O samorządności w oczach dorosłych. . .

1. O samorządności w oczach dorosłych. . .

2. Bytom istnieje od roku 1254, jest to miasto na prawach powiatu. Nasza miejscowość Bytom w latach 1848 - 1922 była pod wpływami księstwa pruskiego (13 i 15 wolny pan stanowy). Następnie miasto przejęli Niemcy podczas II wojny światowej, Armia Czerwona (ZSRR) przejęła ziemie bytomskie, oddając je Polsce. Od 1990 roku Bytom samodzielnie wybiera władzę rządzącą miastem (rada miasta, prezydent, radni).

3. SAMORZĄD TERYTORIALNY Samorząd terytorialny w Polsce jest trójszczeblowy. Kolejne szczeble to najniższy i podstawowy - gmina, następnie lokalny - powiat oraz regionalny województwo. Każdy z tych szczebli zasadniczego podziału kraju jest unormowany oddzielną ustawą i podlega odrębnej charakterystyce. Struktury samorządowe mają się uzupełniać, a nie nakładać. Ani samorząd powiatowy, ani wojewódzki nie będą sprawować nadzoru nad samorządem gminnym. Do gminy należy to wszystko, co nie zostało wyraźnie zastrzeżone dla innych organów1) GMINA Gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, którą jest omawiana, posiada osobowość prawną, a o jej ustroju stanowi statut. Jest on odbiorcom norm prawnych, sytuujących ją jako samodzielny podmiot prawa w strukturze organizacyjnej państwa. ZADANIA: Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania te można podzielić na pewne kategorie, a mianowicie zadania z zakresu: - infrastruktury technicznej gminy (gminne drogi, ulice, mosty, place, wodociągi, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych; utrzymywanie czystości, utrzymywanie urządzeń sanitarnych; wysypiska oraz utylizacja odpadów komunalnych; zaopatrzenie w energię elektryczną i cieplną; komunalne budownictwo mieszkaniowe; lokalny transport zbiorowy; targowiska i hale targowe; gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej oraz obiekty administracyjne); - infrastruktury społecznej (ochrona zdrowia, pomoc społeczna, oświata, kultura); - porządku i bezpieczeństwa publicznego (organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne); - ładu przestrzennego i ekologicznego (planowanie przestrzenne, gospodarka terenami, ochrona środowiska).REFERENDUM GMINNE Referendum jest sposobem sprawowania władzy bezpośrednio przez wspólnotę w sprawach ważnych dla gminy. Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych.

4. Wycinki z „Życia Bytomskiego” dotyczące naszejmiejscowości.

5. Rok 1971 – Nr 2, 3, 4, 7. ,,Bytom robi to tak... (VI Zjazd PZPR) Partia wskazała warunek realizacji zadań w kopani ,,Bytom". Miały na celu wprowadzenie wielu inicjatyw zmierzających do poprawy stylu pracy oraz gospodarowania i wykorzystania maszyn i urządzeń. W imieniu bytomskich górników na zebraniu rybnickim wystąpił Jakub Kulpiński, zadeklarował on, że górnicy wydobędą 171 tys. ton węgla. W ślad za tymi słowami posypały się w kopalniach naszego miasta, hutach i innych zakładach przemysłowych. ,,Partia zawsze może zawsze liczyć na entuzjazm i zaangażowanie młodzieży - Wielkie spotkanie szkolnych organizacji ZMS i ZHP„ ,,Partyjna kontrola realizacji uchwał„ Na VII Plenum KC PZPR podjęto decyzję o przywrócenie leninowskich zasad działania Partii w życiu społeczeństwa.

6. Rok 1972 – Nr 8, 29, 49. Okręgowa Komisja Wyborcza nr.21 podaje do wiadomości, że na podstawie art.45 Ordynacji Wyborczej do Sejmu PRL zarejestrowana została lista na posłów, zgłoszona przez Wojewódzki Front Jedności Narodu - 19 marca odbędą się wybory na nowy program i kandydatów FJN. Radni Bytomia zatwierdzili 5 letni plan gospodarczo - społeczny (1970 - 1975). Podczas sesji Miejskiej Rady Narodowej zatwierdzono plan, w którym podstawowymi założeniami był dalszy wszechstronny rozwój Bytomia. Taki plan odbywał się co 5 lat. ,,Idea Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia" - witana z entuzjazmem w Bytomiu. Podczas obrad VII Kongresu Związków Zawodowych ustalono przeznaczenie funduszu na ochronę zdrowia ludzi pracy, rozbudowę szpitali. ośrodków rehabilitacyjnych itp.

