HASTA HAKLARI BİRİMLERİNİN HASTA HAKLARI PERSONELİ GÖZÜYLE DEĞERLENDİRİLMESİ

1. HASTA HAKLARI BİRİMLERİNİN HASTA HAKLARI PERSONELİ GÖZÜYLE DEĞERLENDİRİLMESİ • Temur BAYDOĞAN (1),Mehmet DEMİRER (2), Burak KARABULUT(3) • 1. Sosyal Hizmet Uzmanı, Kocaeli Kamu Hastaneleri Genel Sekreterliği, Hasta-Çalışan Hakları Birimi • 2. İdari Hizmetler Müdürü, İzmit Seka Devlet Hastanesi • 3. Hastane Yöneticisi, İzmit Seka Devlet Hastanesi, Uzm. Dr. Temur BAYDOĞAN , Kocaeli Kamu Hastaneleri Genel Sekreterliği Tıbbi Sosyal Hizmet, Hasta-Çalışan Hakları Birim Sorumlusu

3. KONUNUN AMACI • Kocaeli ili örnek alınarak kamu hastanelerinde faaliyet gösteren hasta hakları birimlerinin çalışma alanına ilişkin özelliklerinin tanınması; çalışan personelin eğitim yapısı ve birim çalışmalarındaki sıkıntıların ve birimin sıkıntılarının birim çalışanları gözü ile aktarılması ile birlikte birimlerin sıkıntılarının tespiti yapılarak birim çalışmalarının durumunu ortaya çıkarmaktır.

4. Yöntem -teknik • Birim çalışanları tarafından birimdeki işleyişin ortaya konulması amacından hareketle saha araştırması (Survey) yoluyla betimleyici bir araştırma yürütülmüştür. • Araştırmanın teorik kısmında hasta hakları ile ilgili dünyadan ve Türkiye’den literatür taraması yapılmıştır. Araştırmanın uygulama kısmında anket yoluyla elde edilen veriler analiz edilmiştir. Bu veriler yapılan görüşmelerle desteklenmiştir. Anket çalışması belirtilen hastanelerde 17 birim çalışanına uygulanarak veriler örneklem oluşturulmuştur

5. BULGULAR • Hak; hukuk düzeninin kişilere tanıdığı yetkidir. • Sağlık; hastalık veya sakatlıkla ilgili bir durumdan ziyade bedensel ruhsal ve sosyal yönden kişinin tam bir iyilik halinde olmasıdır. • Sağlık Hakkı: “Kişinin toplumdan, devletten sağlığının korunmasını, gerektiğinde tedavi edilmesini iyileştirilmesini veya toplumun sağladığı imkanlardan faydalanması durumudur. • İnsan haklarının sağlık hizmetindeki yansıması olan hasta hakları; hasta olan, sağlık hizmeti alma gereksinimi olan kişilere ait haklardır. Sağlık çalışanları ve kurumları ile ilişkilerinde korunma altına alınması gereken çıkarlarını ifade eder

6. Hasta hakları, hastaları, haksız, yersiz ve gereksiz uygulama ve tedaviden koruyan yasal ve etik standartlardır. • Hasta Haklarını açıklayan belge; Türkiye’de Sağlık Bakanlığının 1998 yılında yayımlanan Hasta Hakları Yönetmeliği’dir. Söz konusu yönetmelikte hasta hakları, sağlık hizmetlerinden yararlanma ihtiyacı bulunan bireylerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C. Anayasası, uluslararası anlaşmalar, kanunlar ve diğer mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını ifade eder şeklinde tanımlanmıştır.

7. Ulusal ve uluslar arası düzeyde son yıllarda hasta hakları konusunda bir çok olumlu gelişmeler yaşanmakta olduğu buna paralel olarak bireylerin hasta hakları konusunda bilgi düzeylerinin de arttığı yapılan uygulamalarla görülmektedir.

8. Hastanelerde faaliyet gösteren hasta hakları birimleri; yapısı ve çalışma prensipleri ile bir çok hasta ve yakınının sağlık konusundaki hak kayıplarının önüne geçmesi başka bir ifade ile koruyucu sağlık hizmeti alımının başlangıcında etken rol oynadığını göstermektedir. • Hasta hakları personellerin eğitim ve bilgi durumlarının iyileştirilmesi ile birlikte hasta hakları birimlerinin işleyiş ve kalite yapısının artırılması, hasta ve hasta yakınlarının sistem içerisindeki sıkıntılardan kurtulması için gerekli olmaktadır.

9. Hasta Hakları Birimleri İle İlgili GöstergelerÇalışan Personelin Kimliği • Ankete katılan çalışanların%66 sı kadın %33’ü erkektir. Katılımcıların %33’ü 18-29 yaş aralığında ve %66 sı 30 yaş ve üstüdür.

10. ankete katılan çalışanların%33’ü 4-5 yıl süre aralığında, %33’ü 0-1 yıl süre aralığında, %16 sı 6 yıl üstü zamandır hasta hakları biriminde çalışmaktadır. eğitime katılan orana bakıldığında 1 kez eğitim programından geçen %33, 3 ve üstü eğitim programına katılan %33 katılmayan %16 ve 2 kez katılan personel sayısı %16 lık kısmı oluşturmaktadır. Çalışan Personelin Hasta Hakları Birimi Görev Süreleri Ve Eğitim Bilgileri

11. Hasta Hakları Birim Sorumluların Hasta Hakları Konulu Katıldığı Eğitim Program Bilgileri Ankete katılan çalışanlara açık uçlu olarak sorulan soruda genellikle verilen cevap %83 oranı ile hasta hakları uygulama eğitimine katılım olmuştur. %17 oranında Kocaeli Hasta hakları konferansına katılım sağlamıştır.

