Rzetelna informacja - najważniejszy element edukacji ekologicznej

1. Rzetelna informacja - najważniejszy element edukacji ekologicznej Bolesław Maksymowicz PAŃSTWOWA RADA OCHRONY ŚRODOWISKA Październik 2010 r.

2. Rzetelna informacja to taka, która realizuje określone zasady informowania w procesie dialogu z mieszkańcami

3. 1. Wybrane zasady informowania w procesie edukacji i dialogu z mieszkańcami • 1.1. Cele stawiane informacji: • - Określanie celu powinno poprzedzać poznanie potrzeb informacyjnych mieszkańców. • - Określając te potrzeby należy sprawdzić, czy jakiś urząd (na szczeblu lokalnym i centralnym), jakaś organizacja lub instytucja już nie odpowiedziała na zauważone przez nas potrzeby. • Cel powinien być konkretny, wymierny, akceptowal-ny, realny i terminowy. • Nie należy jednocześnie z formułowaniem celu określać strategii jego realizacji. • Przygotowując informację o trudnej do zaakcepto-wania inwestycji należy pamiętać, że zmiana dotychczasowej sytuacji lub zwyczajów budzi obawy mieszkańców.

4. 1.2. Identyfikacja odbiorców informacji: • Planując trudną inwestycję (np. składowisko, kompostownię, spalarnię, oczyszczalnię ścieków) należy liczyć się z syndromem NIMBY (wszędzie tylko nie na moim podwórku) oraz przygotować się do długotrwałego programu edukacji i informowania. • Programy te powinny być prowadzone równolegle z negocjacjami dotyczącymi rekompensat za poniesione straty. • - Przygotowując program informacyjny należy określić grupy odbiorców, przy czym o grupie odbiorców mówimy, gdy łączy ich wiek, poziom wiedzy, zainteresowania lub miejsce zamieszkania

5. 1.3. Analiza grup odbiorców: • - Analiza grup odbiorców służy przygotowaniu maksymalnie zrozumiałego i interesującego dla nich przekazu informacyjnego. • - W celu przeanalizowania grup odbiorców można używać własnego doświadczenia, korzystać z rad ekspertów, przeprowadzać ankiety i wywiady, analizować dostępne materiały. • Analiza zainteresowań, zwyczajów i upodobań odbiorców umożliwia dotarcie do nich z informacją.

6. 1.4. Główna myśl przekazu: • - Główna myśl przekazu, inaczej przesłanie, to krótko sformułowana główna informacja, z którą chcemy dotrzeć do odbiorców. • Główna myśl przekazu nie powinna brzmieć sensacyjnie, ale rzetelnie informować o tym, co jest przedmiotem przekazu. • W programie informacyjnym można użyć hasła lub znaku graficznego. Funkcjonuje on w świado-mości społecznej jako przypomnienie tematu programu.

7. 1.5. Forma przekazu: • Formy przekazu możemy podzielić na trzy grupy: drukowane, audiowizualne i imprezy promocyjne. W obrębie każdej z grup wyróżniamy formy nisko- i wysokonakładowe. • Decyzja o wyborze formy przekazu powinna uwzględnić jej przydatność dla programu i możliwości finansowe urzędu gminy. • - Dokładna analiza kosztów ma wpływ na końcową decyzję o wyborze formy przekazu i wykonawcy.

8. 1.6. Współpraca z mass mediami: • - Należy sporządzić listę mediów, z którymi chce się współpracować w sposób stały i okresowy, oraz ściśle określić zasady tej współpracy. • - Zwięzły komunikat prasowy, zawierający odpowiedzi na pytania: Kiedy? Co? Kto? Gdzie?, jest dobrym sposobem powiadomienia mediów o trudnej inwestycji. • - Pracownik reprezentujący samorząd (inwestora) udzielając wywiadu powinien znać wcześniej temat tego wywiadu i odpowiednio przygotować się do jego przekazania. • - Udzielając wywiadu trzeba pamiętać, że odbiorcą informacji nie jest dziennikarz, ale mieszkaniec. • Podczas wywiadu telewizyjnego należy zwrócić uwagę na czynniki wizerunku, takie jak: wygląd, gestykulacja, mimika.