9. Rok 1974 – Nr 4, 5, 19. ,,Jaki samorząd rządzi w dzielnicy ?" W Łagiewnikach powstał nowy Samorząd Mieszkańców. Wielu mieszkańców wysuwało sprawę do samorządu dotyczące całej dzielnicy (remontów, poszerzania usług, naprawy powierzchni ulic itp.), rzadziej - indywidualnych. ,,W nowym i starym Rozbarku„ Samorząd Mieszkańców Okręgu nr 9 obejmuje tzw. Stary Rozbark. Samorząd zorganizował wizję z udziałem przedstawicieli ADM nr.12 i MZBM - wszelkie usterki na terenie tej dzielnicy zostają usunięte. Kolejna interwencja samorządu następuje w Zrzeszeniu Prywatne, handlu i usług, komunikacji i Urzędu Miejskiego. Obradująca Konferencja Samorządu Robotniczego w kopalni Szombierki poświęcona była warunkom pracy i socjalno - bytowym pracowników. Obecnie (1974) podano realizację programu poprawy bezpieczeństwa, higieny i kultury pracy oraz życia załogi. Powstały nowe obiekty socjalne.

10. Rok 1978 – Nr 3, 8, 14, 37, 58. ,,Życie rozmawia z prezydentem miasta. Celem nadrzędnym - poprawa warunków życia mieszkańców". - wypowiedź prezydenta miasta mgr. Pawła Spyry : ,,Naszym bytomskim działaniom przyświeca jeden cel - podnoszenie poziomu życia. W ramach tej strategii zorientowanej na dobra miasta i jego obywateli poszukujemy stale najwłaściwszych sposobów realizacji ambitnych zamierzeń". Przy czym Miejska Rada Narodowa w Bytomiu przyczyniła się do tego ambitnego programu rozwoju miasta. Samorząd mieszkańców w dzielnicy Bobrek i Osiedlowa Rada Młodych w Stolarzowicach dążyli do poprawy wspólnego dobra na rzecz dzielnic, aby przyczynić się do ich rozwoju. Miejski Zarząd Budynków Mieszkalnych dostał ponad pół miliarda złotych na remont budynków i urządzeń komunalnych. Spotkanie przy okrągłym stole. Handel w Bytomiu, aby zaspokajać potrzeby klienta przeznaczył 70 milionów złotych na modernizację obiektów. Stara się zaciekawić i zainteresować nabywców nowymi produktami, zdobywa towar bezpośrednio od wytwórców.

13. Rok 1980 – Nr 11, 47. Pełne poparcie dla Uchwał VIII Zjazdu. Stawianie sobie coraz wyższych wymagań związanych z reprezentowaniem i polityką Partii. NSZZ ,,Solidarność" przystępuje do wyborów. Podstawowymi zadaniami jest współpraca z władzami administracyjno - państwowymi nad poprawa gospodarki. Rok 1983 – Nr 6, 15, 25 ,,Z obrad Plenum KM PZPR - reforma gospodarcza w bytomskich zakładach pracy" Nastąpił wzrost produkcji sprzedawanych produktów w przemyśle wydobywczym. Zmniejszono zatrudnienie oraz wydajność pracy. ,,Samorząd - seniorom i dzieciom„ Komitet Osiedlowy Samorządu Mieszkańców nr 4, Rada Zakładowa KWK Rozbark oraz ZSMP zorganizowały atrakcyjne wycieczki dla dzieci i seniorów. Rada Narodowa podjęła ważne decyzje. Zagospodarowanie przestrzenne oraz Miejski Program Oszczędnościowy.

