Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko Ekonomia menedżerska

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia • EKONOMIA – nazwą ta posługiwał się Arystoteles (gr. oikos 'dom' , nomos 'prawo') to nauka badająca społ. proces gospodarowania, czyli w jaki sposób ludzie organizują działania w sferze produkcji i konsumpcji. Ekonomia oznaczała wówczas wiedzę o prawach rządzących gospodarstwem domowym. • Ekonomia - jest nauką o prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania, czyli gospodarczą działalnością ludzi. Te prawidłowości określamy mianem praw ekonomicznych. • Ekonomia – to nauka zajmująca się zachowaniem podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Ekonomia jest nauką, która bada zachowanie ludzi dążących do realizacji różnych celów przy wykorzystaniu różnych środków mających alternatywne zastosowania. ”Lionel Robbins„ Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Ekonomia pełni szereg funkcji, z których najważniejsze to: poznawcza i aplikacyjna. • Poznawcza – dostarcza wiedzy o mechanizmach i prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania oraz ich przyczynach i skutkach. Co, jak i dla kogo produkować? • Aplikacyjna – ukazuje drogi postępowania jednostkom gospodarującym. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia W rozważaniach ekonomicznych napotkać można 2 rodzaje sądów (opinii) – pozytywne oraz normatywne. • Pod pojęciem ekonomii pozytywnej rozumie się stwierdzenia będące naukowym i obiektywnym wyjaśnieniem funkcjonowania gospodarki. • Sądy ekonomiczne oparte na subiektywnym systemie wartościowania określane są mianem ekonomii normatywnej Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia • „Duże różnice w dochodach są niedobre” • "Dwukrotne zwiększenie opodatkowania wyrobów tytoniowych spowoduje spadek ich konsumpcji„ • "Rząd polski powinien prowadzić politykę mającą na celu obniżenie poziomu konsumpcji wyrobów tytoniowych„ • „Inflacja obniża skłonność do oszczędzania” • „Bezrobocie prowadzi do biedy” • „Bezrobocie jest poważniejszym problemem społecznym niż inflacja” • „Spadek cen jabłek może wywołać wzrost popytu na nie” • „Najważniejszym dobrem jest maksymalizacja zysku firm” Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia • Ekonomia pozytywna nie rekomenduje. Formułuje dwa rodzaje pytań: o Jak jest?o Dlaczego tak jest? • Ekonomia normatywna – polityka gospodarcza zajmująca się sadami wartościującymi, oceniającymi przebieg zjawisk. Daje zalecenia.Formułuje tylko jedno pytanie: o Jak powinno być? Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia EKONOMIA-nauka o gospodarowaniu dobrami rzadkimi (badająca, jak ludzie radzą sobie z rzadkością, rzadkość jest bariera wyboru). MIKROEKONOMIA-ta część badań ekonomicznych, która skupia się na badaniu poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków; narzędzia: cena, popyt, podaż, zysk. MAKROEKONOMIA-badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami. Badanie zależności całej gospodarki. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia • Gospodarowanie jest działalnością ciągłą, stale powtarzającą się. Dlatego mówimy o procesie gospodarowania. Proces gospodarowania polega na zaspokojeniu potrzeb ludzkich. • Proces gospodarowania polega na podejmowaniu przez podmioty gospodarcze różnych decyzji. Określamy je mianem decyzji gospodarczych czy też społeczno-gospodarczych. Mogą być one różnie klasyfikowane np. na decyzje mikro- i makroekonomiczne. Decyzje mikroekonomiczne to przede wszystkim decyzje odnoszące się do gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, zaś decyzje makroekonomiczne to decyzje dotyczące gospodarki jako całości. Dosyć często klasyfikuje się też decyzje ekonomiczne ze względu na tzw. horyzont czasowy, do którego się odnoszą (np. decyzje krótko- i długookresowe). oraz rodzaj działalności (np. decyzje konsumpcyjne, produkcyjne). Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Potrzeba – odczucie braku i chęć jego zaspokojenia. Potrzeby ludzkie są: • nieograniczone co do rodzaju - pojawiają się ciągle nowe i wynika to z nieograniczonej innowacyjności ludzi • nieograniczone w swojej pojemności- w miarę zaspokojenia potrzeb słabnie intensywność ich odczuwania • substytucyjne (zastępowalne) - daną potrzebę można zaspokoić w różny sposób (np. masło lub margaryna) • komplementarne (łączne) - wzajemnie się uzupełniają (np. samochód i benzyna) • odradzające się (np. potrzeba jedzenia) Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Środkami do zaspokajania potrzeb są dobra, które dzielimy na wolne i gospodarcze. • Dobra wolne - to dobra które występują w nieograniczonych ilościach (powietrze, woda) • Dobra gospodarcze - to dobra które wytworzył człowiek i które w sposób bezpośredni mogą zaspokoić potrzeby. Wyodrębniamy: - dobra konsumpcyjne (pieczywo, chipsy) - dobra produkcyjne (maszyny, surowce) - rzeczowe środki produkcji służą środki pracy (maszyny, budynki) - przedmioty pracy (surowce, materiały) Inny podział to dobra materialne i niematerialne. Przedmiotem zainteresowania ekonomii są dobra rzadkie. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Istotnym uwarunkowaniem w procesie gospodarowania jest ograniczoność zasobów gospodarczych. Jednym z podstawowych pojęć ekonomii jest rzadkość. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia ZASOBY- rzeczy wykorzystywane do produkcji dóbr i usług (ziemia, kapitał, praca, przedsiębiorczość). • ZIEMIA- wraz z surowcami mineralnymi, roślinnymi, wodą, itp. Zasób wykorzystywany w procesie produkcji. • KAPITAŁ- wszelkie dobra materialne i niematerialne, wykorzystywane w produkcji w procesie gospodarowania, stanowi czynnik produkcji. • PRACA- siła robocza; człowiek wraz ze swoimi umiejętnościami i zdolnościami, które wykorzystuje w procesie wytwarzania towarów i świadczenia usług. • TALENT PRZEDSIĘBIORCZOŚCI- zasób wymieniany często wraz z pozostałymi; umiejętność do odkrywania bardziej efektywnych sposobów wykorzystywania ograniczonych zasobów materialnych do lepszego zaspokajania potrzeb ludzkich w celu osiągnięcia z tego jak największych korzyści. Rozumiane jako umiejętność podejmowania działalności gospodarczej i ponoszenia związanego z nią ryzyka. (J.Schumpeter). Inny wcześniejszy ekonomista A.Marshall mówił o organizacji. • POSTĘP TECHNICZNY – nowe metody wytwarzania. • RZADKOŚĆ- to fakt, iż nie możemy mieć wszystkiego co chcemy, przez cały czas. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia • Między poszczególnymi sferami procesu gospodarowania (tzn. miedzy sferą produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji dóbr) istnieją różne powiązania. • W całym procesie gospodarowania podmiotem działalności są ludzie, którzy zwykle są odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze. • Mianem podmioty gospodarczego (gospodarującego) można określić każdego aktywnego uczestnika procesu gospodarowania. • Proces gospodarowania polega na podejmowaniu przez podmioty gospodarcze różnych decyzji, które określane są mianem decyzji gospodarczych czy też społeczno-gospodarczych. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Niedostatek zmusza podmioty gospodarcze ludzi do podjęcia stosownych decyzji, rozstrzygnięć: Co – ile – jak – dla kogo – kiedy? Produkować Podejmowanie decyzji jest podstawowym składnikiem procesu rozwiązywania większości problemów występujących na poziomie przedsiębiorstw i na szczeblu państwa. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia Ekonomia menedżerska – zajmuje się analizą istotnych decyzji podejmowanych przez menedżerów przy użyciu narzędzi stosowanych przez ekonomię. Aby pomóc menedżerom w podjęciu trafnych decyzji, w ekonomii menedżerskiej wykorzystuje się wiele pojęć znanych z ekonomii, m.in. Popytu i kosztów, monopolu i konkurencji doskonałej, alokacji zasobów i ekonomicznych dylematów decyzyjnych. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia UCZESTNIKAMI RYNKU SĄ: • Gospodarstwa domowe– grupa ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących wspólne decyzje. • Przedsiębiorstwa– podmiot gospodarujący, który wykorzystuje usługi czynników produkcji do wytwarzania dóbr i usług, które następnie sprzedaje innym uczestnikom procesu rynkowego. • Rząd(władza centralna)– obejmuje instytucje należące do rządu i te, które swoje istnienie zawdzięczają rządowi, jedną z funkcji władzy centralnej jest kierowanie gospodarką. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska - podstawowe zagadnienia FIRMA Wpływ ze sprzedaży ZAKUPY Wydawanie dochodu Rynek towarów finalnych i usług Dobra finalne i usługi Dobra finalne i usługi GOSPODARSTWO DOMOWE Bank Praca, Ziemia, Kapitał Rynek czynników produkcji Czynniki Produkcji Płace, Dywidendy, Czynsze itp.. Dochody Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich Racjonalność jako podstawa ludzkiego działania • POSTĘPOWANIE RACJONALNE - wewnętrznie spójne postępowanie, które umożliwia jednostce maksymalizację satysfakcji czyli maksymalizację efektu i minimalizację poniesionego nakładu. • POSTĘPOWANIE NIERACJONALNE - postępowanie, które jest wewnętrznie niespójne lub sprzeczne z najlepiej pojętym interesem własnym jednostki i za takie jest uznawane przez dana osobę w chwili jego podjęcia. Zachowanie racjonalne i irracjonalne. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich Wybór i koszt alternatywny: • KOSZT ALTERNATYWNY - to wartość najbardziej preferowanej, lecz nie wybranej alternatywy w związku z decyzją wyboru innej możliwości. • Rachunek zysków i kosztów- taki rachunek przeprowadza każda jednostka w szeregu działań, ekonomiści uważają ten rachunek za podstawę ludzkiego zachowania. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich HOMO OECONOMICUS – model teoretyczny, według którego człowiek jest jednostką, działającą zgodnie z zasadą maksymalizowania korzyści osobistych nad kosztami ich osiągnięcia. To model człowieka wolnego, prowadzącego działalność zarobkową dla własnych korzyści Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich Naczelnym celem działania podmiotów gospodarczych jest dążenie do wygenerowania maksymalnego zysku Zysk - podstawą podejmowania decyzji ekonomicznych Oznacza on nadwyżkę ekonomiczną przychodów nad kosztami Zysk = TR - TC Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich „Co do twierdzenia jakoby namiętność wykluczała kalkulację, jest ono, jak większość takich bardzo ogólnych i wypowiadanych tonem wyroczni twierdzeń, nieprawdziwe. (...) Nawet o szaleńcu nie powiedziałbym, że nie przeprowadza żadnej kalkulacji. Kalkuluje każdy człowiek, nawet ogarnięty namiętnością”. Jeremy Bentham Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich Zastosowalność ujęcia ekonomicznej teorii zachowań ludzkich: • Homo oeconomicus G.S.Beckera Maksymalizujący charakter zachowań ludzkich Występowanie równowagi rynkowej Stałość preferencji • Homo RS H.L. Leibensteina Kalkulacja dotyczy jedynie ekonomistów, księgowych i inżynierów Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Ekonomiczna teoria zachowań ludzkich KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH (in. określana jako granica możliwości produkcyjnych)to graniczne przedstawienie różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytwarzane gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane. • Sytuacja A-zasoby do produkcji tych dóbr są wpełni wykorzystane (efektywnie). • Sytuacja B- nieosiągalna do zrealizowania ze względu na ograniczoność posiadanego potencjału produkcyjnego. • SytuacjaC-osiągnięta przy niepełnym wykorzystaniu posiadanych przez producenta. • Sytuacja D-efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów. .B .A .C .D Ilość dobra Y Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska -Podstawowe etapy podejmowania decyzji menedżerskich Proces podejmowania decyzji można podzielić na sześć podstawowych etapów: 1. Zdefiniowanie problemu Na czym polega problem, przed którym stoi menedżer? Kto ma podjąć decyzję? Jakie jest tło lub też kontekst problemu decyzyjnego i jaki on ma wpływ na cele lub warianty wyboru (decyzji) menedżera? 2. Określenie celu Co jest celem decydenta? Do czego on dąży? Jak powinien oceniać wyniki ze względu na ten cel? Jak zmienia się sytuacja, gdy dąży on do osiągnięcia kilku sprzecznych ze sobą celów? 3. Zbadanie wariantów decyzji Jakie są alternatywne kierunki działania? Jakie zmienne pozostają pod kontrolą decydenta? Co ogranicza wybór wariantów? 4. Przewidzenie konsekwencji Jakie są konsekwencje każdego wariantu działania? Jaki wpływ na wyniki różnych działań mogłaby mieć zmiana warunków? Jeżeli wyniki nie są pewne, to jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia każdego z nich? Czy można zdobyć pełniejsze informacje, aby móc przewidzieć rezultaty? W bardziej złożonych sytuacjach często można posłużyć się modelem. MODEL – uproszczony opis pewnego procesu, związku lub zjawiska 5. Wybór optymalnego wariantu 6. Analiza wrażliwości Jaki jest preferowany wariant postępowania w świetle wyników przeprowadzonej analizy? W jaki sposób decydent ma wybrać preferowany przez siebie wariant działań? Jakie cechy determinują wybór optymalnego wariantu decyzji? Jak zmieniałaby się optymalna decyzja w przypadku zmiany warunków? Czy na wybór wpływają kluczowe zmienne ekonomiczne, co do których podejmujący decyzję menedżer nie ma pewności?