9. 1.7. Kształtowanie wizerunku (public relations): - Pozytywny wizerunek gminy nabiera szczególnego znaczenia przy trudnych inwestycjach. - Kształtowanie pozytywnego wizerunku odbywa się głównie dzięki dobrej informacji i widocznym zaangażowaniu w podejmowanych działaniach. - Na pozytywny wizerunek składa się wygląd urzędu i styl kontaktów z interesantem. - Przygotowując prezentację trudnej inwestycji należy zdecydować co chcemy powiedzieć, dopiero później zastanowić się jak to zrobić. - Elementem przygotowania prezentacji jest poznanie zainteresowań i oczekiwań jej odbiorców. - Przed prezentacją należy sprawdzić działanie sprzętu, którym będziemy się posługiwać oraz mieć alternatywny plan na wypadek jego awarii.

10. 1.8. Partnerzy w programach informacyjnych: - Ze względu na posiadany potencjał i autorytet cennymi partnerami w programach informacyjnych są szkoły i instytucje pozarządowe. - Gmina – teren lokalizacji trudnej inwestycji - powinna uczestniczyć w przygotowaniu programów edukacyjnych, wydawaniu materiałów dla uczniów i nauczycieli, organizowaniu konkursów dla uczniów. - Uczniowie i członkowie organizacji pozarządowych powinni pomagać w rozpowszechnianiu materiałów, informacyjnych (np. ulotek) lub, po odpowiednim przeszkoleniu, być ankieterami.

11. 1.9.Współraca z profesjonalistami: - Firmy zajmujące się profesjonalnie informowaniem powinno się zatrudnić do zadań wymagających doświadczenia i nowatorskich pomysłów. - Analizując oferty firm (najlepiej podczas przetargu dwustopniowego) należy wziąć pod uwagę ich referencje i reputację posiadanych specjalistów. - Precyzyjnie określone oczekiwania pozwolą na właściwe sformułowanie umowy z wybrana firmą. - Kilka wariantów koncepcji rozwiązań przedstawio-nych urzędowi gminy daje jej możliwość wyboru najkorzystniejszej. - Wyznaczenie osoby lub działu do współpracy z firmą oraz ciągła kontrola warunkuje dobry postęp prac i osiągnięcie oczekiwanych wyników.

12. 1.10. Informacja o lokalizacji i budowie trudnej inwestycji powinna być: • - przygotowana z myślą o mieszkańcach i odpowiadać na ich potrzeby, • - atrakcyjna i zrozumiała dla mieszkańców, - zapowiedzią podjęcia trudnej inwestycji, a nie odpowiedzią na protesty. Brak informacji rodzi plotki, które są powodem konfliktów - szczególnie przy trudnych inwestycjach. Informacja dobrze przygotowana i podana w odpowiednim czasie kształtuje pozytywny wizerunek władz gminy w oczach jej mieszkańców.

13. 1.11. Analiza odzewu społecznego: - Analiza odzewu społecznego jest sposobem oceny skuteczności osiągnięcia zamierzonych w progra-0mie informacyjnym celów. - Brak protestu nie jest automatycznie sygnałem pozytywnego odzewu; czasami oznacza, że informacja nie dotarła do odbiorcy lub została źle zrozumiana. - Ankiety, analiza skarg i wniosków napływających do wydziałów, obserwacja zachowań mieszkań-ców są dobrymi sposobami na badanie odzewu społecznego.

14. 2. Co jest potrzebne do opracowania rzetelnej informacji • 2.1. Liczby: • - uzasadniające potrzebę edukacji, realizacji trudnej inwestycji, itd.; • charakteryzujące sytuacje np. trudną inwestycję, • pokazujące koszty społeczne (obciążające mieszkańców). • Liczby prawdziwe, a nie „urojone", „szacunkowe” czy „wyssane z palca”.

15. 2.1.1.Liczby niezbędne do uzasadnienia realizacji trudnych inwestycji 2.1.1. Liczby prawdziwe nałożone i założone (Traktat Akcesyjny, dyrektywy UE, PEP, KPGO): - dopuszczona do składowania ilość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji:  75% wielkości bazowej z 1995 r. - w 2010 r.,  50% wielkości bazowej z 1995 r. - w 2013 r.,  35% wielkości bazowej z 1995 r. - w 2020 r., - 60% odzysku i 55% recyklingu odpadów opakowa-niowych w 2014 r. - max. 85% masy wytworzonych odpadów komunal-nych unieszkodliwionych przez składowanie - do końca 2014 r. i 50% do końca 2018 r.