14. Rok 1984 – Nr 18, 45. ,,Samorząd Pracowniczy" - współodpowiedzialny za gospodarkę Na odbytej naradzie dnia 9 kwietnia w Warszawie, przedstawiciele samorządu pracowniczego z udziałem Prezesa Rady Ministrów mówiono o reformach starego hutnictwa śląskiego. Przyczyny: samorządność, samodzielność, samofinansowanie. Sytuacja w tej branży jest zła, a hutnictwo należy do przestarzałych. Samorząd ma za zadanie wzbogacić się o nowe doświadczenia, celem wyjścia z kłopotów. W przeciwnym razie zmieni się struktura wewnętrzna gospodarki. ,,Wybory samorządowe" Kampania wyborcza do organów samorządu miast i wsi, jest przedłużeniem wyborów Rad Narodowych. Ustawa z lipca 1983 r. nadała samorządowi mieszkańców rozległe kompetencje. Podczas sesji Miejskiej Rady Narodowej dokonano podziału miasta na osiedla. Decyzją MRN powołany został Miejski Zespół Koordynacyjny i Osiedlowe Zespoły Koordynacyjne.

16. Rok 1986 - Nr 20, 43 ,,Nasza kadencja - sprawy nienowe" Zarząd NSZZ wybiera 4 marca nowych członków. Określono zadania na X Zjeździe Partii (Miejska Konferencja Sprawozdawczo - Wyborcze) Rok 1988 - Nr 17 ,,Radę trzeba wybierać" Zmiany wprowadzone przez Sejm w ordynacji wyborczej sprawiają, że zdecydowanie zwiększa się reprezentatywność organów wyborczych. Rozszerzona została liczba organizacji uprawnionych do wysuwania osób na kandydatów na radnych.

18. ,,Od OKONU do PRONU„ Działający od stycznia OKON (Obywatelski Komitet Odrodzenia Narodowego) od pierwszych dni po opublikowaniu Deklaracji przyjmował sygnały o potrzebie utworzenia w naszym mieście PRON (Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego). Na posiedzeniu Miejskiej Komisji Współdziałania Partii i Stronnictw Politycznych z udziałem PAX i innych organizacji społeczno - masowych podjęto uchwałę, aby OKON był inicjatorem utworzenia PRON. Dziś idea ta powinna się zmaterializować. Jego nadrzędnym celem będzie skupienie społeczeństwa wokół idei porozumienia narodowego. Władze próbowały pokazać, że PRON niczym zdelegalizowana ,,Solidarność" łączy wszystkich, a więc sportowców, nauczycieli, naukowców i robotników i rolników, katolików i ateistów, związkowców i partyjnych zatroskanych o przyszłość kraju we wspólnym trudzie budowy nowej rzeczywistości, licząc przy tym na krótką pamięć społeczeństwa na temat Frontu Jedności Narodu (FJN), który przez całe dziesięciolecia spełniał fasadową rolę i był wygodnym parawanem dla partii.

19. 15 – lecie samorządów terytorialnych. . . Rok piętnastolecia samorządu terytorialnego przypomina w pewnym sensie początki przemian z roku 1990 r. Dziś, podobnie jak wtedy, znajdujemy się w nowej sytuacji. Stoją przed nami nowe wyzwania, ale również ogromne szanse. Z jednej strony stoimy przed niezwykle groźnym problemem demograficznym, o którym jeszcze kilka lat temu nikt nie myślał ale równocześnie otworzyły się możliwości pozyskiwania środków z funduszy europejskich. Szybki rozwój współczesnej gospodarki, a także stale rosnące wymagania mieszkańców i partnerów, z którymi współpracujemy, stymulują nas do myślenia niestandardowego, szukania nowych efektywnych metod organizacji służb miejskich. Samorząd, przy całej swojej specyfice, w coraz większym podobną do wielu innych, zorientowanych na zaspokajanie potrzeb mieszkańców stopniu staje się organizacją uczącą się,.

