanpak heeft mij ongeveer 10 jaar onderzoek gekost, maar ik vind dat het resultaat er mag wezen! Het systeem zou daadwerkelijk toegepast kunnen worden! Voor mij ging het er echter om, te onderzoeken of met behulp van Neurale Netwerken en Genetische Algoritmen een functionerend tradingsysteem te bouwen is. Deze vraag dient dus bevestigend beantwoord te worden! 15 februari 2005 Ing. J. Bours jfhm-bours@home.nl

Model 3 voor futuretrading op de AEX-index: Waarom zou dit werken en zo ja: Hoe dan?