AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SERMAYE PİYASALARI DERSİ

1. AFYONKOCATEPE ÜNİVERSİTESİ SERMAYE PİYASALARIDERSİ ÖĞRETİM ÜYESİ:YRD. DOÇ.DR.SERDAR ÖGEL HAZIRLAYAN:YASEMİN ÖZDEMİR NO: 130611101

2. TEKNİK ANALİZ Geçmişte oluşmuş fiyat hareketlerinin gelecekte de oluşabileceği varsayımı üzerine çalışan analiz yöntemidir. Finansal piyasalarda fiyatlarda ya da işlem miktarında meydana gelen değişmelerin grafiklerin oluşturduğu şekillerle açıklanması ve trendlerin son durumu ile geleceğe yönelik trend belirleme aracıdır, diyebiliriz. Teknik analizcinin uygulama alanı direkt o menkul değerin fiyatı, işlem miktarı hareketleri, kısaca onun arz ve talebi olmaktadır.Yani teknik analizci için önemli olan, firmanın ne yaptığı değil o firmaya ait hisse senedinin borsadaki performansıdır.

3. Teknik analiz ölçeklenebilir, ifade edilebilir, belli bir sayı dizesine oturtulabilir ve matematiksel gerçeklerle uyum sağlayabilen her hareket parçası için mümkün olabilecek tanımlamalar yapılabilir. Elde edilen sonuçlar çoğunlukla kesin rakamlar ile ifade edildiği için yatırımcı için sübjektif yorum gerekmez. Yatırımcı sadece doğru teknikleri kullanmak, araçları birbiriyle etkileşime geçecek şekilde fiyat üzerinde karşılaştırmak ve buna benzer şekilde kesin sonuçlar doğuracak teknikleri hayata geçirmek suretiyle doğru pozisyon noktasını belirler.

4. Teknik Analiz'in Avantajları • Bir endüstri kolu hakkında ana enformasyon kaynağı olan bilanço, gelir tablosu veya finansal bilgilere sıkı sıkıya bağlı olmayıp; bizzat piyasadan derlenen veriler kullanılarak analizler yapılmaktadır. • Bu analizde yeni bir bilgi önemsiz olup; önemli olan fiyat hareketlerindeki değişimi algılayabilmektir. • Fiyatı belirlenmiş bir hisse senedi için zamanlama faktörü önem kazanmakta ve Teknik Analiz de bu zamanlamanın belirlenmesinde kullanılmaktadır. • Hisse senetleri dışında tahvil, yatırım fonları, opsiyonlar, döviz kurları, faiz oranları, kıymetli metal ve emtialar gibi yatırım araçlarında da kısa ve uzun vadeli analizlerde kullanılabilmektedir

5. Teknik Analiz'in Dezavantajları • Fiyat formasyonları kendilerini tekrarlamayabilmektedir. • Bir kuralın verimliliği herkesin uygulamasıyla verimsizleşebilmektedir. • Gerçekte Teknik Analiz kuralları kolay uygulanabilir olmayıp yorumlamayı amaçlamakta; bu durum objektif ve sübjektif yargıların işin içine girmesinden dolayı farklı yatırım kararlarının verilmesine yol açabilmektedir. • Ana çıkış noktası olan her türlü bilgiyi inceleyip sonucunda fiyat kararı verenlerin sayısının sadece Teknik Analiz'e göre fiyat verenlerin sayısına kıyasla göreceli olarak azalması.

6. Dow teorisi Charles Dow'un 1900 - 1902 yılları arasında yayınlanan makalelerinden derlenerek ortaya çıkarılan Dow Teorisi, teknik analiz metotlarının en eskisi ve hakkında en çok araştırma yayını yapılmış olanıdır.Teorinin amacı, hisse senedi piyasasının yönünü (trendini), genel iş dünyasının gidişatı ile ilişkilendirmek, kısa vadeli fiyat hareketlerini göz ardı ederek hisse senedi piyasasının genel yönünü tahmin etmeye çalışmak ve bu sayede belirlenen trendin doğru zamanda doğru tarafında yer alabilmektir.