12. Hasta Hakları Birimlerine Aylık Bazda Yapılan Başvurular Bilgisi Bakıldığında ayakta başvuru sayılarının ve yazılı başvuruların fazla olduğu görülmektedir. Aslında ayaktan başvurularda daha fazla sayı olduğu ancak gelen müracaatçının olay esnasındaki ajite durumu nedeniyle kayıtların yapılmadığı bilgisi alınmıştır.

13. Hasta Hakları Çalışanları Tarafından Hasta Hakları Birimlerinin Su İstimal Edildiğini Düşünme Oranı Bilgisi Hasta hakları birimi personeli hasta ve yakınlarının birimleri %87 oranında su istimal ettiğini, %13’lük kısım ise birimlerin su istimal edilmediğini belirtmektedirler. Hasta hakları birimlerinin hasta ve yakınları tarafından su istimal edildiği görülmektedir. bu oran yüksek olup hasta hakları ile ilgili olarak toplum çalışmalarının önemi görünmektedir.

14. Hasta Hakları Birimlerinde Yaşanan Üç Önemli Sorun Bakıldığında hasta hakları birimlerinde yaşanan sıkıntıların başında birimlerin personel eksiği ve fiziksel koşulların yetersiz oluşu ortadır.

15. Hasta Hakları Yönetmeliğinin Hasta Hakları Personeli Açısından Değerlendirilmesi Bilgisi Araştırmada, hasta hakları yönetmeliği hasta hakları personeli açısından değerlendirildiğinde; %70 oranında bir kesim “yönetmeliğin 1998 yılından itibaren kullanılmaktadır, güncellenmesi ve değişime uygun olması gerekmektedir” cevabını vermiştir %20’lik kısım “yönetmelik içeriğindeki maddelerin açıklama durumları yetersiz olması “ şeklinde olumsuz yapıda olduğunu belirtmiş bunun yanında %10’luk kısım ise yönetmelik güncel konulara uyumlu hazırlanmış şeklinde olumlu yanıtlar vermiştir.

16. Çalışan Hakları Yönetmeliğinin Hasta Hakları Açısından Olumsuz Yönleri Bilgisi Birim çalışanları çalışan hakları ile birlikte hasta ve çalışan arasında denge kurulduğunu böylece hastaların ister istemez haklarını daha iyi bir şekilde öğrenerek başvurularını daha dikkatli yaptığı görülmektedir.

17. Hastaların Hasta Hakları Birimlerine Karşı Düşünce Bilgisi

18. SONUÇ • Hasta hakları birimleri çalışan personelinin lisans mezunu olduğu, birim çalışmalarının deva ettiği ve değişen sağlık sistemi ile birlikte birimlerinde değişim içerisinde olduğu ancak yasal mevzuatın eksik olduğu, birimdeki personel sayısının yetersizliği ve hastanelerdeki sağlık çalışanlarının birimlere bakış açısı birim işleyişlerinde sıkıntı oluşturduğu görülmektedir

19. Birimlere başvuru yapan hasta ve hasta yakınlarının haklarından haberder olduğu bunda birim çalışanlarının etkisinin olduğu görülmektedir. Çalışan hakları birimlerinin oluşturulması ile birlikte birime başvuru sayısında bir değişiklik olmadığı ancak daha duyarlı bir kesim oluştuğu bilgisi alınmıştır

20. Hasta hakları birimlerinin teknik bilgi düzeylerinin geliştirilmesi için eğitim modüllerinin bakanlık ve genel sekreterlik düzeyinde artırılması gerekliliği, hasta hakları çalışanları ile toplantılar yapılarak genel sekreterlik kısmında hasta çalışan hakları birimlerinde çözüm odaklı ve bilgi paylaşımlı toplantıların oluşturulması gerekliliği, yasal mevzuatın birim çalışmalarındaki yetersizliği görüldüğünden yasal olarak birim çalışmalarının güçlendirilmesi yönetime bağımlı ancak bağımsız bir işleyiş yapısında destek verilecek bir ortamın oluşturulması gerekliliği görülmektedir.

21. Hasta hakları birimlerinin daha iyi bir yönetmelikle daha işlevsel bir konumda olması gerekliliği açık olup gerekli destek ve çalışmalar yapılması kanısandayım.. • Teşekkür Eder Sağlıklı Günler Temenni ederim…

22. KAYNAKÇA • Barker, L. R. (1999). TheSocialWorkDictionary, NASAW Press. • Bayraktar, K. (1972). “Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, S.16 İst. • Canpolat, Sibel (2002). “Hasta Hakları ve Etik”, İstanbul Ünv. Tıp Fakültesi,S.1 İst. • Önal, E. ve Tümerdam, Y. (1999). “Hasta Hakları, Sağlık Hakkı ve Tıp Etiği”, Türkiye Klinikleri Tıbbi Etik Dergisi C.7, Sayı: 2 • ÖZLÜ, Tevfik ve BOSTAN Sedat(2009:). “Hasta Rehberi-Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Kılavuzu”, Sağlık Bakanlığı, Ankara. • Sütlaş, Mustafa.(2000).” Hasta ve Hasta Yakını Hakları”, Çiviyazıları Yayınları, İst. • HastaHakları Uygulama Genelgesi (Tarih: 23.03.2009; Sayı: 11706). • Hasta Hakları Yönetmeliği, (Tarih: 01.08.1998; Sayı: 23420).