16. 2.1.2. Wybrane liczby szacunkowe (źródła: KPGO-2010, sprawozdanie z realizacji KPGO-2006, GUS, MŚ): - 4,38 mln Mg wytworzonych w 1995 r. odpadów komu-nalnych ulegających biodegradacji – wielkość bazowa dla określenia masy tych odpadów dopuszczonych do składowania w latach: 2010 (3,28 mln Mg), 2013 (2,19 mln Mg) i 2020 (1,53 mln Mg). - 56% - zawartość odpadów komunalnych ulegających biodegradacji w odpadach zmieszanych w 2004 r. i latach następnych (założenie). - 4,0 mln Mg odpadów komunalnych składowanych w 2004 r. (91% w stosunku do wielkości bazowej z 1995 r.)

17. - 5148,4 tys. Mg w 2004 r. (118% w stosunku do wielkości bazowej), 4828,9 tys. Mg w 2005 r. (110%), 5032,4 tys. Mg w 2006 r. (115%) i 5095,1 tys. Mg w 2007 r. (116%) – masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji zdeponowana na składowiskach . - 297,1 tys. Mg - masa odpadów komunalnych unieszkodli-wionych biologicznie w 2006 r. (34% projektowej mocy przerobowej zakładów) i ok. 277,7 tys. Mg w 2007 r. (32% projektowej mocy przerobowej zakładów). - 45,3 tys. Mg – masa odpadów komunalnych unieszko-dliwionych termicznie w 2006 r. (0,46% zebranych) i 41 tys. Mg w 2007 r. (0,41% zebranych).

18. - W sumie ok. 867 tys. Mg/rok - projektowa mocy instalacji do przetwarzania odpadów ulegających biodegradacji (stan na dzień 31.12.2006 r.), w tym:  385 tys. Mg/rok w kompostowniach odpadów selektywnie zebranych (zielonych i innych organicznych),  396 tys. Mg/rok w zakładach mechaniczno-biologicznego przetwarzania z rozkładem tlenowym,  76 tys. Mg/rok w zakładach mechaniczno-biologicznego przetwarzania z rozkładem beztlenowym.

19. 2.3. Wybrane prawdziwe liczby, których brakuje: - ..?.. Mg - masa wytworzonych w danym roku odpadów komunalnych, w tym ulegających biodegradacji. - ..?.. Mg - masa odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przetworzonych w danym roku w procesach odzysku i unieszkodliwiania innych niż składowanie. - …?…. Mg/rok - dysponowana i wykorzystana w danym roku moc przerobowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych ulega-jących biodegradacji -.

20. Źródłami tych informacji powinny być: - Centralna i wojewódzkie bazy danych prowadzone w oparciu o zbiorcze zestawienia danych, o których mowa w art. 37 i art. 76 ustawy z 2001 r. o odpadach, rozporządzenie MŚ z 2007 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych. - Informacje, o których mowa w art. 9a ust. 2 ustawy z 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Na dzień dzisiejszy na źródła te nie ma co liczyć i tak naprawdę niewiele wiemy o stanie gospodarki odpadami komunalnymi, stopniu realizacji zobowiązań akcesyjnych Polski i rzeczywistych potrzebach inwestycyjnych.

21. Literatura: 1. Informowanie społeczności lokalnej przy budowie składowisk odpadów stałych, LEM S.C., Fundusz Współpracy Warszawa 1998. 2. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz. Urz. WE L 182/1 3. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z perspektywa do roku 2016” – dokument przyjęty przez Sejm 22.05.2009 r. 4. Krajowy plan gospodarki odpadami 2010” - załącznik do Uchwały Rady Ministrów z dnia 29 grudnia 2006 r. 5. Sprawozdania z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami za okres od dnia 30 października 2004 r. do dnia 31 grudnia 2006 r.” Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2007r. 6. Ochrona Środowiska 2004, Ochrona Środowiska 2005, Ochrona Środowiska 2006, Ochrona Środowiska 2007, GUS Warszawa. 7. Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 251, z późn. zm.) 8. Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach(Dz. U. z 1996 r. nr 132, poz. 622). 9. Rozporządzenie Rady Ministrów z 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. z 2008 r. nr 196, poz. 1217). 10. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 25 maja 2007 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. z 2007 r. nr 101, poz. 686). 11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 25 maja 2007 r. w sprawie warunków i zakresu dostępu do wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz. U. z 2007 r. nr 101, poz. 687). 12. Http://www.mos.gov.pl.

22. Dziękuję za uwagę