SERMAYE BÜTÇELEMESİ

1. SERMAYE BÜTÇELEMESİ • Sermaye bütçelemesi, yapılacak yatırımların rasyonel olarak parasal planlarını yaparak gerekli karar verme işlemine yönelik faaliyetler bütünüdür. Kapsamı içerisinde; • Önerilerin hazırlanması, • Maliyet ve sağlanacak yararların tahmini, • Riskin değerlemesi, • Öneriler arasında seçimin yapılması, • Yeniden değerleme, • Son denetim.

2. YATIRIM PROJELERİNİN ÖNCELİK SIRALAMASINDA • İşletmeler sınırlı kaynaklarının kullanımı bakımından birbiri ile rekabet durumunda bulunan yatırım teklifleri arasından bir seçim yapmak bunları önem sırasına göre sıralamak ve bazı yatırımlardan vazgeçmek durumundadır. • Kaynakların alternatif kullanım alanları arasında bir seçim yapabilmek ve kaynakları amaca uygun en iyi sonuçlar verebilecek yatırımlara ayırabilmek için projeleri değerlendirip, karara varmak durumundadır. • Projeler arasında seçim yapılarak yatırım kararının alınması için alternatif üretim yöntemleri, talep tahminleri, fiyatlar, harcamalar ve finansman konuları dikkate alınmalıdır.

3. BELİRLİLİK: Verilecek olan kararlarda sonuçların önceden belirlenmesidir. Belirlilik koşulları tüm yatırım projelerinin aynı risk derecesine sahip olduğu varsayımını kabul eder. Statik Yöntemler: paranın zaman değerini dikkate almaz Dinamik Yöntemler : paranın zaman değerini dikkate alır.

4. Projelerin giderleri ve gelirleri karşılaştırılarak ekonomik yönden değerlendirilir. Paranın zaman değerini göz önüne almayan • PARANIN ZAMAN DEĞERİNİ GÖZ ÖNÜNE ALMAYAN YÖNTEMLER • Statik Yöntemler • Yatırımın Ortalama Karlılığı • Geri Ödeme Süresi • en çok kullanılan yöntemlerdir.

5. YATIRIMIN ORTALAMA KARLILIĞI • Bu yöntem bir karlılık tahminlemesi olduğu için farklı net kar tahminlemelerine göre değişik verimler hesaplanabilir. • Bu yöntemde yatırım tutarı ve net karın hesaplanmasında muhasebe ilkelerine uyulur. • Yıllık net kar; muhasebe ilkelerine göre nakit çıkışı gerektirmeyen amortismanlar, dönem karı üzerinden hesaplanmış olan vergi ve benzeri yükümlülükler indirildikten sonraki tutardır. • Yatırım tutarı sabit sermaye ve işletme sermaye toplamından oluşmaktadır. • Yatırımın finansmanında kullanılan yabancı kaynaklara ait finansman giderleri de net karın hesaplanmasında düşülür. • Yatırımın ulusal ekonomiye katkısının belirlenmesinde FVÖK dikkate alınır. • Yatırım yıllar itibariyle dalgalı net kar sağlayabilir .bu durumda ortalama net kar hesaplamada dikkate alınır.

6. Ortalama Yıllık Net Kar • Ortalama Net Kar Oranı = • Yatırım Tutarı • Yıllık Net Karlar Toplamı • Ekonomik Ömür • Sermayenin • Ortalama Karlılığı = • (İşletme Sermayesi + Hurda Değer • Tutarı) • Sabit Sermaye Tutarı + • 2

7. Ortalama Yıllık Net Kar Öz Kaynağın Karlılığı = Yatırımın Finansmanında Kullanılan Öz kaynak FVÖK Yatırımın Karlılığı = Yatırım Tutarı • Yöntemin Olumsuz Yönleri • Paranın zaman değerini dikkate almamaktadır. • Yalnızca ekonomik ömrü süresince elde edileceği tahmin edilen VSNK ortalamasının alınması yetersizdir. • Net nakit girişlerini hesaplamalarda göz ardı etmektedir.

8. Geri Ödeme Süresi Bu yöntemde yatırımın yıllık net karlarının ya da net kar ve amortismanlarının toplamının başlangıçtaki yatırım tutarına eşitleyen süredir. Projenin likiditesi ve rizikosu üzerinde durur. Yatırımın ekonomik ömrü ve ömrün sonundaki hurda değer dikkate alınmaz.

