Prof.Dr. Mustafa ERGÜN Afyon Kocatepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi

1. Prof.Dr. Mustafa ERGÜN Afyon Kocatepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi MODERN YÖNETİM KURAMLARI Toplam Kalite Yönetimi Stratejik Yönetim

2. 1.Klasik dönem: Taylor, Fayol, Weber, vb. uygulamacı ve düşünürlerin temsil ettiği 1900’lerdeki klasik yaklaşıma göre üretkenlik ön plandadır ve insanlar makinenin birer parçasıdırlar. 2.Neoklasik dönem: 1930’larda Howthorne, Argris, Maslow’un temsil ettiği neoklasik yaklaşıma göre ise sosyal davranışlar, teknoloji ve çevre koşulları birlikte senkronize edilmeye çalışılmalıdır. Bu dönemi, bir önceki dönemin insan-makine anlayışına tepki olarak değerlendirebiliriz. 3.Modern dönem: 1960’larda ortaya çıkan modern yaklaşımlarda ise teknolojik gelişmeler ve teknoloji üzerinde elde edilen hakimiyet ile insan faktörü giderek önem kazanmış ve stratejik yönetim anlayışı ön plana çıkmıştır. (Douglas Mc. Gregor’un X-Y teorisi, Yönetim Grid modeli, Drucker’ın “Hedeflerle Yönetimi, Ansoft’un “Şirket Stratejisi, 1980 ve 1990’larda ise Toplam Kalite Yönetimi)

3. Neoklasik dönem teorileri • Klasik organizasyon teorilerinden farklı olarak bir kısım araştırmacılar organizasyonda insan faktörü ve insan ilişkileri üzerinde durmuşlardır. Bunlar “İnsan İlişkileri Ekolü”dür (Mary Parker Fullett (1868-1933), Chester Irwing Bernard (1886-1961) ve Elton Mayo (1880-1949) • İnsan Davranışları Okuluda 1950 ve 1960’lı yıllarda katkıda bulunmuştur. Frederick A. Herzberg, Douglas Mc Gregor, Rensis Likert gibi araştırmacılar bu okula katkıda bulunanlar arasında sayılabilir. • Son olarak 1960 ve 1970’lerde organizasyon ve yönetim alanında Sistem Teorisi adı verilen yeni bir yaklaşım gündeme gelmiştir. British Tavistock Institute adı verilen bir merkezde çalışan araştırmacılar organizasyonun teknik, sosyolojik ve ekonomik faktörlerin bir bütünü olduğunu ifade etmişlerdir.

4. Elton Mayo ve arkadaşlarının yaptıkları deneylerden elde edilen sonuçları ise şu şekilde özetleyebiliriz:Verimliliği artıran faktör, fiziki unsurlardan (ışıklandırma, ısıtma, çalışma süresi vs.) ziyade sosyal unsurlardır. Çalışanların motivasyonu, ödüllendirilmesi, iş tatmini vs. unsurlar verimliliği artıran esas faktörlerdir. İnsana değer verilmesi, takdir edilmesi, bir arada çalışma isteği, işbirliği düzeyi, organizasyondaki saygı, sevgi ve güven ortamı, insan davranışları vs. verimlilik ve kalitenin belirleyici unsurlarıdır.

5. Douglas McGregor’un X ve Y TeorisiNeo-klasik yönetim teorisyenlerinden bir diğeri Douglas McGregor’ dur. McGregor 1960 yılında İşletmenin İnsan Boyutu (Human Side of Enterprise) adlı kitabında X ve Y olmak üzere iki farklı insan tipini ele almış ve karşılaştırmıştır. X Teorisi ve Varsayımları:İnsan, doğuşu itibariyle çalışmayı sevmez ve mümkün olduğu ölçüde işten kaçar.İnsan çalışmayı doğası gereği pek sevmediği için onun çalışmasını motive etmek, ödüllendirmek, kontrol etmek, yerine göre de cezalandırmak gerekir.Genellikle insanlar sorumluluktan kaçma eğilimindedir ve yönetmektense yönetilmeyi arzular. Birey işinde özellikle güvence arar.

