Naemi, so poseben osvrt na povraten naem

1. Naemi, so poseben osvrt na povraten naem Kontinuirano profesionalno usovr{uvawe (KPU) IORRM Septemvri 2010 godina

2. Predava~ • Hristov Goce • MOORE STEPHENS LTD Skopje • ovlasten revizor i partner

3. Sodr`ina • Kratok voved • Delokrug na MSS 17 • Klasifikacija na naemite • klu~ni faktori pri klasifikacijata • rizici i koristi (nagradi) od naemot • indikatori za klasifikacija na naemite • promena vo dogovorite za naemi • naemi na zemji{te i objekti • primeri • Naemi vo finansiskite izve{tai na naematelite • finansiski naemi • operativni naemi • Proda`ba i povraten naem • specifi~nosti • klasifikacija i evidentirawe • primeri

4. Naemi Del 1 Kratok voved

5. Naemi-cel • Naemite se regulirani so MSS 17 - Naemi • Osnovnata cel na MSS 17 e da ovozmo`i su{tinata na dogovorot za naem da bide soodvetno evidentirana vo finansiskite izve{tai na naematelot i naemodavatelot, preku propi{uvawe na soodvetni smetkovodstveni politiki i obelodenuvawa za istoto

6. Naemi Del 2 Delokrug ma MSS 17

7. Naemi-delokrug • MSS 17 se odnesuva na smetkovodstvoto na site dogovori za naemi, osven za slednoto: • aran`mani za istra`uvawe ili koristewe na prirodni resursi kako {to se nafta, gas, metali i drugi prava na minerali i • dogovori za licenci na, kako {to se filmovi, video zapisi, patenti, prava i sl. • aran`mani koi pretstavuvaat dogovori za uslugi vo koi ne postoi prenos na pravoto za koristewe na sredstva od edna na druga strana, isto taka se isklu~eni od delokrugot na MSS 17 • MSS 17 ne se primenuva za merewe na: • nedvi`nosti koi se ~uvaat od naematelot kako vlo`uvawa vo nedvi`nosti (investment property), MSS 40 • vlo`uvawe vo nedvi`nosti obezbedeni od strana na naemodavatelot pod operativen naem (MSS 40) • biolo{ki sredstva koi se ~uvaat od naematelot pod finansiski naem (MSS 41) • biolo{ki sredstva obezbedeni od strana na naemodavatelot pod operativen naem (MSS 41)

8. Del 3 Klasifikacija na naemite Naemi

9. Naemi-klasifikacija • Dali odreden dogovor (aran`man) za naem e finansiski ili operativen zavisi pove}e od su{tinata na aran`manot, otkolku od negovata legalna forma • Klasifikacijata na naemot pred se zavisi do koj stepen rizicite i koristite (nagradite) svojstveni za sopstvenosta nad dadenoto sredstvo le`at kaj naematelot ili naemodavatelot. • Ako su{tinski site rizici i koristi od naemot na sredstvoto se prenesuvaat, toga{ toj e finansiski naem. Ako ne, toga{ e operativen naem. • Prenosot na sopstvenosta vrz sredtvoto mo`e, no i ne mora da bide prenesena na krajot od naemot.

10. Naemi-klasifikacija • Koga postoi dogovoren odnos pome|u dve strani ({to e naj~est slu~aj), dvete strani treba da go opredelat slednoto so cel da utvrdat dali aran`manot e naem i kako takov da bide soodvetno evidentiran: • Dali ara`manot se bazira na specifi~no koristewe na sredstvo? Ako odogovorot e DA (odi na vtoro pra{awe), ako e NE toga{ aran`manot ne e naem (2) Dali aran`manot vklu~uva pravo na koristewe na sredstvoto? Ako odogovorot e DA, aran`manot e naem pod MSS 17, ako e NE toga{ aran`manot ne e naem.

11. Naemi-klasifikacija • [to se rizici i nagradi od naemot? • Rizici od aran`manot vklu~uvaat verojatnosti za: • zagubi od gubewe na kapacitet ili tehnolo{ka zastarenost i • varijacii i promeni vo povratot na sredstva poradi promeni vo ekonomskite uslovi • Nagradite mo`e da bidat prezentirani preku o~ekuvawa za: • profitabilno rabotewe za vreme na ekonomskiot vek na sredstvoto i • dobivki od zgolemuvawe na vrednosta ili realizacija na ostatokot na vrednost

12. Naemi-klasifikacija Indikatori za klasifikacija na naemite: • Slednite primeri na situacii se indikatori deka naemot e finansiski: • naemot ja prenesuva sopstvenosta nad sredstvoto na naematelot do krajot od vremetraeweto na naemot; • naematelot ima opcija da go kupi sredstvoto po cena koja se o~ekuva da bide zna~itelno poniska od objektivnata vrednost na datumot koga opcijata mo`e da se iskoristi taka {to, pri otpo~nuvawe na naemot razumno e izvesno deka opcijata }e bide iskoristena; • vremetraeweto na naemot se odnesuva na glavniot del od ekonomskiot vek na upotreba na sredstvoto duri i koga pravoto na sopstvenost ne e preneseno; • pri po~nuvawe na naemot, sega{nata vrednost na minimum pla}awata za naem iznesuvaat najmalku kolku {to e objektivnata vrednost na sredstvoto; • iznajmenite sredstva se od specijalizirana priroda poradi {to samo naematelot mo`e da gi koristi bez da se pravat pogolemi promeni;

13. Naemi-klasifikacija Drugi dopolnitelni indikatori (poedni~no ili vo kombinacija so drugi) za klasifikacija na naemite: • Slednite primeri na situacii se isto taka indikatori deka naemot e finansiski: • dokolku naematelot mo`e da go otpovika naemot, pri {to zagubite na naemodavatelot pa|aat na tovar na naematelot; • dobivkite ili zagubite koi rezultiraat od varirawe na objektivnata vrednost na ostatokot na vrednost pa|aat na tovar na naematelot; • naematelot ima mo`nost da go prodol`i naemot za vtor period za naemnina koja e zna~itelno poniska od pazarnata;

14. Naemi-promeni vo uslovite na naemot • MSS 17 utvrduva deka klasifikacijata na naemot se pravi na po~nuvaweto na naemot. • Dokolku, posledovatelno se dogovorat promeni vo uslovite na naemot koi vodat kon promena vo klasifikacijata na naemot, toga{ promenetiot dogovor se tretira kako nov dogovor. • Promena vo procenkite na ekonomskiot vek na upotreba na sredstvoto ili promena na okolnosti (nepla}awe) ne rezultiraat vo nova klasifikacija na naemot.

15. Naemi na zemji{te i objekti • Naemite na zemji{te i zgradi se tretiraat kako operativni ili finansiski naemi na ist na~in kako i za drugite sredstva. • Specifika pretstavuva naemot na zemji{te kade dokolku ne se prenesuva sopstvenosta na krajot od naemot, nema su{tinski prenos na rizici i nagradi poradi neograni~eniot ekonomski vek na upotreba na istoto, i vakvite naemi se klasificiraat kako operativni naemi.

16. Naemi Del 4 Naemi vo finansiskite izve{tai na naematelite

17. Finansiski naemi kaj naematelite Po~etno priznavawe na naemite: • Naematelite gi priznavaat finansiskite naemi kako sredstva i obvrski vo svojot izve{taj za finansiska sostojba (bilansot na sostojba) pri samoto po~nuvawe na vremetraewe na naemot. • Iznosite koi se priznavaat po~etno za sredstvata i obvrskite treba da bidat spored objektivnata vrednost ili dokolku e poniska, sega{nata vrednost na minimalnite pla}awa za naemot, utvrdeni pri po~nuvawe na naemot. Diskontnata stapka koja se koristi pri opredeluvaweto na sega{nata vrednost na minimalnite pla}awa za naemot e kamatnata stapka implicitna za naemot, dokolku e mo`no taa da se utvrdi, ako ne toga{ se koristi inkrementalna stapka na pozajmuvawe na naematelot.

18. Finansiski naemi kaj naematelite Po~etno priznavawe na naemite • Site po~etni direktni tro{oci (pravni i konsultanski tro{oci) na naematelot se dodavaat na iznosot koj {to se priznava kako sredstvo. • Doa|a do izraz konceptot su{tina nad forma, posebno koga vo aran`manot ne se prenesuva sopstvenosta. • Ako ne se priznae kako sredstvo i obvrska, doa|a do potcenuvawe na resursite i obvrskite vo B/S. • MSS 17 naglasuva deka ne e soodvetno da se prebivaat iznajmenite sredstva so obvrskite za naemi. • Dokolku se vr{i razgrani~uvawe na tekovni i netekovni obvrski vo B/S, obvrskite za naemi treba da se razgrani~at na toj na~in.

19. Finansiski naemi kaj naematelite Posledovatelno merewe • Bruto pla}awata za naemot se razdeluvaat pome|u prika`uvawe na finansiski tro{ok i namaluvawe na nepodmirenata obvrska za naemot. • Finansiskiot tro{ok se raspredeluva vo tekot na sekoj period od naemot taka {to }e generira konstantna periodi~na kamatna stapka na preostanato saldo na obvrskata. • Finansiskiot naem predizvikuva pojava na amortizacija za sredstvata koi se amortiziraat.

20. Finansiski naemi kaj naematelite Posledovatelno merewe • Politikata na amortizacija treba da bide konzistentna so politikata za sopstvenite sredstva koi se amortiziraat soglasno MSS 16 i MSS 38. • MSS 17 naveduva deka dokolku ne e izvesno steknuvaweto na sopstvenost na krajot od naemot, toga{ sredstvoto treba da bide celosno amortizirano vo ramkite na pokratkoto od vremeto na naemot i negoviot korisen vek na upotreba. Nema ostatok na vrednost.

21. Operativni naemi kaj naematelite • MSS 17 naveduva deka pla}awata za naemot koj e operativen treba da bidat priznaeni kako rashod na pravoliniska osnova vo ramkite na vremeto na naemot, osven ako nekoja druga sistematska osnova ne e poreprezentativna za vremenskiot model na koristi na korisnikot. • Primer za druga osnova bi bil dogovor za naemnina so klauzula za zgolemuvawe na naemninata sekoja godina za odreden fiksen procent. Vo ovoj slu~aj zgolemuvaweto treba da se prika`e na pravolinsika osnova otkolku da se evidentira koga istoto }e se slu~i.

22. Operativni naemi kaj naematelite Primer: • Dogovor za naem na tri godini. • Godi{na naemnina za prva godina 1,000 EUR so fiksno zgolemuvawe od 5% sekoja godina vo odnos na prethodnata godina • Kolku treba da bide iznosot na priznaeni rashodi za naemnina za sekoja od godinite?

23. Operativni naemi kaj naematelite Re{enie: • Prva godina = 1,000 EUR Priznaen iznos = 1,051 EUR • Vtora godina = 1,050 EUR Priznaen iznos = 1,051 EUR • Treta godina = 1,103 EUR Priznaen iznos = 1,051 EUR • Vkupno = 3,153 EUR Vkupno =3,153 EUR Evidentirawe: • Prva godina: Dol`i (Rashodi) 1,051 EUR Pobaruva (Obvrski) 1,000 EUR Pobaruva (PVR) 51 EUR

24. Operativni naemi kaj naematelite Re{enie: • Vtora godina: Dol`i (Rashodi) 1,051 EUR Pobaruva (Obvrski) 1,050 EUR Pobaruva (PVR) 1 EUR • Treta godina: Dol`i (Rashodi) 1,051 EUR Dol`i (PVR) 52 EUR Pobaruva (Obvrski) 1,103 EUR

25. Naemi Del 5 Proda`ba i povraten naem

26. Proda`ba i povraten naem [to opfa}a vakov vid na transakcija? • Proda`ba i povraten naem vklu~uva proda`ba na sredstvo i povtorno iznajmuvawe na istoto sredstvo. Vo vakvi transkacii voobi~aeno pla}aweto za naemot i proda`nata cena se me|usebno zavisni bidej}i se dogovaraat vo paket. • Klu~no pra{awe vo opredeluvaweto na smetkovodstveniot tretman na vakvite transakcii e povtorno pravilnata klasifikacija na naemot, odnosno dali e finansiski ili operativen.

27. Proda`ba i povraten naem Ako e finansiski naem: • Sekoja vi{ok na proda`bata vo odnos na smetkovodstvenata vrednost ne treba da se priznava vedna{ kako prihod od naematelot, tuku treba da bide odlo`en i amortiziran za vremetraeweto na naemot. • Zo{to e ova vaka? • MSS 17 objasnuva deka transakcija na proda`ba i povraten finansiski naem e vsu{nost samo na~in na finansirawe na naematelot. Sredstvoto ostanuva kaj naematelot i vo ekonomski smisol, naematelot vsu{nost ne izvr{il otu|uvawe na sredstvoto i zatoa evidentirawe na dobivka od trnasakcijata ne bi bilo soodvetno.

28. Proda`ba i povraten naem Ako e finansiski naem (Prodol`enie): • Dokolku se pojavi kusok odnosno prilivite od proda`bata se pomali vo odnos na smetkovodstvenata vrednost na sredstvoto, toga{ smetkovodstvenata vrednost treba da se otpi{e poradi obezvrednuvawe spored MSS 36, ako istoto postoi.

29. Proda`ba i povraten naem Ako e operativen naem: • i dokolku e jasno deka transakcijata e vospostavena spored objektivna vrednost, site dobivki ili zagubi treba vedna{ da se priznaat. • Zo{to e ova vaka? • MSS 17 objasnuva deka transakcija na proda`ba i povraten operativen naem e vsu{nost normalna ekonomska proda`ba na sredstvoto.

30. Proda`ba i povraten naem Ako e operativen naem: • i dokolku proda`nata cena e pomala od objektivnata vrednost, site dobivki ili zagubi treba vedna{ da se priznaat, osven ako zagubata se nadomestuva preku pla}awe na poniski naemnini od pazarnite, koga istata treba da se amortizira i odlo`i za vremetraeweto na naemot. • i dokolku proda`nata cena e povisoka od objektivnata vrednost, vi{ok na proda`bata nad objektivnata vrednost treba da bide odlo`en i amortiziran za vremetraeweto na naemot.

31. Proda`ba i povraten operativen naem

32. Naemi • Primeri i zada~i?