22. 20-lecie samorządu terytorialnego Podczas obrad w Poznaniu 09.03.2010r, w których uczestniczyli; Prezydent III Rzeczpospolitej Lech Kaczyński, były premier Tadeusz Mazowiecki, Marszałek Sejmu Bronisław Komorowski i inni, rozmawiano o osiągnięciach i potrzebnych zmianach samorządów.W ocenie prezydenta samorząd "sprawdza się, choć wymaga usprawnienia". "Chciałbym tylko, żeby ta władza była mniej anonimowa. Dziś anonimowe nie są władze gminne, powiatowe, nie jest władza centralna. Nieco gorzej jest z władzami regionalnymi, ich kompetencje są coraz większe. A nigdy nie jest tak, że ktoś, kto jest anonimowy, naprawdę odpowiada" - dodał. "Czasem mówi się: państwo i samorząd dba. Nie ma takiego przeciwstawienia. Samorząd terytorialny jest sposobem realizowania interesów państwa. To państwo jest niepodzielne. To państwo realizuje swoje zadania przez Sejm, Senat, rząd, prezydenta i władzę sądowniczą. Inna część zadań jest realizowana przez administrację samorządową" - mówił Lech Kaczyński."Odzyskanie państwa dla obywateli, uwolnienie niezbędnej dla rozwoju każdej wspólnoty energii społecznej i potencjału indywidualnej twórczości, to warunek kształtowania demokracji rozumianej nie tylko jako możliwość demokratycznego wyboru władzy politycznej, ale również jako możliwość współodpowiedzialności obywateli za sprawy publiczne" - podkreślił szef PE. "Rząd Tadeusza Mazowieckiego zapoczątkował ten proces odzyskiwania państwa i oddawania go obywatelom: od najważniejszego punktu, jakim było odbudowanie samorządu terytorialnego na poziomie gminy, ale także odtworzenia podstawy intelektualnej dla nowej konstytucji obywatelskiego państwa" - dodał szef PE. "Przywrócenie samorządności oznaczało odejście od narzuconych w czasach komunistycznych centralizacji. Dawało szansę na budowanie państwa lokalnie, wzmacniało więzi, wspierało rozwój społeczeństwa. Wprowadzane reformy samorządowe są uznawane za jedne z najlepiej przeprowadzonych i zwieńczonych sukcesem zmian ustrojowych w Polsce" - napisał Lech Wałęsa.

23. Procesy przemian społecznych i gospodarczych, szczególnie te, związa­ne z polskim członkostwem w Unii Europejskiej, powodują, że samorząd w Polsce stanął wobec nowych wyzwań. Uzależnienie rozwoju kraju od prywatnego kapitału, silna konkurencja między miastami w walce o inwestorów, emigracja młodzieży, brak rąk do pracy przy jednocześnie występującym bezrobociu, pojawienie się licznych cudzoziemców w Polsce, globalizacja i informatyzacja – to tylko niektóre z nich. Władze samorządowe muszą opanować reguły budowania programów strategicznych, selekcji priorytetów rozwojowych, współpracy z partnerami społecznymi i gospodarczymi; muszą tworzyć nowatorskie rozwiązania organizacyjne i budować profesjonalną administrację. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że do europejskiego egzaminu lokalne władze w Polsce są nieźle przygotowane. Wspieranie wielowymiarowego rozwoju jest obecnie jednym z podstawowych za­dań władz samorządowych. Błędem jest sprowadzanie tych działań wyłącznie do umiejętności pozyskiwania funduszy unijnych czy do propagowania walorów poszczególnych miejscowości, bo to tylko wycinek rzeczywistych problemów. Szczególnego wsparcia wymaga rozwój społeczny i to zadanie spada w dużej części na barki lokalnych władz samorządowych, które są najbliżej ludzi, najbardziej rozumieją potrzeby obywateli i mają najlepsze rozeznanie w możliwościach. Działalność szeregu wójtów, burmistrzów i prezydentów miast wykazała, że można tym wyzwaniom sprostać.

26. Osiągnięcia Samorządów

27. Powołanie samorządów gminnych zapoczątkowało proces przebudowy państwa. Była to jedna z dwóch reform ustrojowych III Rzeczpospolitej zainicjowanych w 1990 roku. Stanowiła ona jednocześnie pierwszą wielką akcję dekomunizacji, decentralizacji, demokratyzacji i modernizacji, dokonaną wspólnym wysiłkiem lokalnych społeczności. Udział setek tysięcy ludzi, emocjonalnie zaangażowanych w odbudowę demokracji, zapewnił reformie i gminom wielki sukces. Dziś trudno wyobrazić sobie, jak wyglądałby nasz kraj, gdyby nie powstały samorządy lokalne i gdyby wszystkim zarządzali urzędnicy ministerialni, chociaż warto dodać, że społeczeństwo, media a nawet historycy, nie dostrzegają wielkości tych zmian i traktują obecną sytuacją jako oczywistą. Nie doceniają ich też ci, którzy są odpowiedzialni za promocję Polski zagranicą. Reklamują nasz folklor zamiast upowszechniać wizerunek kraju, który odniósł ogromny sukces w budowie demokracji. A przecież w efekcie reformy samorządowej przekształcił się w Polsce cały sektor życia publicznego. Samorząd stał się szkołą demokracji oraz istotnym czynnikiem rozwoju ekonomicznego i społecznego. Szerokich rzesze obywateli włączyły się w proces zarządzania, co skutecznie przełamało różne tabu odziedziczone po władzy totalitarnej. Stworzono przestrzeń dla rozwoju inicjatyw i organizacji obywatelskich. Usunięto bariery administracyjne blokujące rozwój lokalnych mediów. Przebudowano sektor usług publicznych, zwiększając ich zakres, podnosząc jakość i redukując koszty.

