Hrana: interpretacije i inovacije

1. Hrana: interpretacije i inovacije • Odri Ričards – poređenje seksualnosti i ishrane • HRANA je stekla dignitet relevantnog naučnog predmeta • Materijalistički pristup: zabrana konzumacije svinjetine u judaizmu i islamu, odnosno govedine u Indiji

2. Sociologija čoveka koji jede • PARADOKS SVAŠTOJEDA • PRINCIP INKORPORACIJE • Navike u ishrani – rezultat susreta između društvenog identiteta čovjeka, određene situacije te određene hrane koja nosi naročita značenja unutar jedne sociokulturne sfere • “MNOŠTVO LICA ČOVEKA KOJI JEDE”

3. 4 TIPA – ETHOS-a • a)ljudi s kompleksima preterivanja, obeleženi su“nelagodnošću” zbog apsorbovanja hrane”. Jesti, zanjih je zabrinjavajuća, rizična aktivnost. Ovaj tip uključuje i patologiju ishrane, odricanje uslovljeno estetskimrazlozima kao i religijske i ideološke motivacije • b) privrženici lake ishrane, skloni uravnoteženoj hrani, između zadovoljstva i brige o dobromzdravlju, “civilizovanog apetita”, uglavnom obrazovanii informisani, otvoreni prema drugačijim i novimkuhinjama, posebno egzotičnim i posebno cenepovrće i ribu

4. c) zagovornici konzistentne ishrane vezanisu za tradicionalne obrasce ishrane. Oni volesuhomesnate proizvode i gotovo su uvereni da jepravi obrok samo onaj s mesom. Oni najčešće pripadajustarijim generacijama koje su u ratu i poslenjega osetile oskudicu u hrani; • d) gastrostresičari (gastrolastress). U ovoj kategoriji smenjuju se jednostavniobroci s nogu, puka “destrukcija“ hrane i periodiodmora koji podrazumevaju opuštanje uz dobru,raznovrsnu, obilnu hranu

5. Uznemirujući fenomeni modernog sveta • Formiranje opšteg ukusa zapadnog potrošača • Više hrane – veća potreba za dijetom i odricanjem od hrane! • Poremećaji u ishrani – anoreksija i bulimija • Najviše pogođena ženska populacija • Objašnjenje uzroka OPSESIVNE MRŠAVOSTI • Homogenizacija kulturnih vrednosti – Androgenizacija polova • Teorija zavere

9. EU regulativa • Council Directive 90/496/EEC on nutrition labelling of foodstuffs, OJ L 276 p. 40 of 6.10.1990 • Directive 2000/13/EC of the European Parliament and of the Council relating to the labelling, presentation andadvertising of foodstuffs, OJ L 109 p.29 of 6.5.2000. • Regulation (EC) No 1924/2006 of the European Parliament and of the Council on nutrition and health claims made on foods

10. Pravilnik o deklarisanju i označavanju upakovanih namirnica (Sl.list br.4/04) Pravilnik o izmenama i dopunama pravilnika o deklarisanju i označavanju upakovanih namirnica (Sl.list br.12/04)

11. Zakon o zaštiti potrošača (2002) • Odredbe Zakona o zaštiti potrošača iz kojih proističe obaveza deklarisanja namirnica (obaveza proizvođača za pravilno i što preciznije informisanje potrošača)

12. “to make choices in full knowledge of the facts – to make informed choices” Cilj informacija na novim deklaracijama

13. Novine u odnosu na prethodne zahteve • Jedan Pravilnik • Spisak sastojaka • Poreklo skrobova • Oznaka količine sastojka • Nije dozvoljeno isticanje osobina zajedničkih za sve namirnice iste vrste • Zabranjeno je pripisati namirnici svojstva koja ne poseduje • Propisani uslovi za isticanje nutritivne izjave uz obavezu isticanja tabele nutritivne vrednosti

14. Definicije • Codex Alimentarius - General Guidelines on Claims (CAL/GL1-1979 (Rev. 1-1991)) • “Predstavljanje rečima, slikom, grafikom, koje ukazuje, predlaže ili tvrdi da namirnica poseduje posebne karakteristike s obzirom na poreklo, nutritivna svojstva, proizvodnju, pripremu, sastav, ili kakvu drugu kvalitativnu odrednicu”. • Council Directive 90/496/EEC on nutrition labelling daje definiciju nutritivne izjave “izjava koja ukazuje, tvrdi ili sugeriše da namirnica ima specifična nutritivna svojstva u odnosu na energetsku vrednost ili sadržaj hranjivih sastojaka”

15. Izjava o sadržaju hranjivog sastojka (nutrijenta) - “nutrient content claim” “izvor kalcijuma”, “visok sadržaj vlakana”, “nizak sadržaj masti”, “bez holesterola” Komparativna izjava- “comparative nutrition claim” “povećan sadržaj...”, “smanjen sadržaj...”, “manje od...”, “ obogaćeno sa...” Codex Alimentarius Izjava o funkciji hranjivog sastojka “nutrient function claim” “Ca pomaže izgradnji snažnih kostiju”

17. ??????????????