7. DOW TEORİSİ İLKELERİ A-Ortalamalar her türlü faktörü içerir ve yansıtır. B-Piyasada 3 temel trend vardır.Her trend,süre bakımından kendinden bir büyük olan trendi düzeltir. -Birincil hareketler:Bir yıldan uzun olan -İkincil hareketler:Üç hafta ile üç ay arasında olan -Kısa devre:Üç haftadan az olan C-Birincil hareketler üç aşamadan geçer; 1.Fiyat düşükken akıllı yatırımcıların alıma geçtiği biriktirme ve toparlama dönemi 2.Fiyatlar hızla artarken trendi izleyen birçok kişinin alıma geçtiği boğa piyasası 3.Hissen senetlerinin özellikle akıllı yatırımcılar tarafından elden çıkarıldığı ayı piyasası

8. D.Ortalamalar veya piyasa göstergelerinin birbirini onaylaması gerekir.Yani,endeks veya ortalamalar birbiriyle aynı uyarı ve sinyalleri vermelidir. E.İşlem miktarı trendi onaylamalıdır.Trend beklenirken fiyata ek olarak işlem miktarına bakılmalıdır. F.Yönü veya eğimin değiştiğine dair sinyaller alınana dek trend geçerlidir.

9. TREND ÇİZGİLERİ Piyasada fiyatlar bir trend yönünde hareket eder.Arz ve talep bu trendin yönünü belirler.Trend çizgileri fiyatların yönünü belirginleştiren ve analistler tarafından belirli kurallara göre çizilen doğrulardır.Tüm doğrular gibi trend çizgileri çizmek içinde en az iki nokta gerekir.Trend çizgilerinin analizciye bir fayda sağlaması için belirli kurallara uygun şekilde çizilmesi gerekir.Yanlış çizilen bir trend çizgisi analisti yanıltarak yanlış yorumlar yapmasına neden olur. 3 farklı trend çizgisi söz konusudur.

10. 1.Boğa piyasası (artan trend çizgisi) 2.Ayı piyasası(azalan trend çizgisi) 3.Balık piyasası(yatay trend çizgisi)

12. “Boğa piyasası” (bull market) terimi, gelecek hakkındaki iyimserliği belirtir. “Boğa”lar, piyasanın yükseleceği beklentisi içindedirler. Bu düşünceye sahip kişiler, piyasa yükselmeden, ellerinde yeterli para bulunmasa bile bir yere borçlanıp, hisse senedi satın alır, daha sonra da yüksek fiyattan satarlar. Bu terimin kökeninin boğaların boynuzları ile her şeyi yukarı kaldırması olduğu inancı yaygındır.

13. “Ayı piyasası” (bear market) terimi ise, piyasanın genel olarak gelecek hakkında karamsar olduğunu ve düşüş beklendiğini belirtir. “Ayıyı yakalamadan derisini satmak” deyiminin “ayı piyasası” teriminin kökeni olduğu rivayeti vardır. Bu beklentiye sahip olan kişilerin risk alma dereceleri yüksekse, sahip oldukları hisse senetlerini daha sonra düşük fiyattan geri alma beklentisiyle satarlar. Bu işlemde amaç, satış ile alış fiyatları arasındaki pozitif farktan kâr elde etmektir.

14. TREND KANALLARI Fiyatların,çoğu zaman trend çizgisinden belirli bir mesafe uzaklaştıktan sonra tekrar trende doğru hareket ettiği gözlenir.Gerçekte trende paralel çizilen bir çizgi ile trend çizgisi arasında hareket yaşanır.Kanalların çizilebilmesi için öncelikle bir trend çizilmeli ve buna en yüksek yada en düşük fiyat seviyesinden geçen paralel bir çizgi çizilmelidir.Yükselen piyasada kanal çizgisi direnç görevi görürken,alçalan piyasada ise destek olarak algılanır.