28. W wielu gminach inwestycje usługowe, nowe chodniki i jezdnie w istotny sposób zmieniły wygląd miast i wsi. W latach dziewięćdziesiątych wybudowano w Polsce dziesięć razy więcej urządzeń kanalizacyjnych i wodociągowych niż w dekadzie poprzedniej. Możliwość korzystania z wodociągu spowodowała w wielu miejscowościach szok cywilizacyjny. Komunalizacja mienia nie tylko przełamała monopol administracji państwowej, ale przyczyniła się do uporządkowania spraw własnościowych. Powstał rynek obrotu nieruchomościami, uporządkowano gospodarkę budynkami mieszkalnymi i lokalami handlowymi. Zdarzające się w tej materii nadużycia i błędy, ujawniane zresztą przez media lokalne i ogólnokrajowe, mają ułamkowy wymiar w stosunkowo do skali dokonywanych obrotów i inwestycji, służących rozwojowi gospodarczemu. Powstały systemy lokalnego zarządzania finansami publicznymi. Gminy sprywatyzowały lokalny handel. Tysiące działaczy społecznych i pracowników uzyskało wielkie doświadczenie i umiejętności administracyjne, samorządność dorobiła się poważnego zasobu wysoko kwalifikowanych kadr. Można długo ciągnąć listę przemian, które są bezpośrednią zasługą samorządów gminnych lub wtórnymi skutkami ich działalności. Dzięki skali i tempie tych przemian, władze samorządowe zostały uznane przez społeczności lokalne za naturalną i właściwą formę administracji. Samorządowy typ władzy został w pełni społecznie zaakceptowany.

30. Władze miasta: Prezydent Piotr Koj Pierwszy Zastępca Prezydenta Marian Maciejczyk Drugi Zastępca Prezydenta Adam Ciesiółka Trzeci Zastępca Prezydenta Halina Bieda Sekretarz Miasta Waldemar Świerczek Skarbnik Miasta Mariusz Konopka Władze Rady Miejskiej: Przewodniczący Kazimierz Bartkowiak Wiceprzewodnicząca Stefania Wawer Wiceprzewodniczący Andrzej Kostet Wiceprzewodniczący Dariusz Wąsowicz

31. Klub Radnych Platforma Obywatelska (Michał Bieda, Rafał Delewski, Damian Daniec, Piotr Kordysz, Andrzej Kostet, Mieczysław Kucharski, Wiesław Kurmit, Mariusz Kurzątkowki, Michał Napierała, Dariusz Wąsowicz) Klub Radnych Prawa i Sprawiedliwości (Henryk Bark, Artur Krawczyk, Piotr Patoń, Jerzy Rogowski, Danuta Skalska) Klub Radnych Wspólnoty Bytom (Kazimierz Bartkowiak, Mirosław Podyma, Stefania Wawer, Andrzej Wężyk) Klub Radnych Lewica i Demokraci (Piotr Bula, Jan Kazimierz Czubak, Lech Jadczak, Krzysztof Wójcik) Radni bez przynależności klubowej (Janusz Paczaka, Mariusz Wołosz)