6. Y Teorisi ve Varsayımları:Her insan için çalışmak, dinlenmek, eğlenmek kadar doğal bir istek ve arzudur. Çalışmak birey için başlı başına bir tatmin kaynağı olabilir.Sadece dışarıdan kontrol etmek ve cezalandırmak bireyi organizasyon amaçlarını gerçekleştirmeye yöneltmeyebilir. İnsan, kendi kendini yöneterek ve denetleyerek de amaçlara ulaşılmasını sağlayabilir.İnsana yetki ve sorumluluk devri, onun benliğini ve kişisel becerilerini ortaya koymak için fırsat yaratır. Dolayısıyla bu tür bir tatmin netice olarak organizasyon amaçlarının gerçekleşmesine imkan sağlar.İnsan sadece sorumluluk yüklenmeyi değil, sorumluluk aramayı da uygun şartlar olduğunda öğrenebilir. Sorumluluktan kaçmak, insanın doğasında sabit olan bir özellik değildir.

7. Yönetimde insan boyutunu ilk ele alan uzmanlardan bir diğeri Chris Argyris’ dir. Argyris, literatürde “Olgunluk Teorisi” olarak adlandırılan bir teori geliştirmiştir. Argyris’ e göre insan, bebeklik döneminden olgunluk düzeyine kadar bir evre içerisinde gelişimini sürdürür. Bu evre içerisinde insan davranışlarında şu özellikler dikkat çekicidir: Kişi, herşeyi başkalarından beklemeyip aktif duruma geçer,Başkalarına karşı tam bağımlı olmayıp nispi bağımsızlığa kavuşur,Sınırlı davranışlardan çok yönlü davranışlara geçer,İşe karşı ilgisi artar,Şimdiki zamanla ilgili olan davranış yerini geçmiş ve gelecek zamanla ilgili düşünce ve tecrübelere bırakır.Kendine güveni vardır, başkalarını kendinden aşağı görmeye başlar,Kendi bilgi ve yeteneklerini tanımaya başlar.

8. Rensis Likert’ ın Sistem 4 ModeliYönetimde insan boyutunu ele alan araştırmacılardan birisi de Rensis Likert’tir.Likert’in geliştirdiği modelde Sistem 1, “Otoriter-hiyerarşik yönetim”i; Sistem 4 ise “katılımcı yönetim”i ifade etmektedir.Sistem 4 Modelinin başlıca özellikleri:Organizasyonda yönetici ve çalışanlar arasında yatay iletişim söz konusudur. Yöneticilerle çalışanların görüşmeleri arasında bir engel söz konusu değildir.Yöneticilerin organizasyon çalışanlarına tam bir güveni söz konusudur.Organizasyonda temel motivasyonal araç takdir ve ödüllendirmedir.Organizasyonda tam bir bilgi paylaşımı sözkonusudur.Organizasyonda ekip çalışmasına son derece önem verilmektedir.

9. EĞİTİMDE TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ (Total Quality Management) KALİTE “Kalite, bir ürün veya hizmet ile ilgili özelliklerin, belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama derecesidir.” 

10. Toplam Kalite Yönetimi Müşterinin beklentisininaşılmasını hedefleyen, ekip çalışmasını destekleyen, tüm süreçlerin gözden geçirilmesini ve iyileştirilmesini sağlayan bir yönetim felsefesidir.

11. Toplam Kalite Yönetiminin T'si, toplamı; tüm çalışanların katılımını, yapılan işlerin tüm yönlerini, müşterilerin ve üretilen ürün ile hizmetlerin tümünü kapsıyor. K 'sı kaliteyi ; yani müşterinin bugünkü beklenti ve ihtiyaçlarını tam ve zamanında karşılayıp onlara gelecekteki beklentilerini aşan ürün ve hizmetler sunmayı ifade ediyor. K 'sı kaliteyi ; yani müşterinin bugünkü beklenti ve ihtiyaçlarını tam ve zamanında karşılayıp onlara gelecekteki beklentilerini aşan ürün ve hizmetler sunmayı ifade ediyor. Y 'si ise; yönetimin her konuda çalışanlara liderlik yapması, çalışanlara örnek model oluşturması ve şirket çapında katılımcı yönetimin sağlanması anlamına geliyor.