9. Bu nedenle; • Likiditeye fazla önem verir. • Geri ödeme süresi dolduktan sonraki yatırımdan sağlanan karları ve hurda değeri dikkate almaz. • Paranın zaman değeri dikkate alınmadığı için 3, 5ve 10 yıl sonra gelebilecek olan gelirler bugünkü değerleri ile hesaba alınır. • Geri ödeme süresi kısa olan projelerin riski düşük olduğu kabul edilir. • Geri Ödeme Süresi = Yatırım Tutarı / Yıllık Ortalama Net Karlar

10. PARANIN ZAMAN DEĞERİNİ GÖZ ÖNÜNE ALAN YÖNTEMLER • Dinamik Yöntemler • Net Bugünkü Değer • Fayda– Maliyet Analizi (Karlılık Endeksi) • İç Verim Oranı • Düzeltilmiş İç Getiri Oranı • Ekonomik Katma Değer • en çok kullanılan yöntemlerdir.

11. Net Bugünkü (Şimdiki) Değer • Bu yöntem, projenin nakit girişlerinin şimdiki değeri ile nakit çıkışlarının arasındaki farkın belirlenmesi ve farkın sıfırdan büyük olması durumunda projenin kabulünü öngören bir yöntemdir. Yöntemin uygulanabilmesi için net nakit girişlerinin iskonto edilmiş tutarları, projenin maliyeti ve iskonto oranının bilinmesi gerekir. NBD değeri pozitif ve en büyük net değeri veren proje kabul edilir. Net Nakit Girişleri Net Bugünkü Değer = - Yatırım Tutarı n ( 1+ i)

12. Karlılık Endeksi (Fayda - Maliyet Analizi) • Bu yöntem, projenin nakit girişlerinin şimdiki değerini nakit çıkışının şimdiki değerine oranlayan bir yöntemdir. • Oranı 1’ den büyük olan projeler kabul edilir. Büyükten küçüğe doğru bir sıralama yapılarak en büyük olan tercih edilir. Yatırımın Net karlarınınNet Bugünkü Değer Fayda Maliyet Oranı = Yatırım Tutarı

13. İÇ VERİM YÖNTEMİ ( İÇ KARLILIK YÖNTEMİ) Yatırım gerektireceği para çıkışları ile ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı para girişlerini eşitleyecek iskonto oranıdır. Para Girişleri = Para Çıkışları n n (1+i) (1+i) En yüksek iskonto oranında eşitlenen proje tercih edilir.

14. DÜZELTİLMİŞ İÇ GETİRİ ORANI Proje yatırımının bugünkü değerini, nakit girişlerinin proje ömrü sonundaki gelecek değerine eşitleyen iskonto oranını belirlemedir.

15. EKONOMİK KATMA DEĞER YÖNTEMİ Bir projenin sermaye maliyeti , o projenin sağladığı getiri oranından küçükse, proje, ekonomik katma değer sağlamaktadır. Bu yöntemde sermaye maliyeti, öz kaynaklarında maliyeti dahil ağırlıklı ortalama sermaye maliyetidir. Ekonomik Katma Değer (EVA) = (PGO%-SM%)*YT PGO: Projenin yüzde getiri oranı SM: Projenin finansmanında kullanılan sermayenin maliyeti YT: Projenin gerektirdiği yatırım tutarı

16. ÖRNEK: İşletme 30.000 YTL maliyetli bir yatırım yapmayı düşünmektedir. Bu yatırımla ilgili nakit girişleri farklı 4 proje bulunmaktadır. Öz kaynak katkısı 10.000 YTL , işletme sermayesi gereksinimi 8. 000 YTL’ sıdır. % 20 kaynak maliyeti ve 5 yıl ekonomik ömrü olan her bir projenin nakit girişleri aşağıdadır. İşletmenin vergi oranı 0,25 ‘dir. (YTL) Bu projeleri değerleme yöntemlerine göre analiz ediniz . Her bir yönteme göre hangi proje tercih edilir belirtiniz

17. ÖRNEK: İşletmenin vergi oranı 0,25 ‘dir. 5 yıl ekonomik ömrü olan her bir projenin VÖK’ları aşağıdadır. (YTL) Bu projeleri makro düzeyde yatırımın karlılığı yöntemine göre analiz ediniz .

