„Obecność maltafestival w Poznaniu” Raport z badań jakościowych (2010)

1. „Obecność maltafestival w Poznaniu”Raport z badań jakościowych (2010) Bogumiła Mateja Instytut Socjologii UAM

2. CEL I METODOLOGIA BADAŃ

3. CEL BADAŃ • Pytanie o obecność maltafestival w Poznaniu implikuje szereg problemów szczegółowych, które dotyczyły: • Doświadczania maltafestival przez mieszkańców Poznania; • Znaczeń przypisywanych maltafestival przez mieszkańców Poznania; • Postrzegania obecności maltafestival w rytmie miasta, odniesienie znaczeń przypisywanych festiwalowi Malta przez mieszkańców Poznania do posiadanego przez nich obrazu tego miasta. • Aby odpowiedzieć na postawione wyżej zagadnienia, zaplanowaliśmy 3 etapy badania: • rejestrację fotograficzną – w trakcie trwania maltafestival poznań 2010 • wideo-pamiętniki – tworzone przez 5 uczestników festiwalu, dobranych w ten sposób, by reprezentowali różne kategorie wiekowe; • 5 wywiadów grupowych – które odbyły się w lipcu, już po zakończeniu festiwalu.

4. METODOLOGIA • Niniejsza prezentacja zawiera skrót raportu (pominięto tu rekomendacje i wnioski stricte marketingowe) przygotowanego dla Fundacji Malta, będącego podsumowaniem trzeciego etapu badań. Zastosowano metodę zogniskowanego wywiadu grupowego (tzw. Focus Group Interview – dalej oznaczane jako FGI), wykorzystując również techniki projekcyjne (testy zdań niedokończonych) oraz wybrane materiały uzyskane podczas pierwszego i drugiego etapu badań(zdjęcia i wideo-pamiętniki). • Przeprowadzone badania mają charakter jakościowy, warto zatem pamiętać, że nie są one reprezentatywne statystycznie. Zastosowanie FGI pozwoliło jednak na bardziej pogłębione zrozumienie i pełniejsze zinterpretowanie stosunku mieszkańców Poznania do festiwalu Malta. Zastosowanie technik projekcyjnych umożliwiło także wyjście poza racjonalne i uświadamiane elementy wizerunku festiwalu. Wybór wywiadów grupowych umożliwił również uchwycenie społecznego aspektu funkcjonowania festiwalu Malta – interpretacje negocjowano w toku dyskusji, co jest bardziej zbliżone do naturalnego procesu formowania się opinii.

5. DOBÓR PRÓBY • Próbując uzyskać jak najszerszy zakres znaczeń przypisywanych festiwalowi Malta, postanowiliśmy podzielić mieszkańców Poznania na 5 grup: • młodych poznaniaków (w wieku 19-30 lat); • starszych poznaniaków (w wieku 31-65 lat); • młodszych (19-30 lat) poznaniaków – pracujących w miejscach, w których obecna była Malta w 2010 roku (kelnerzy, barmani lub hotelarze); • starszych (31-65) poznaniaków pracujących w miejscach, w których obecna była Maltaw 2010 roku (pracownicy gastronomii, sprzedawcy w okolicznych sklepach, taksówkarze itp.); • wolontariusze, którzy pracowali przy festiwalu Malta w 2010 roku. • Ostatecznie w badaniu wzięły udział 34 osoby, o różnym wykształceniu, sytuacji zawodowej, dochodach, w różnym stopniu deklarujące zainteresowanie życiem kulturalnym miasta (samoocena zainteresowań na skali 1 do 10). • Osoby zapraszane do badań (z wyjątkiem wolontariuszy) dowiadywały się, że wywiad będzie dotyczył Poznania i szeroko rozumianych wydarzeń społeczno-kulturalnych w mieście. Taki sposób przedstawienia badania umożliwiał uchwycenie spontanicznej znajomości festiwalu i jego obecności w Poznaniu.

6. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI – PODSUMOWANIE

7. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI - PODSUMOWANIE ZNAJOMOŚĆ I WIZERUNEK FESTIWALU MALTA • Festiwal Malta jest powszechnie znany poznaniakom – był on spontanicznie wymieniany zawsze wtedy, gdy dyskusja dotyczyła kultury w Poznaniu i uznawany niemal jednogłośnie za najważniejsze wydarzenie kulturalne w Poznaniu. Warto jednak podkreślić, że choć bywał nazywany wizytówką miasta, w żadnej grupie nie pojawił się wśród pierwszych skojarzeń z Poznaniem. Do pewnego stopnia jest to spowodowane tym, że sam Poznań nie kojarzy się swoim mieszkańcom z kulturą. • Respondenci – zależnie od wiedzy na temat festiwalu i stosunku do niego – kreślili różny wizerunek festiwalu Malta. Wśród wypowiedzi badanych można wyodrębnić następujące typy skojarzeń: • najbardziej ogólne skojarzenia z teatrem i wydarzeniami kulturalnymi w Poznaniu; • skojarzenia z teatrem ulicznym, wyjściem do ludzi, czasem karnawału; • skojarzenia z kulturą przeznaczoną dla ambitnych widzów i wąskiego grona odbiorców; • skojarzenia z konkretnymi wydarzeniami festiwalu w 2010 roku.

8. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI - PODSUMOWANIE UCZESTNICTWO W FESTIWALU MALTA • W każdej grupie badanych znalazło się kilka osób, które celowo lub przypadkiem uczestniczyły w wydarzeniach związanych z tegorocznym festiwalem Malta, co świadczy o dużym zasięgu festiwalu. Były to zazwyczaj przedstawienia teatrów ulicznych, koncerty (piosenek J.Brela lub show Tercetu Egzotycznego) lub Silent Disco. Płatne spektakle wybierali jedynie wolontariusze. • Magnesami przyciągającymi wiele osób okazało się Silent Disco (przyciągające zwłaszcza osoby deklarujące większe zainteresowanie kulturą), koncert Tercetu Egzotycznego i Pasaż Kultury. Co ciekawe, wielu badanych nie łączyło tych 3 wydarzeń z Maltą. Dotyczyło to przede wszystkim ludzi, którzy festiwal Malta uważali za bardzo ambitny, elitarny.

9. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI - PODSUMOWANIE ZNACZENIA FESTIWALU MALTA • Dzięki różnorodności respondentów udało się podczas badań uchwycić wielość znaczeń przypisywanych Festiwalowi Malta. Można wśród nich wyróżnić: • traktowanie go jako wydarzenia elitarnego adresowanego do wąskiej grupy specjalistów i osób znających się na teatrze (wydarzenie „nie dla mnie”) – co podkreślali często młodzi poznaniacy i starsi poznaniacy pracujący w centrum; • podkreślanie jego roli edukacyjnej, jako instytucji, która uczy poznaniaków kultury współczesnej; • oryginalne połączenie wydarzeń przeznaczonych dla bardziej masowego widza z tymi dla znawców teatru, łączenie karnawału ze światowej klasy spektaklami zamkniętymi – dostrzegane głównie przez wolontariuszy; • przypisywanie mu roli „ożywiania” miasta; • traktowanie go jako festiwalu ludzi młodych – wskazywane głównie przez starszych poznaniaków. • Znaczenia przypisywane festiwalowi Malta ujawniły m.in. procesy etykietowania społecznego zachodzące wśród uczestników oraz dość złożony stosunek do sztuki nowoczesnej.

10. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI - PODSUMOWANIE FESTIWAL MALTA W POZNANIU • Interesujące wnioski przynosi porównanie obrazu Poznania, jaki posiadają badani, z ich wizerunkiem festiwalu Malta. Wydaje się, że festiwal jest swoistym lekiem na wiele z uwag zgłaszanych przez respondentów. Przede wszystkim swoją formułą zachęca Poznań do większego szaleństwa i luzu, oderwania się choć na chwilę od zamiłowania do uporządkowania i przypisywanej poznaniakom przewidywalności i braku fantazji. Poza tym wpisuje się w postulaty dotyczące przestrzeni miejskiej – rozszerza miasto skupione na co dzień wyłącznie w centrum, sprawia że okoliczne uliczki i parki zaczynają tętnić życiem. • Z drugiej strony, cechy deklarowane przez poznaniaków utrudniają im odbiór festiwalu – np. starszym poznaniakom przeszkadzało zwłaszcza to, że przedstawieniom brak uporządkowania (np. jasno zaznaczonej sceny). Przywiązanie do Starego Rynku jest też tak duże, że rozumiejąc potrzebę rewitalizowania innych miejsc, mimo wszystko wskazuje się na niego, jako na przestrzeń, w której powinno odbywać się najwięcej spektakli. • Respondenci zgłosili też szereg zastrzeżeń odnośnie polityki kulturalnej miasta (pojawiały się twierdzenia, że festiwal Malta jest wyjątkiem, pewnego rodzaju „listkiem figowym” dla życia kulturalnego w Poznaniu), wskazując przy tym jak wiele mogłoby być pozytywnych skutków inwestycji kulturalnych

11. NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI - PODSUMOWANIE POSTRZEGANE ZMIANY FESTIWALU MALTA • Badani wskazali na szereg zmian festiwalu Malta, które zauważyli w ciągu ostatnich lat: • „zamykanie się” festiwalu – coraz więcej płatnych spektakli - o ile sama idea płatnych przedstawień była po krótszych lub dłuższych dyskusjach akceptowana, o tyle wskazywano na szereg negatywnych konsekwencji, spośród których najistotniejsza wydaje się mniejsza zauważalność obecności festiwalu w mieście; • wzrost różnorodności – generalnie oceniany pozytywnie, jednak niemal wszyscy badani zgadzali się co do tego, że Malta nie powinna już dalej poszerzać swojej formuły, gdyż zatraca tym samym swoją tożsamość; • Idiom – przez osoby, które zrozumiały ideę jego wprowadzenia - oceniony bardzo pozytywnie, jednak dla przeciętnego poznaniaka, który miał kontakt tylko z plakatami i teatrami ulicznymi pomysł ten pozostał kompletnie niezrozumiały; • Reklama – nagłośnienie festiwalu uważano za wzorowe pod względem ilości plakatów w mieście, przeciętni poznaniacy jednak narzekali na małą zawartość informacyjną banerów (brak informacji o konkretnych koncertach czy zespołach teatralnych, niezrozumienie idei idiomu); • Wskazywanie na kryzys teatrów ulicznych, które do tej pory stanowiły kwintesencję Malty.

12. Dziękujemy firmie badawczej Public Profits oraz Instytutowi Socjologii UAM za udostępnienie sali oraz sprzętu do badań. Autorka raportu: Bogumiła Mateja Badacze Bogumiła Mateja Waldemar Rapior