33. Wywiad

34. Wywiad z Panem Romanem M. oraz Michałem M. • Czy pamiętają Panowie jak wyglądała sytuacja polityczna w Polsce przed 1990 rokiem? • Wypowiedź Pana Romana M. - ,,Tak pamiętam. Co tu dużo mówić, sytuacja w państwie była tragiczna. Rodziny bez dachu nad głową, mały wybór szkół, stan wojenny, bony, kartki na artykuły spożywcze, życie w poczuciu - kto pierwszy ten lepszy oraz bieda, widoczna była wszędzie". • Wypowiedź Pana Michała M. - ,,Sytuacja polityczna przed rokiem 1990 była w stanie opłakanym. Polityka opierała się na fikcji i akcjach propagandowych. Było zatrudnienie, a huty, kopalnie i fabryki działały na zasadzie planów rocznych i wieloletnich. Ich realizacja była tylko na papierze. Media przechodziły cenzury i tak na prawdę wszystko nie było jawne. O polityce było wiadomo tyle, że jest dobrze, a rzeczywistość była zupełnie inna". • 2. Co się stało w roku 1990 ? • Wypowiedź Pana Romana M. - ,,Jak dobrze pamiętam powstawały samorządy terytorialne, zamiast Rad Nadzorczych„ • Wypowiedź Pana Michała M. - W roku 1990 zaczęły upadać wielkie molochy, takie jak huty i fabryki, nasz majątek narodowy przechodził w ręce prywatne. Wzrosło w Polsce bezrobocie, a o pracę w sektorze prywatnym było trudno. Właściciele zakładów zaczęli patrzeć na swój dochód, a nie zarobki pracowników".

35. 3. Jak mogą Panowie osądzić działanie samorządów w Bytomiu ? Wypowiedź Pana Romana M. - ,,W zasadzie można by było tutaj mówić o tym godzinami, jednak uważam, że były to wtedy jedyne organizacje działające na rzecz miasta Bytom, zajmowały się głównie budową nowych dróg, ulic. Do nich bezpośrednio mógł się zwrócić każdy mieszkaniec". Wypowiedź Pana Michała M. - ,,Jeżeli chodzi o działanie samorządów to niewiele się zmieniło. Dalej nie ma porządnych ulic, parków, placów zabaw dla dzieci, parkingów, a ostatnia wielka inwestycja, jak budowa supermarketów w centrum miasta to mało atrakcyjne rozwiązanie, jak dewastacja rezerwatu przyrody ,,Segiet". Myślę, że o tych nurtujących mieszkańców sprawach członkowie samorządu powinni się wypowiedzieć i podjąć odpowiednie kroki".

36. 4. Za niedługo obchodzić będziemy 20-lecie samorządów terytorialnych. Jak Panowie myślą, czy akcja ,,20 lat wspólnie" przyniosła korzyści, a może straty dla tego miasta ? Wypowiedź Pana Romana M. - Tak rzeczywiście. Minęło już parę dobrych lat. Korzyści czy straty? Myślę, że życie w Bytomiu nigdy nie było łatwe, ale faktem jest, że przez ten czas władze Bytomia robiły wszystko, aby polepszyć tą sytuację". Wypowiedź Pana Michała M. - ,,Na przestrzeni lat wiele się zmieniło. Nie możemy określić, czy będzie lepiej, czy coś się zmieni. Jednak uważam, że Bytom zawsze pozostanie taki sam - ,,czarny, szary, smutny, a ludzie mogą stać się tylko coraz biedniejsi". Wielu z nas nie dostrzega prostoty, a walczy o lepsze życie oraz dobro własne i rodziny. 5. Serdecznie dziękujemy za wywiad. Wypowiedź pana Romana M. - ,,Również dziękuję. Cała przyjemność po mojej stronie". Wypowiedź pana Michała M. - ,,Dziękuję i życzę w sukcesów w dalszej pracy". Wywiad autoryzowany Prowadzący: Sandra Morozińska i Magdalena Mol

38. Bibliografia: • 1. Urząd Miejski w Bytomiu • 2. Miejska Biblioteka Publiczna - ,,Życie Bytomskie" od 1970 - 1990 r. • 3. Strony internetowe: • - www.bytom.pl • - www.sejm.gov.pl • - www.samorzad.inf.pl • - www.um.bytom.pl • - www.miejskibytom.pl • - www.naszemiasto.pl • 4. Literatura: • Jan Drabina - ,,Historia Bytomia - 1254 - 2000"

39. W skład Zespołu Projektowego wchodzą…Sandra Morozińska1993r. , klasa IH2 Magdalena Mol 1993r. , klasa IH2Zespół Szkół Gastronomiczno-HotelarskichTechnikum nr 1 Ul. Żeromskiego 2641-902 Bytom Opiekun Zespołu: Krzysztof Wójcik