18. ÖRNEK: İşletme 30.000 YTL maliyetli bir yatırım yapmayı düşünmektedir. Yatırım iki yıl içerisinde gerçekleştirilecektir. İlk yıl yatırımın 20.000 YTL kısmı 2. yıl kalan kısmının yapılması planlanmıştır. Bu yatırımla ilgili nakit girişleri farklı 4 proje bulunmaktadır. % 20 kaynak maliyeti ve 5 yıl ekonomik ömrü olan her bir projenin nakit girişleri aşağıdadır. (YTL) Bu projelerin net bugünkü değer yöntemine göre analiz ediniz . Her bir yönteme göre hangi proje tercih edilir belirtiniz

19. ÖRNEK: İşletme 30.000 YTL maliyetli bir yatırım yapmayı düşünmektedir. Bu yatırımla ilgili nakit girişleri farklı 4 proje bulunmaktadır. Öz kaynak katkısı 10.000 YTL ,işletme sermayesi gereksinimi 8.000 YTL’ sıdır. % 20 kaynak maliyeti ve 5 yıl ekonomik ömrü olan her bir projenin nakit girişleri aşağıdadır. (YTL) Bu projeleri değerleme yöntemlerine göre analiz ediniz . Her bir yönteme göre hangi proje tercih edilir belirtiniz

20. ÖRNEK: İşletme yatırım tutarı ve faaliyet giderleri farklı, 5 yıl ekonomik ömrü olan 4 proje bulunmaktadır. % 20 kaynak maliyetidir. (YTL) Bu projeleri net bugünkü değer yöntemine göre analiz ediniz . Her bir yönteme göre hangi proje tercih edilir belirtiniz

21. ÖRNEK: İşletme 30.000 YTL maliyetli bir yatırım yapmayı düşünmektedir. Bu yatırımla ilgili nakit girişleri farklı 4 proje bulunmaktadır. Öz kaynak katkısı 10.000 YTL , işletme sermayesi gereksinimi 8. 000 YTL’ sıdır. % 20 kaynak maliyeti ve 5 yıl ekonomik ömrü olan her bir projenin nakit girişleri aşağıdadır. İşletmenin vergi oranı 0,25 ‘dir. Ekonomik katma değer yöntemine göre analiz ediniz .

22. ENFLASYONUN PROJE DEĞERLEMELERİ ÜZERİNE ETKİLERİ Enflasyon yatırım projelerinde, fiyat ve maliyet değişmelerine konu olması nedeniyle enflasyon özel bir risk türü olarak kabul edilir. Söz konusu risk hem nakit girişlerine hem de nakit çıkışlarına uygulanmalıdır. Yatırım harcamaları genellikle bir yıldan daha uzun süreyi kapsadığı için mal ve hizmet fiyatlarında enflasyon etkisiyle meydana gelecek artışlar önceden tahminlenemezse, fazla fon çıkışı gereksinimi ortaya çıkacaktır. Bu gereksinim ortaya çıktığında fon bulunamaması veya maliyetlerin yüksek olması söz konusu olacaktır. Aynı zamanda nakit girişleri de artabilecektir.

23. Enflasyon ortamında proje değerlendirilirken; • Çeşitli enflasyon oranlarının gerçekleşme olasılıkları tahminlenir. • Belirlenen enflasyon oranlarının iskonto peşin değerleri bulunur. • Enflasyon sonrası nakit akışları bulunur. Enflasyon Oranı İskonto Değeri x Yıllık Nakit Giriş = Enflasyon Sonrası İskontolu Nakit Girişi Enflasyon Sonrası İskontolu Nakit Girişi x Enflasyon Olasılığı = Enflasyon Sonrası Nakit Girişi NBD = Enflasyon Sonrası Nakit Girişi x Yatırım İskonto Tutarı - Yatırım Tutarı Pozitif kabul edilir

24. Enflasyon Tahmini ve Olasılıkları 1.YIL Olasılık Enflasyon Oranı 0.05 0.08 0.10 0.12 0.15 0.18 0.20 0.25 2.YIL Olasılık Enflasyon Oranı 0.07 0.10 0.12 0.15 0.20 0.20 0.25 0.28 3.YIL Olasılık Enflasyon Oranı 0.05 0.08 0.10 0.12 0.15 0.18 0.20 0.25 4.YIL Olasılık Enflasyon Oranı 0.12 0.17 0.17 0.22 0.22 0.23 0.28 0.24 5.YIL Olasılık Enflasyon Oranı 0.15 0.15 0.20 0.20 0.25 0.30 0.28 0.35

25. BAŞARILI YATIRIMLAR