16. GRAFİKLER 1.ÇİZGİ GRAFİKLERİ

17. Bu grafik türünde piyasayı tek başına temsil edebilen veriler kullanılır. Hisse senetlerinin kapanış ve ağırlıklı ortalama fiyatları ile endeksler bu özelliğe sahiptir. Grafik, her verinin bir öncekine bir doğru ile bağlanması sonucu elde edilir. Böylece sürekli bir şekil ortaya çıkar. Çizgi grafikler, analizi yapılacak araçların (hisse senedi, endeks) kapanış, ağırlıklı ortalama v.b. verileri kullanılarak bir önceki ve bir sonraki verileri bir doğru ile birleştirilmesiyle oluşturulmaktadır.

18. 2. Çubuk Grafikleri

19. Hisse senedi piyasasında sıkça kullanılan çubuk grafikleri, ilk olarak 1896 yılında yayınlanmıştır. En basit haliyle, en yüksek, en düşük ve kapanış verilerini (fiyat veya endeks değerlerini) içeren çubuk grafikleri, ilgilenilen verinin herhangi bir zamanda aldığı çeşitli değerleri göstermeye yarar. Bu grafik, fiyat aralığının kolayca görülebilmesini sağlar. Belirlenen zaman dilimi içinde piyasada oluşan en yüksek ve en düşük değerler grafiğe "-" ile işaretlenir. Bu iki işaret dikey bir çizgi ile birbirine bağlanır. Dikey çizginin sağına konan "-" işareti ile kapanış değeri, soluna konan "-" işareti ile de açılış fiyatı belirtilir.

20. 3. Mum Grafikleri Japonlar tarafından değişik piyasalarda kullanılmak üzere geliştirilen bu grafik yöntemi son yıllarda teknik analizde de kullanılmaya başlanmıştır. Çubuk grafiğindeki gibi hareket eden bu grafikler muma benzeyen şekillerden oluşur. Her mum şekli ilgili periyotta gerçekleşen açılış, en yüksek, en düşük ve kapanış bilgilerini içerir. Açılış fiyatı seans öncesinde işlem gören ilk fiyattır. Pratikte açılış fiyatına erişilemediği durumlarda ise bu fiyat yerine önceki günün kapanışı kullanılmaktadır.

22. Mumun boyu açılış fiyatı ile kapanış fiyatı arasındaki farka göre artar veya azalır. Kapanış fiyatı açılış fiyatından daha büyükse mumun iç kısmı boş oluşur. Şayet kapanış fiyatı açılış fiyatından daha düşükse o zaman da mumun içi dolu yani rengi koyu olur. Mumun içinin dolu olması ya da diğer bir deyişle koyu renkli mum satışların alışlara göre fazla olduğunu ve düşüşü ifade eder. Kapanış fiyatının en düşük fiyata, açılış fiyatının ise en yüksek fiyata eşit olması durumunda mumun altındaki ve üzerindeki çizgi olmaz. Ve içi dolu olarak teşekkül eder.

23. Aksi halde ise, yani açılışın en düşük fiyata eşit, kapanışın ise en yüksek fiyattan oluşması durumunda yine alt ve üst çizgileri olmayan ama içi boş bir mum şekli oluşur.

24. MUMLARDA ORTAYA ÇIKAN GÖRÜNTÜLER

25. Çekiç: Fiyatlar büyük bir düşüş yaptıktan sonra ortaya çıkarsa, piyasanın aşağılarda-ki fiyatları kabul etmediğini, bu noktadan itibaren düşüşün duracağını ve yükselişin başlayacağını ifade eder. Çünkü gün içerisinde senede dip fiyattan bir hayli talep gelmiş ve senet yukarılardan kapanmıştır. • Yutma Görüntüsü: Fiyatlar büyük ölçüde düştükten sonra ortaya çıkarsa ciddi bir yükselişin habercisidir. Eğer bir yükseliş trendi esnasında oluşursa, yükselişin sürebileceğini, ancak çok dikkatli olunması gerektiğini işaret eder.