Ekonomia menedżerska 2 Modele: Model deterministyczny to model matematyczny, który danemu na wejściu zdarzeniu jednoznacznie przypisuje konkretny stan. Opis modelu nie zawiera żadnego elementu losowości. Oznacza to, że ewolucja układu w modelu deterministycznym jest z góry przesądzona i zależy wyłącznie od parametrów początkowych lub ich wartości poprzednich. Opis deterministyczny można przeciwstawić modelowi probabilistycznemu, w którym wyniki początkowe opisują wyniki końcowe z pewnym prawdopodobieństwem. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska ETAP 5 WYBÓR OPTYMALNEGO WARIANTU Pytanie/Problem? Jaki jest preferowany wariant postępowania w świetle wyników przeprowadzonej analizy. Ten etap (łącznie z etapem 4) stanowić będzie zasadniczą część analizy i rozważań podczas naszych zajęć. Po umiejscowieniu problemu we właściwym kontekście, sformułowaniu celu, rozpoznaniu i zbadaniu istniejących wariantów decyzji, w jaki sposób decydent ma wybrać preferowany przez siebie wariant działania? Dążymy do podjęcia optymalnego wyboru/ optymalnej decyzji! Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska Decyzje menedżerskie- ujęcie ekonomiczne Maksymalizacja zysku- ostatecznym celem zarządu jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa 3 modele decyzyjne: • Model postępowania zadowalającego • Model zmaksymalizowanej całkowitej wielkości sprzedaży przy założeniu osiągnięcia minimalnego poziomu zysku • Trzeci model decyzyjny akcentuje społeczną odpowiedzialność biznesu Należy jednak pamiętać, iż maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa nie jest jedynym wyznacznikiem zachowań menedżerskich. Należy dokonać wyboru na podstawie analizy kosztów i korzyści. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Podsumowanie/Reguły decyzyjne • Podejmowanie decyzji jest podstawowym składnikiem procesu rozwiązywania najważniejszych problemów stojących przed menedżerami. W ekonomii menedżerskiej stosuje się zasady ekonomii do analizy decyzji prywatnych i publicznych (podejmowanych przez przedsiębiorstwa oraz państwo). • Procedura podejmowania prawidłowych decyzji menedżerskich obejmuje 6 etapów. • Doświadczenie, subiektywny osąd, zdrowy rozsądek, intuicja i proste reguły praktyczne mogą potencjalnie wzbogacić podejmowanie decyzji. Jednakże żaden z tych czynników nie może zastąpić rzetelnej analizy. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Ekonomia menedżerska – Podsumowanie/Najważniejsze ustalenia • W sektorze prywatnym zasadniczym celem działania jest maks. wartości przedsiębiorstwa. W sektorze publicznym programy i projekty rządowe są oceniane z wykorzystaniem kryterium korzyści społecznej netto, czyli różnicy między całkowitymi korzyściami a całkowitymi kosztami. • Modele dostarczają uproszczonych opisów procesów lub związków. Są one niezbędne do wyjaśniania zjawisk z przeszłości i prognozowania. • Głównym celem działania menedżerów jak maks. wartości przedsiębiorstwa, osiągana przez maks. zysków operacyjnych. • Istotą analizy wrażliwości jest badanie, jak zmieni się optymalna decyzja w przypadku zmiany najważniejszych parametrów lub czynników ekonomicznych. Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko

Dr Agnieszka Kiernożycka-Sobejko