Sermaye Birikimi

1. Sermaye Birikimi Anlamı; Bir ülkede üretilen değerlerin tamamının tüketilmeyip tasarruf edilerek yatırımlara dönüştürülmesi sürecidir. Tasarruf Yatırım Sermaye Stoku Üretim Kapasitesi Geniş anlamda sermaye birikimi ; Üretim kapasitesinin artışında rol oynayan diğer sermaye unsurları Alt yapı yatırımları Beşeri sermaye yatırımları ; eğitim, sağlık, kültür, spor, vs. Tanım ; Üretim araçlarına doğrudan yada dolaylı olarak yapılan her türlü katkı sermaye birikimi içinde değerlendirilebilir.

2. Sermayenin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi (Ampirik Çalışmalar) A.Maddison; Dönem ; 1950-1965, Ülke Sayısı ; 22 Büyümenin Açıklanışı Emek ; %35, Sermaye ; %55, Etkinlikteki değişme ; %10

3. Az Gelişmiş Ülkeler Neden Daha Fazla Sermaye Birikimi Sağlamak Zorundadırlar? • Az gelişmiş ülkelerde işbölümü ve uzmanlaşma yetersiz düzeydedir. Bu nedenle, üretim yöntemlerinin geliştirilmesi ve değiştirilmesi için ihtiyaç duyulan sermaye miktarı gelişmiş ülkelerden daha fazladır. • 2. Teknolojik yönden geri kalmış bu ülkelerde yeni teknolojilerin uygulanabilmesi daha fazla sermayeyi gerektirir. • 3. Bu ülkelerde emek bol, emek başına sermaye miktarı ise düşüktür. Üretimi artırmanın yolu, emek başına düşen sermaye miktarının artırılmasından geçtiğinden, sermaye birikimi adeta kaçınılmaz olmaktadır. • 4. İktisat teorisinde, kıt durumdaki üretim faktörünün yüksek verimliliğe sahip olduğu bir gerçektir. Bu durumda, az gelişmiş ülkelerde sermaye kıt faktör olduğundan üretim artışı üzerindeki etkisi emeğe oranla daha fazladır. Bu nedenle sermaye ihtiyacının daha fazla olması gayet doğaldır. • 5. Daha önce de belirtildiği üzere az gelişmiş ülkelerde fakirlik kısır döngüsü ancak sermaye birikimi halkasından kırılabilir.

4. Beşeri Sermaye Beşeri sermayenin Geliştirilmesine Yönelik Faaliyetler ; T.W. Schultz • 1. Toplumun kuvvet, dayanıklılık, hayat süreleri gibi konularda olumlu katkılar sağlayacak harcamaları içerecek şekilde sağlık hizmetleri ve tesislerinin geliştirilmesine yönelik faaliyetler • İşbaşında eğitime yönelik faaliyetler • Özellikle tarımsal faaliyetler başta olmak üzere her türlü faaliyeti içerecek şekilde toplumun eğitilmesine yönelik faaliyetler (Özel sektörde bu alanda faaliyet yapılmaması nedeniyle ortaya çıkan açığın kapatılması için) • Değişen iş fırsatlarına karşı birey ve ailelerin kendilerini buna hazırlayabilmelerini sağlayacak organizasyonların geliştirilmesine yönelik faaliyetler • 5. İlk, orta ve yüksek düzeydeki eğitimin formal yönden organizasyonuna yönelik faaliyetler

5. Sermaye İhtiyacı Nasıl Belirlenir? Kalkınma Hızı S/H Oranı Kalkınma Planları ; Aşamalı Planlama Tekniği Makro Aşama Sektör Analizleri Aşaması Proje Aşaması Makro Aşama ; Harrod – Domar Planlama Modeli Kalkınma Hızının Tespiti g = s / k Sermaye İhtiyacının Belirlenmesi Yurtiçi Kaynaklarla Karşılanabilecek Kısım Dış Kaynak İhtiyacının Tespiti

6. Sermaye- Hasıla Oranı Ortalama S/H Oranı ; K / Y Marjinal S/H Oranı ; ∆K / ∆Y I / ∆Y ( I = ∆K ) • Çeşitleri • Sabit, Tarihsel ve Tahmini S/H Oranı • - Diğer üretim faktörleri sabit varsayılarak hasılayı sadece sermaye birikiminin değiştirdiğinin kabul edilmesiyle hesaplanan S/H Oranı • - Geçmiş yıllardaki değerlere göre hesaplanan • - Hasılayı etkileyecek üretim faktörlerinde gelecekte olası değişiklikler dikkate alınarak hesaplanan • Net ve Gayrı Safi S/H Oranı • - amortismanların hasıladan düşülmesiyle hesaplanan- amortismanlar düşülmeden hesaplanan • Cari ve Teknolojik S/H Oranı • yatırım projesi henüz tamamlanmamış fakat üretime geçmişse- yatırım projesi tamamlanmış ve normal kapasite ile çalıştığı varsayılarak hesaplanan

7. 4. Sektörel ve Toplam S/H Oranı ekonominin tamamı için tek bir oran şeklinde hesaplanan sektörler itibariyle yada her bir proje için ayrı ayrı da hesaplanan Sektörler itibariyle ayrı ayrı hesaplama yapıldığında, toplam sermaye-hasıla oranını bulmak için sektörlerin ekonomi içindeki ağırlıkları da dikkate alınır. Örneğin; bir ekonomide 1000 TL’lik yatırım sonucunda gelir 500 TL artmaktadır. Ekonomide iki sektör mevcuttur, 1000 TL’lik yatırım iki sektöre eşit dağıtılmış, birinci sektörde 300 TL’lik, ikinci sektörde ise 200 TL’lik gelir artışı olduğu varsayılmıştır. S/H Oranını hesaplayalım; I1 = 500 TL, Y1 = 300 TL , k1 = 500/300 = 1.66 ve I2 = 500 TL, Y2 = 200 TL , k2 = 500/200 = 2.50 olur. Sektörlerin ekonomi içindeki ağırlıkları ise ; a1 = 300 / 500 ve a2 = 200 / 500 olduğuna göre toplam sermaye-hasıla oranı ; k = 1.66 x ( 300/500 ) + 2.50 x ( 200/500 ) = 0.996 + 1 = 1.99  2 olur. Ekonomide n tane sektör olduğu dikkate alınarak yukarıdaki formül genelleştirilirse ; k = a1k1 + a2k2 + a3k3 +.......................+ ankn olur.

8. Sermaye-Hasıla Oranına İlişkin Varsayımlar ve Eleştiriler Sabitlik Varsayımı ; Gelişmiş ülkeler için sabit kabul edilebilir. Çünkü; bu ülkelerde S/H oranının değişimine etki edebilecek eğitim, sağlık, hayat standardı vs. gibi konularda maksimuma yada optimale ulaşılmıştır. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ise bu alanlarda yapılan yatırımlar emeğin verimini artırıcı sonuçlar doğuracağından S/H oranının değişmesi kaçınılmazdır. Kalkınma süreci ve S/H oranının seyri arasındaki ilişki araştırmalarına göre ; (Kuznets, Clark, Sprengler, Bombach) az gelişmiş ve gelişmişlerde S/H oranı düşük, gelişmekte olanlarda S/H oranı yüksektir. Sermayenin Tek Üretim Faktörü Olarak Kabul Edilmesi Sermayenin yanı sıra üretimi etkileyen çok sayıda faktör vardır. Yatırımların Olgunlaşma Süresi Yatırımların olgunlaşma süresi uzarsa S/H oranı yükselir. Yatırımların olgunlaşma süresi kısalırsa S/H oranının düşmesi beklenir. Ancak bu her zaman gerçekleşmez. Kapasite Kullanım Oranının Etkisi ; Kapasite kullanımı ile S/H oranı arasında ters yönlü ilişki vardır; Kapasite kullanım oranı yükselirse S/H oranı düşer. Kapasite kullanım oranı düşerse S/H oranı yükselir.

9. Gelişmekte Olan Ülkelerde S/H Oranının Büyük Olmasının Nedenleri • Yatırım projeleri büyük hacimli ve kapsamlı projelerdir. Elektrik santralleri, barajlar, sulama sistemleri, kara ve demiryolu ulaştırma sistemleri bu tür projeler için temel örneklerdir. Bu tür projelerin tamamlanma süreleri diğer bir ifadeyle yatırımların olgunlaşma süresi oldukça uzundur. • 2.Sanayileşme sürecinde bölünemez nitelikli, gerek hafif gerekse ağır sanayinin birlikte kurulmasının zorunluluğu vardır. Bu yöndeki uygulamalar da yine katsayının yüksek çıkmasını gerektirecek sonuçlar doğurur. • 3.Alt yapı yatırımları bölünemezlik özellikleri nedeniyle büyük tutarlarda harcamayı gerektirirler. Ulaştırma, haberleşme, konut, enerji gibi alanlarda yapılacak zorunlu harcamalar katsayıyı yükseltir. • 4.Bu ülkelerde yapılan yatırımlar genelde tamamlayıcı yatırımı gerektirirler. Örneğin; herhangi bir fabrika inşası için yol, elektrik, su, enerji, çevre koruması gibi alanlarda yatırımlar yapmak gerekir. Ancak bu harcamalar, organize sanayi bölgeleri kurulmak suretiyle kısmen azaltılabilir.