19. Energetska vrednost (kJ i kcal/100 g ili ml proizvoda ili po pakovanju ako pakovanje predstavlja jednu porciju) Sadržaj proteina (u g na 100 g ili ml odnosno po pakovanju ako pakovanje predstavlja jednu porciju) Sadržaj ugljenih hidrata Sadržaj masti “ BIG 4” Energetska vrednost (kJ i kcal/100 g ili ml proizvoda ili po pakovanju ako pakovanje predstavlja jednu porciju) Sadržaj proteina (u g na 100 g ili ml odnosno po pakovanju ako pakovanje predstavlja jednu porciju) Sadržaj ugljenih hidrata od kojih šećeri Sadržaj masti od kojih zasićene masne kiseline Sadržaj vlakana Sadržaj natrijuma “BIG 4 + LITTLE 4” Dve vrste nutritivnih tabela

20. Uputstvo o rukovanju “OPEN DATING” “Sell by” “Expiration date” – “Use by” “Freshness” date “Pack date” “Code dating” UNIVERSAL PRODUCT CODE Lista sastojaka “Pack date” Religiozni simboli K –”Kosher” (u skladu sa hranidbenim navikama Jevreja) “Parnev”- bez mesnih i mle čnih sastojaka “Inspection symbols” Universal Product Code

23. Generalni vodič za kalorije* • 40 kalorija - malo • 100 kalorija – srednje vrednosti • 400 kalorija – visoke vrednosti

24. Ukupni šećeri –prirodan sadržaj ili dodani šećer Običan jogurt Voćni jogurt

25. Pogledati spisak sastojaka Običan jogurt SASTOJCI: KULTIVISANO PASTERIZOVANO OBRANO MLEKO, KONCENTRAT PROTEINA SURUTKE; PEKTIN; KARAGEN Voćni jogurt SASTOJCI: CULTURED GRADE A REDUCED FAT MILK, APPLES, HIGH FRUCTOSE CORN SYRUP, CINNAMON, NUTMEG, NATURAL FLAVORS, AND PECTIN. CONTAINS ACTIVE YOGURT AND L. ACIDOPHILUS CULTURES

26. Nema navođenja % DV • Transmasti • Šećeri • Proteini

27. Kalcijum u ishrani – dnevne potrebe Kalcijum

28. Proračun kalcijuma 100% DV = 1000mg kalcijuma 30% DV = 300mg kalcijuma = jedna šolja mleka 130% DV = 1300mg kalcijuma = dnevna potreba za tinejdžere

29. “Things in food” • Sastojci – “namirnica” • Aditivi – bez obzira na hranjivu vrednost, ne konzumiraju se kao hrana, i uobičajeno ne predstavljaju karakteristične sastojke namirnica ali se u malim količinama dodaju u tehnološke svrhe, i time direktno ili indirektno preko međuprodukata, postaju sastavni deo namirnice – QUANTUM SATIS • Kontaminenti – slučajno prisutni (zagađivači, hemikalije, rezidue lekova, MO... • Pomoćna sredstva– dodaju se u cilju ostvarivanja specifičnih funkcija, a potom uklanjaju, iako rezidue mogu ostati

30. Regulation (EC) No 1924/2006 of the European Parliament and of the Council on nutrition and health claims made on foods • “ i druge supstance sa nutritivnim i fiziološkim efektom - pr. antioksidanti, probiotske kulture • Nutritivni profili - u suprotnosti sa osnovnim principom ishrane – DEADLINE januar 2009.

33. “Signpost” označavanje

35. NERAZUMLJIVA IZJAVA, čak iako je tačna, POTPUNO JE BESKORISNA! 90% manje masti ; Smanjen sadržaj masti; Nizak sadržaj masti • ZABRANA KORIŠTENJA IZJAVA - X% MANJE MASTI! • ISTINITE; ALI VISOKO SPECIJALIZOVANE IZJAVE – NERAZUMLJIVE PROSEČNOM POTROŠAČU “ Folat može pomoći u normalizaciji nivoa plazma homocistina “

36. IZJAVE KOJE UPUĆUJU NA GENERALNO DOBRO STANJE ORGANIZMA “ odlično za vaš organizam” – “ osnažuje odbrambene snage organizma” – “ pomaže vašem organizmu u borbi protiv stresa”- “ pročišćava vaš organizam” – “ ima pozitivni efekt na opšte stanje vašeg organizma” – “ deluje harmonizujuće na vaš metabolizam” – “čuva vašu mladost” BEZ SMISLA, POD ZNAKOM PITANJA, NE POSTOJI MOGUĆNOST VERIFIKACIJE • ZLOUPOTREBA IZJAVA “ Intelektualni vitamini” – “ Dobra memorija i koncentracija” – “ Bolji rezultati na ispitu”

38. REGULATIVA ZABRANJUJE: • izjave o prevenciji/lečenju određenih • bolesnih stanja • izjave o povoljnom efektu na fiziološke • funkcije ili mentalne aktivnosti/ponašanje • nejasne, besmislene, generalne-uopštene • nespecifične izjave o dobrom zdravlju ili dobrobiti po organizam • zdravstvene izjave koje se odnose na gubitak telesne težine • zdravstvene izjave na alkoholnim pićima • izjave X% manje masti

39. Implied Health Claims

40. Implied Health Claims

41. Implied Health Claims general unspecific benefits

42. Implied Health Claim making reference to doctors

43. Implied Health Claims using brand names suggesting health benefits

44. Implied Health Claims nutrition claim - comparative claim

45. Nutrition - Comparative Claims ? ? ? ?

46. Nutrition Claims