BIAŁYSTOK wczoraj i dziś

1. BIAŁYSTOKwczoraj i dziś

2. historia • 1514 – pierwsza wzmianka o Białymstoku w źródłach pisanych; • 1547-1645 – Białystok własnością rodziny Wiesiołowskich. Powstaje gotycki zamek obronny. W roku 1617 marszałek wielki Krzysztof Wiesiołowski finansuje budowę murowanego kościoła katolickiego (obecnie tzw. Biały Kościół); • 1645 – Białystok wchodzi w skład starostwa tykocińskiego i staje się własnością Rzeczypospolitej;

3. 1659 – hetman Stefan Czarniecki za zasługi oddane w wojnie ze Szwedami otrzymuje starostwo tykocińskie wraz z Białymstokiem na dziedziczną własność. Jego córka – Aleksandra Katarzyna – wnosi starostwo tykocińskie oraz Białystok w wianie Janowi Klemensowi Branickiemu. Białystok jest wówczas wsią liczącą nie więcej niż 40 zabudowań, które stoją wzdłuż trzech dróg, prowadzących z: Choroszczy, Wasilkowa i Suraża; • lata 90. XVII wieku – na podwalinach zamku obronnego Wiesiołowskich Stefan Mikołaj Branicki (syn Jana Klemensa) buduje swoją nową rezydencję. Autorem projektu jest wybitny architekt Tylman z Gameren; • 1692 – Białystok uzyskuje prawa miejskie od króla Jana III Sobieskiego; • 1726 – początek przebudowy białostockiego pałacu (architekt: Jan Zygmunt Deybel);

4. luty 1749 – prawa magdeburskie nadaje miastu August III Sas; • wiek XVIII – rozbudowa białostockiej rezydencji przez Jana Klemensa Branickiego – hetmana wielkiego koronnego, pierwszego świeckiego senatora Rzeczypospolitej i kontrkandydata St. A. Poniatowskiego do tronu; ponadto m.in. budowa szpitala, cekhauzu, ratusza, zajazdu, poczty, pałacyku gościnnego oraz klasztoru Sióstr Miłosierdzia. Pałac i otaczające go tereny ogrodowe zyskują swój ostateczny kształt, dzięki któremu rezydencja Branickich zyskuje sobie miano „Wersalu Polskiego". Dwór Branickich dzięki mecenatowi hetmana i jego małżonki Izabeli staje się znaczącym ośrodkiem kultury. W latach 1750–1771 działa tu teatr dworski, w którym gościnnie występują największe gwiazdy operowe ówczesnych czasów;

5. 1862 – otwarcie linii kolei warszawsko-petersburskiej, dzięki czemu następuje szybki rozwój miasta i jego fabryk włókienniczych; • przełom XIX i XX wieku – pierwsze telefony, wodociągi i tramwaje konne, w Białymstoku mieszka około 70 tysięcy ludzi; • luty 1919 – po odzyskaniu niepodległości Białystok zostaje stolicą nowo utworzonego Województwa Białostockiego;

6. 1939-1944 – II wojna światowa - represje wobec ludności i zniszczenie 75% białostockiej zabudowy; • 27 lipca 1944 – wyzwolenie Białegostoku spod okupacji niemieckiej; • 1992 - Białystok staje się metropolitalną stolicą arcybiskupią • 1 stycznia 1999 – dawne miasto Branickich zostaje stolicą nowo utworzonego Województwa Podlaskiego.

7. Legenda o powstaniu Białegostoku Pewnego dnia książę litewski Gedymin polując w Puszczy Bielskiej zapędził się za turem na jej północno-zachodni skraj, aż w pobliże granicy z Mazowszem. Wieczór już zapadł, gdy wreszcie dopadł zwierza nad bezimiennym strumieniem. Do najbliższego zamku w Surażu był spory szmat drogi, a w tej bezludnej okolicy nie było nawet dworu łowieckiego, jakie książęta zwykli zakładać ku swej wygodzie. Nic dziwnego zresztą, ziemie te od niedawna należały do Litwy, a choć możnowładcy domagali się, by je na zawsze zatrzymać, książę nie był pewien, czy za parę lat znów nie wrócą pod władanie Mazowsza.

8. Ościeżnicy szybko na jednym z piaszczystych pagórków postawili książęcy namiot. Podczas gdy strzelcy zajęci byli ćwiartowaniem ubitej zwierzyny, książę odpoczywał nad strumieniem. Był dosyć wartki i w przeciwieństwie do innych rzek i strumieni w tej części puszczy - czysty. Pewnie dlatego, że dno miał piaszczyste i nie płynął, jak inne rzeki, wśród torfów. - Czysty, biały stok - powiedział książę. – Można by nad nim zbudować dwór myśliwski albo i wieś założyć... Wkrótce nad strumieniem wybudowano dwór, potem zaś i wieś, którą nazwano Biały Stok.