12. TKY’NİN İLKELERİ 1.Müşteri Odaklılık, 2.Karşılıklı Faydaya Dayalı Tedarikçi İlişkileri, 3.Çalışanların Katılımı, 4. Liderlik , 5. Proses Yaklaşımı, 6. Sürekli İyileştirme, 7. Karar Vermede Gerçekçi Yaklaşım, 8. Yönetimde Sistem Yaklaşımı

13. Eğitimde Kalite nedir? • Kalite, koşullara uygunluktur.      • Kalite, öğrencilerin ihtiyaçlarıdır. • Kalite, amaçlara uygunluktur. • Kalite, sürekli başarı demektir. • Kalite, geliştirilen bir programın eksikliğini bulmak değil, onu eksiksiz oluşturmaktır. • Kalite ölçülebilir. • Kalite, kullanıma uygunluktur.

14. İNSAN İNSAN FAKTÖRÜ Kuruluşun performansını geliştirmesinde EN ÖNEMLİ FAKTÖR

15. Bunun için: Kuruluştaki her çalışan için yaygın ve sürekli eğitim ile geliştirme programları uygulanmalıdır. KATILIM GRUP ÇALIŞMASI PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜNDE TÜM ÇALIŞANLARIN ENERJİLERİNDEN FAYDALANMAK

16. 5N1K Kim yapıyor? Kim yapmalı? Kim? Ne yapılıyor? Ne yapılmalı? Ne? Nerede yapılıyor? Nerede yapılmalı? Nerede? Ne zaman yapılıyor? Ne zaman yapılmalı? Ne zaman? Niçin yapılıyor? Niçin yapılmalı? Niçin? Nasıl yapılıyor? Nasıl yapılmalı? Nasıl?

17. Hedeflenen Kalite Güvencesi ile sağlanan faydalar: • Eğitim seviyesinin kalitesi artar. • Kalitede süreklilik sağlanır. • Okulların verimliliği artar. • Daha iyi rekabet olanağı • Etkinlik artar. • Malzeme tasarrufu sağlanır. •  Uygunsuzluk maliyeti iyileştirilir. • Maliyetlerde azalma görülür. • Başarı artar. • Öğrenci ve öğretmen memnun edilir. • Öğrenci, öğretmen ve yan tedarikçiler ile sıkı bir işbirliği sağlanır. • Hizmet alanların güven kaybı azalır. • Hizmet alanların kaybı azalır. • Rekabet gücü artar.

18. TKY’nin temeli • “sürekli geliştirme”ye dayalıdır. Sürekli geliştirme=KAIZEN •  Japonların KAIZEN kelimesi ile ifade etmek istedikleri sürekli geliştirmede amaç, belli bir standardı tutturmak değil seviyeyi -o seviye ne olursa olsun- sürekli ve hızlı bir tempoda geliştirmektir. • KAI = Değişim • ZEN = Daha iyi anlamındadır.

19. Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi ilkelerini aşağıdaki gibi sıralanabilir. 1. Toplumun beklentilerine uygun hedeflerin belirlenmesi, 2. Belirlenen hedefe ilk seferde ulaşılması, 3. Hedeflere ulaşma düzeyinin ölçülmesi, 4. Gelişmeleri takip etmenin ilke edinilmesi, 5. Nitelikli eğitime önem verilmesi, 6. Etkin bir iletişim ağının kurulması, 7. Yönetimde takım çalışmasına önem verilmesi, 8. Yönetimde motivasyonun sağlanması, 9. Demokratik bir yönetim sisteminin kurulması.

20. Toplam Kalite Yönetimi(Özellikleri) • Temel ilgi alanı niteliktir. • Bir rehberlik sistemi yada yasalarla düzenlenen bir genel bir düşünce vardır. •  Kalite ölçülendirilir. •  Kalite ödüllendirilir. •  Kaliteyi yakalamak için eğitimin tüm çalışanları eğitilir. • En önce, en iyisine ulaşmaya çalışılır. •  Daha küçük birimler halinde çalışan okul daha iyidir. •  Sürekli teşvik vardır. •  Herkesin bu konuda bir rolü vardır. •  Kalite arttıkça maliyet düşer.

21. Stratejik Yönetim Strateji çevredeki tehdit ve fırsatlar ile kurumun güçlü ve zayıf yanlarını dikkate alarak, kuruma rekabet avantajı sağlayacak bir konum belirleme sürecidir. Ya da strateji, kelime anlamı itibarı ile "sevk etme, yöneltme, gönderme, götürme ve gütme" anlamlarını taşımaktadır.