26. Sabah Yıldızı: Şekildeki gibi aşağıda oluşan küçük siyah ya da beyaz mum yükselişin habercisidir. Hemen sonraki günde oluşan uzun beyaz mum ise, alım kararımızı desteklemektedir. • Akşam Yıldızı: Önemli bir çıkış trendinin sonlarında oluşan siyah ya da beyaz akşam yıldızı düşüşün habercisidir. Sonraki günde oluşan uzun siyah mum ise, Akşamdan önceki beyaz mumun yarısından aşağı düştüğünde teşhisimizi doğrulamaktadır.

27. Bulutlu hava ve güneşli gökyüzü: Bulutlu hava adından da anlaşılacağı gibi kara günlerin habercisidir. Siyah mumun oluşturduğu gün işlem hacmi çok yükselmiştir ve bir önceki günkü beyaz mumun boyunun yarısından daha aşağıda kapanış yapmıştır. Senetten derhal kaçılmalıdır. Tersi ise Güneşli Gökyüzü olarak adlandırılır ve bir önceki günkü siyah mumun boyunun yarsından daha yukarıda kapanış yapan beyaz mum, yükselişin habercisidir. • Dönüş yıldızı: Fiyatlar bir hayli yükseldikten sonra, oluşan haç şeklindeki dönüş yıldızı kararsızlığın ifadesidir. Bir sonraki günü beklemek gerekir. Eğer bir sonraki gün siyah uzun bir mum oluşmuşsa ve senetten çıkılması gerektiğini ifade eder

28. FORMASYONLAR

29. İkili dip formasyonu sıklıkla görülebilen, güvenilen bir formasyondur. Düşüşüne devam eden bir fiyatın dipten dönüşüne dair sinyal veren önemli bir dönüş formasyonudur. Örnek şekilde görüldüğü gibi aşağı yönde hareketine devam eden fiyat ilk aşamada önemli bir destek noktasından geri döner. Bu nokta daha önce tespit edilmiş bir destek noktası olabileceği gibi rastlantısal, ya da önemli ekonomik gelişmelerin fiyatlara yansıdığı seviyeler de olabilir.Ancak her durumda yatırımcıların iradesini yansıtan önemli bir dayanak noktası durumundadır.

30. Buradan geri dönen fiyat kısa süren bir toparlanma sürecinden sonra aynı seviyeye geldiğinde tekrar hareketine devam edemeyip geri dönüyorsa ilgili seviyenin önemli bir destek noktası olduğu teyit edilmiş olur. Eğer fiyat bir önceki dönüşünden daha uzak bir noktaya kadar ulaşmayı başarırsa ayı piyasasının cesareti kırılır ve hızlı alımlar baş gösterir.Fiyatın iki kez kırmayı denediği noktalar dipleri, iki dip arasında yükselmeyi denediği son noktadan çizilmiş yatay bir çizgi de omuz hizasını oluşturur. Omuz çizgisi diye isimlendirilen bu önemli hat yukarı doğru kırıldığı anda boğaların hakimiyeti iyiden iyiye hissedilir ve alıma geçmek için en uygun koşullar oluşmuş olur. Omuz hizası üzerinde yükselişler çoğu kez hızlı ve kesintisiz olabilir.

31. Ancak her durumda yatırımcıların iradesini yansıtan önemli bir dayanak noktası durumundadır. Buradan geri dönen fiyat kısa süren bir toparlanma sürecinden sonra aynı seviyeye geldiğinde tekrar hareketine devam edemeyip geri dönüyorsa ilgili seviyenin önemli bir destek noktası olduğu teyit edilmiş olur. Eğer fiyat bir önceki dönüşünden daha uzak bir noktaya kadar ulaşmayı başarırsa ayı piyasasının cesareti kırılır ve hızlı alımlar baş gösterir.

32. İkili Tepe Formasyonu 

33. İkili tepe formasyonu ikili dip formasyonu ile benzer özelliklere sahip olmakla beraber tek farkı yükselen bir grafikte ikili dibe göre simetrik özellikler göstermesidir.  Yukarı yönde hareketine devam eden fiyat ilk aşamada önemli bir direnç noktasına ulaşıp geri döner. Buradan geri dönen fiyat kısa süren bir toparlanma sürecinden sonra aynı seviyeye geldiğinde tekrar hareketine devam edemeyip geri döndüğünde ikili tepe formasyonunun son aşamasına geçilmiş olur. Bundan sonra fiyat daha önce gösterdiği geri noktasından daha aşağıya düşerse ikili tepe formasyonu tamamlanmış olur. 

34. Fiyatın iki kez kırmayı denediği noktalar tepeleri, iki tepe arasında geri çekilmeyi denediği son noktadan çizilmiş yatay bir çizgi de omuz hizasını oluşturur. Omuz çizgisi diye isimlendirilen bu önemli hat aşağı doğru kırıldığı anda ayıların hakimiyeti kendini gösterir ve satışa geçmek için en uygun şartların oluştuğu anlaşılır. Omuz hizası altındaki düşüşler çoğu kez hızlı ve kesintisiz olabilir.

35. Üçgen Formasyonları Üçgen formasyonları yönüne karar vermeye çalışan bir piyasada genellikle önemli beklentiler öncesinde oluşan belirgin ve güvenilir bir formasyondur. Fiyatlar belirli bir hareket alanına sahipken bu alan gittikçe daralır ve bir süre sonra fiyatın hareket edebileceği bir genlik kalmaz. Bu durumda fiyat sıkışan noktadan belirli bir yöne fırlayarak yolunu bulur ve kendisine yeni bir akış alanı açar. Fiyatlar doğası gereği hareket etmek ister.

36. Spekülasyon olmayan bir piyasada kazanç elde etmek mümkün olmayacağından fiyatın belirli bir harekete sahip olması arzulanan ve gerekli bir durumdur. Bu nedenle fiyatın bir süre sıkıştıktan sonra hızla bir yöne ilerleyip aradaki durağan dönemi kapatmak istemesi oldukça anlaşılabilir bir davranış şeklidir. Üçgenler temel olarak üç bölüme ayrılmaktadır. İfade ettiği şekil açısından “yükselen üçgen”, “alçalan üçgen” ve “simetrik üçgen” olarak gruplandırılan bu formasyon topluluğu önemli haberlerin arifesinde sıklıkla görülen bir formasyon şeklidir.

37. Yükselen Üçgen Formasyonu

38. Yükselen üçgen formasyonunun hipotenüs kenarı gittikçe yükselen bir eğime sahip olur. Bu nedenle yükselen üçgen ismini alır. Fiyat üst tarafta belli bir direnç noktasına uygun olarak yataydaki izafi bir hattı geçemez. Ancak her seferinde geri çekildiğinde de aşağı yönlü hareketinin boyutu azalır. Dolayısıyla gittikçe daralan bir alanda fiyat sıkışır.Yükselen üçgen formasyonunun kırılma noktasında fiyat hareketinin genellikle yukarı yönlü olacağı düşünülür. Dolayısıyla üçgenin üst sınır çizgisini anlamlı miktarda geçmesi alım sinyali için gerekli koşullar oluştuğunun habercisi olarak değerlendirilir.

39. Çıkış esnasında fiyatın hızla yön bulma eğilimi bazen ters yönlü kısa ilerlemelere sebep olabilir. Bu durumda üçgen çıkışında kabul edilebilir miktarda yukarı yönlü hareketi teyit etmek için beklemek yararlı olabilmektedir.

40. Alçalan Üçgen Formasyonu

41. Yükselen üçgen formasyonunun tüm özelliklerine sahip olmakla beraber ilgili formasyonun alt simetrisi gibi çalışır. Hipotenüs kenarının eğimi aşağı yönlüdür. Fiyat alt tarafta belli bir destek noktasına uygun olarak alt tarafa geçemez.Ancak her geri dönüş her seferinde daha kısa olur ve fiyat gittikçe daralan bir aralıkta sıkışmaya başlar. Hareket edecek alan bulamayan fiyat sonunda sıçrama yaparak kendisine yeni hareket alanı açar.Alçalan üçgen formasyonunun kırılma noktasında fiyat hareketinin genellikle aşağı yönlü olacağı düşünülür.

42. Dolayısıyla üçgenin alt sınır çizgisini anlamlı miktarda geçmesi satım sinyali için gerekli koşullar oluştuğunun en önemli göstergesidir. Çıkış esnasında fiyatın hızla yön bulma eğilimi bazen ters yönlü kısa ilerlemelere sebep olabilir. Bu durumda üçgen çıkışında kabul edilebilir miktarda aşağı yönlü hareketi teyit etmek için beklemek yararlı olabilmektedir

43. Simetrik Üçgen Formasyonu

44. Bazen üçgen oluşumunda piyasa beklentisi kararsızlık gösterebilir. Fiyat her iki yönden sıkışırken ne aşağı eğim ne yukarı eğimden söz etmek mümkün olmaz. Fiyat her seferinde yukarıda belli bir noktadan dönerken aşağıya ilerlediğinde orada da yine aynı uzunluktaki bir noktadan geri dönebilir. Dolayısıyla bir üçgen oluştuğu açıkça gözlenirken üçgenin yönü hakkında fikir edinmek mümkün olmaz.Fiyatın gittikçe sıkıştığı ve uç noktaya ulaştığında yüksek bir ivmeyle bulunduğu noktayı aşarak hızla bir yöne ilerleyeceği açıktır ancak simetrik üçgen ismi verilen bu formasyonda yönü tayin etmek mümkün olmaz.

45. Yapılabilecek en iyi şey fiyat yönü tamamen belli olduktan sonra hızla ilerlemekte olan yeni fiyat hareketinde yer alabilmektir. Simetrik üçgen formasyonunda da yine kısa süreli ters hareketler oluşabileceği bilinciyle fiyatın bir süre için gerçek yönünü bulmasını beklemek en yararlı davranış olacaktır.

46. Omuz Baş Omuz Formasyonu

47. Omuz baş omuz formasyonu yükselen fiyat eğiliminin geri dönüşüne ait güvenilir sinyal üreten önemli formasyonlardan biridir. İngilizce deyimiyle “headandshoulders” teriminden Türkçe’ye çevrilen bu formasyon ilk bakışta bir baş ve yanında daha alçakta iki yanda omuz görüntüsüyle anılan tabire uyumlu bir görünüş sergiler. Örnek şekilde peş peşe oluşmuş iki omuz baş omuz formasyonu konuyu açıklamaya yardımcı olacaktır. Görüldüğü gibi fiyatlar önce belli bir seviyede tepe yaparak omuz kısmını oluşturuyor. Sonrasında geri çekilen fiyat bir süre sonra daha büyük bir ivme ile yükseldiğinde daha yukarıda bir tepe oluşturuyor.

48. Çoğu kez baş diye nitelendirilen bu tepenin genliği omuz diye ifade edilen kısmın genliğinden büyük olabilmektedir. Üçüncü aşamada neredeyse daha önce çizilen omuz tepeceğine eşdeğer yükseklikte ve boyutta başka bir omuz oluştuğu görülür. Omuz baş omuz formasyonunun bu şekilde oluşması formasyonun gerçekleştiği anlamına gelir.

49. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta omuz baş omuz formasyonu tamamlandıktan sonra omuz ve baş alanlarının alt tabanını oluşturan destek çizgisinin aşağı yönde kırılmasını beklemektir.. Formasyonun teyit edilmesi için fiyatın aşağı yönde kırılmış olması gerekmektedir. Aşağı yönde anlamlı miktarda ilerleyen fiyat yatırımcı için iyi bir satış sinyali olarak değerlendirilmektedir

50. Ters Omuz Baş Omuz Formasyonu