9. Zabytki W Białymstoku, wbrew panującej powszechnie opinii jest wiele zabytków, które warto poznać.

10. Pałac branickich Najcenniejszym zabytkiem Białegostoku jest niewątpliwie wybudowany w XVIII wieku i odbudowany po zniszczeniach wojennych Pałac Branickich - dzieło wybitnych architektów doby baroku, działających na ziemiach polskich. Jego obecny kształt pochodzi z czasów Jana Klemensa Branickiego i odzwierciedla ambicje królewskie hetmana. Zbudował on rezydencję, która jako jedna z nielicznych spełniała wymagania etykiety przyjmowania koronowanych gości. Nawiązywała swoim przepychem do barokowych pałaców królów francuskich, stąd nazwy: "Wersal Polski", "Wersal Podlaski", "Wersal Północy".

11. Pałac odwiedził August II Mocny, August III Sas, Stanisław August Poniatowski, car Paweł I oraz cesarz Józef II. Od 1950 r. zabytek jest siedzibą Uniwersytetu Medycznego i jest udostępniony do zwiedzania.

12. Dworzec PKP Budynek dworca został wybudowany podczas powstania linii warszawsko - petersburskiej w 1861 w stylu klasycystycznym. Podczas II wojny światowej zbombardowany. W 1989 roku PKP zaczęło go modernizować; remont trwał 14 lat. Został oficjalnie otwarty 28 listopada 2003. Według rankingu Gazety Wyborczej z 2008 r. dworzec PKP w Białymstoku został uznany za najpiękniejszy dworzec w Polsce.

13. Kościół św. Rocha Kościół został zbudowany został w stylu modernistyczno-ekspresjonistycznym na planie ośmioboku i składa się z trzech stopniowo narastających brył. Pierwotnym wezwaniem miała być Gwiazda Zaranna, która miała symbolizować jutrzenkę Niepodległości. Kościół na wzgórzu św. Rocha pełni w pejzażu Białegostoku rolę szczególną, ze względu na wyjątkową rangę artystyczną. Ma on szansę stać się pomnikiem historii, trwają przygotowania dokumentacji, która wraz z wnioskiem będzie przedstawiona do oceny prezydentowi Polski, który na wniosek ministra kultury nadaje obiektom ten status.

14. Cerkiew św. Mikołaja Obiekt został wzniesiony w latach 1843-1846 na miejscu starszej świątyni unickiej powstałej najprawdopodobniej w I poł. XVIII w. Była to największa z prawosławnych świątyń Białegostoku. W dwudziestoleciu międzywojennym jedna z dwóch czynnych cerkwi w mieście. Od 1951 jest katedrą diecezji białostocko-gdańskiej. Budowla reprezentuje styl klasycystyczny.

15. ratusz Budowla późnobarokowa usytuowana na Rynku Kościuszki w Białymstoku, zbudowana w latach 1745-1761 z wieżą zegarową z fundacji Jana Klemensa Branickiego. Rozebrana w czasie II wojny światowej, zrekonstruowana w latach 1954-1958. Budynek nigdy nie był siedzibą władz miasta. Pierwotnie pełnił funkcje handlowe - mieściły się tu kramy, wnętrze ratusza było wykorzystywane jako hala targowa. W pobliżu stał budynek wagi miejskiej. Wieża była wykorzystywana przez strażaków, którzy obserwowali z niej teren miasta. Obecnie ratusz jest siedzibą Muzeum Podlaskiego.

16. Bazylikaarchikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zespół świątynny w Białymstoku, złożony z dwóch połączonych ze sobą budynków kościelnych: starego (z pocz. XVII w.) oraz nowego (z pocz. XX w.). Kościół późnorenesansowy zbudowany w latach 1617-1626, murowany, wzniesiony z fundacji Piotra Wiesiołowskiego. Wewnątrz późnobarokowe wyposażenie fundowane przez Jana Klemensa Branickiego. Pierwotnie świątynia miała charakter późnogotycki z elementami renesansu mazowiecko-litewskiego. Obok Starego Kościoła Farnego znajduje się o wiele większy kościół neogotycki, wzniesiony w latach 1900-1905 wg projektu Józefa Piusa Dziekońskiego w stylu neogotyku nadwiślańskiego.

17. Pałac Hasbacha Rezydencja białostockiego fabrykanta Ervina Hasbacha, właściciela pobliskiej tkalni, przebranżowionej po I wojnie światowej na fabrykę dykty. Pałacyk znajduje się w dzielnicy Dojlidy. Rezydencja zbudowana została w latach 80. XIX w., rozbudowana w latach 1905-1907 w stylu neorenesansu francuskiego, niderlandzkiego i toskańskiego. Wewnątrz zachowane oryginalne piece i kominki. Nieopodal pałacyku znajdowały się zabudowania fabryki, w większości spalone przez Niemców w 1944 r.

18. koniec dziękujemy za obejrzenie prezentacji