22. Bir kurumun gelecekte ki stratejisini belirlerken gidebileceği beş temel yön vardır: Değişmeme: Aynı müşterilere aynı hizmeti sunmak Geri Doğru Dikey Birleşme: Halihazırda başka bir kurumdan sağlanan hizmetin üretilmesi ya da sunulması. İleri Doğru Dikey Birleşme:  Halihazırda bir kurum tarafından üretilmekte yada sunulmakta olan bir hizmeti üretmek veya sağlamak. Ürün Genişlemesi:  Var olan üründen değişiklikler yoluyla tamamen yeni bir ürün geliştirmek ve sunmak. Pazar Genişlemesi:  Hizmet edilen pazarı, yeni bölümlere girerek ve tamamen yeni pazarlara girerek genişletmek.

23. Stratejik yönetim, stratejilerin planlanması için gerekli  araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçim çabalarını planlama, bu stratejilerin uygulanabilmesi için örgüt içi her türlü yapısal ve motivasyonel tedbirlerin alınarak yürürlüğe konulmasını, daha sonra da stratejlerin uygulanmadan önce, amaçlara uygunluğu açısından bir defa daha kontrol edilmesini kapsayan ve işletmenin üst düzey kadrolarının faaliyetlerini ilgilendiren süreçler toplamıdır.

24. Stratejik planlamanın en önemli amaçlarından biri, gelecekteki fırsatları ve tehlikeleri bugünden belirleyerek, ona göre hareket etmektir. Stratejik planlama bir yönetim biçimidir, yönetimde bir araç olarak kullanılmaz. Aksine geleceği göz önünde bulundurarak bugün ne yapılması gerektiğine ilişkin alınacak sistematik kararları kapsayan bir yönetim biçimidir.

25. Stratejik yönetim genel olarak üç temel aşamadan oluşmaktadır: Birinci aşaması stratejik planlamadan oluşmaktadır. Bu çalışmalarla ve yapılan seçimlerle izlenecek strateji belirlenmektedir. Stratejik yönetimin ikinci aşaması, politika oluşturma ve uygun yapı araştırma çabalarıdır. Stratejik yönetimin üçüncü ve sonuncu aşaması ise, karşılaştırma ve kontroldür. Burada seçilen stratejinin oluşturulan politikalar ve kurulacak örgütsel yapının, işletmenin amaçları ile uygunluğunun karşılaştırılarak kontrol edilmesine ilişkindir.

26. Bu aşamalar özetle şu şekilde sıralanabilir: 1.Stratejilerin Geliştirilmesi ve Stratejik Planlama Aşaması: Bu aşamada üst yönetim tarafından iç ve dış durum değerlendirilmesine yönelik SWOT (güçlü ve zayıf yönler) analizi yapılır; organizasyonun vizyon ve misyon bildirileri hazırlanarak organizasyonda ortak amaç, ilke ve değerler ortaya konulur. En önemli konu stratejik kararların alınması ve strateji seçimlerinin yapılmasıdır. 2. Stratejilerin Uygulanması: İkinci aşamada üst yönetimin sorumluluğunda stratejilerin uygulanmasına geçilir. Daha önce belirlenen strateji ve aksiyon planlarının uygulaması yapılır. 3.Uygulanan Stratejilerin Gözden Geçirilmesi ve Denetimi: Yapılan uygulamaların sonuçları gözden geçirilerek stratejik planlamada gerekirse değişiklikler yapılır.

27. Stratejik Yönetim, bir yönetim tekniği olarak Vizyon, Misyon, Strateji ve Aksiyon olmak üzere başlıca dört unsuru kapsamaktadır: Vizyon, geleceğe yönelik gerçekleştirilebilir amaç ve hedefleri ifade etmektedir. Misyon, gelecekte ulaşılması istenen hedefe (vizyona) yönelik görev ve kararlılık ifadesidir. Strateji, geleceğe nasıl ve hangi yollardan ulaşılacağını gösteren genel bir planlamadır. Aksiyon, belirlenen stratejiler çerçevesinde izlenecek yollardır.

28. Kaynaklar: www.nextiraone.com.tr/documents/iso_dokuman/iso_9001-2000.ppt Ünal, Semra. (1999). “Eğitim Örgütlerinde Toplam Kalite Yönetimi Öğeleri ve Uygulamalarda Karşılaşılan Engeller”. Eğitim Yönetimi. Ankara: Pegem Yayınları. Yıl 5, Sayı. 19 (Yaz). Ss.341-351. Cafoğlu, Zuhal. (1996). Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi. İstanbul: Avni Akyol Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları.