BASINÇ ÜLSERLERİ

1. BASINÇ ÜLSERLERİ Hem. Sare DEĞİRMENCİ Eğitim Hemşiresi http://hastaneciyiz.blogspot.com Sağlık Slayt Arşivi:

2. TANIM • Yatak yarası (bedsore), • Dekibüt ülserleri (decubitus ulcers), • Basınç yarası (pressure sore), • Basınç ülserleri (pressure ulcers)

3. TANIM • Basınç ülserleri, uzun süreli basıncın etkisinde kalmaya bağlı olarak, vücudun herhangi bir bölgesinde iskemi ve nekroz sonucu oluşan yaralardır.

4. TANIM • Basınç ülserleri; uzun bir süre kemik çıkıntıları ile dışsal basıncın arasında, baskı altında kalan lokalize doku nekrozudur.

5. TANIM • Basınç ülserleri çeşitli şekillerde tanımlanmış olup, tüm tanımlar temelde kan dolaşımının bozulması ifadesini içermektedir.

6. ÖNEMİ • Basınç ülserleri hareket kısıtlılığı ve kronik hastalığı olan,yaşlı bireylerde sağlığı tehdit eden önemli bir faktördür. • Hastanede kazanılan basınç ülserleri hastanın hastanede kalış süresini uzatır, sağlığına yeniden kavuşmasını geciktirir ve komplikasyon gelişme riskini arttırır. • Sepsis gelişmesi, depritman yada cerrahi müdahale gerektirmesi gibi nedenlerden dolayı basınç ülserleri sıklıkla kişinin hastaneye yatırılmasını zorunlu kılar.

7. ÖNEMİ • Ayrıca pansumanlar, hemşirelik bakımı, fiziksel terapi, beslenme desteği ve hekimlik hizmetleri dikkate alındığında basınç ülserlerinin maliyeti oldukça yüksektir. • Basınç yaraları mortalite ile önemli ölçüde ilişkilidir, yaklaşık olarak her yıl 60,000 kişinin basınç ülserleri ile ilişkili komplikasyonlardan öldüğü tahmin edilmektedir.

8. ÖNEMİ • Yatağa bağımlı hastalarda: %30 • Felçli hastalarda: %60 • Yoğun Bakım Ünitesinde: %33

9. ETYOLOJİ • Basınç ülserlerine yol açan temel faktör: BASINÇTIR

10. ETYOLOJİ Basıncın ülser oluşturmasını etkileyen faktörler: • Basıncın yoğunluğu • Basıncın süresi • Dokunun toleransı ve • Diğer faktörler (Bireysel yada çevresel)

11. ETYOLOJİ BASINCIN YOĞUNLUĞU-ŞİDDETİ Kapiller basınç: Sıvıyı damar dışına iten basınçtır. • Arteriyel uçta: 28-32 mm Hg(30-40 mm Hg) • Venöz Uçta: 9-12 mm Hg (10-14 mm Hg) • Midkapiller alanda: 25 mm Hg(20-25 mm Hg)

12. ETYOLOJİ BASINCIN YOĞUNLUĞU-ŞİDDETİ Dışarıdan uygulanan basınç kapiller basıncı aştığı zaman damarlar kollabe olur ve doku anoksisi gelişir.

13. ETYOLOJİ Sağlıklı yetişkin erkeler üzerinde yapılan bir çalışmada; sırt üstü yatış, oturma, yüzükoyun ve yan yatış pozisyonunda basınç: 10-100 mmHg. En yüksek basınç 300 mmHg (iskiya tüberositler üzerinde oturma pozisyonunda.)

14. ETYOLOJİ Neden basınç yarası gelişmiyor? • Sağlıklı ve duyusal algılama problemi olmayan kişiler kapiller kapandığı zaman ortaya çıkan doku hipoksisinin yol açtığı rahatsızlığı hisseder ve pozisyon değiştirir (Basıncı başka noktalara kaydırır).

15. ETYOLOJİ BASINCIN SÜRESİ • Süre basıncın zarar verici etkisini belirleyen önemli bir faktördür. • Süre ile basıncın yoğunluğu arasında ters bir ilişki vardır. • Düşük basınç uzun sürede, yüksek basınç kısa sürede doku hasarı oluşturur.

16. ETYOLOJİ BASINCIN SÜRESİ ÖRNEK ÇALIŞMA • Tavşan kasına 2 saat süreyle 100 mm Hg basınç uygulanıyor: Kaslarda sadece mikroskopik değişiklik • Tavşan kasına 6 saat süreyle 100 mm Hg basınç uygulanıyor: Kaslarda tam bir dejenerasyon

17. ETYOLOJİ DOKU TOLERANSI • Doku toleransı; Derinin kendisi üzerine uygulanan basıncı dağıtmasını etkileyen cilt ve destek dokuların bütünlüğünü, durumunu ifade eder.

18. ETYOLOJİ YIRTILMA (SHEAR) • Yerçekimi ile friksüyon arasındaki etkileşim sonucu ortaya çıkar.

19. ETYOLOJİ SHEAR (YIRTILMA) • Örneğin; yatağın baş ucu yukarı kaldırıldığı zaman yerçekimi vücudu yatağın ayak ucuna doğru çeker, • Yatak yüzeyi ise bu çekime karşı bir direnç oluşturarak vücudu yatakta sabit tutmaya çalışır.

20. ETYOLOJİ SHEAR (YIRTILMA) • Deri vücudu sabit tutmaya çalışır, iskelet ise aşağıya doğru çekmeye eğilimlidir. • Deri serbestçe hareket etmediği için yırtılmanın asıl etkisi kemik çıkıntılarının üzerinde yer alan derin dokularda gözlenir (Fasya gibi)

21. ETYOLOJİ SHEAR (YIRTILMA) • Bu gerilmenin etkisi ile Fasyaya tutunmuş olan kan damarları ve derinlerdeki kas tabakaları da yırtılır. • Basınç ülserlerinin %40’nın basıncın etkisinden ziyade yırtılma nedeniyle geliştiği belirtilmektedir

22. ETYOLOJİ FRİKSÜYON (SÜRTÜNME) • Friksüyon tek başına sadece epidermis ve üst dermis tabakasını etkiler, • Hafif yanıkta olduğu gibi epidermis ve dermisin üst tabakasında sıyrılmaya yol açar, • Yerçekimi ile sinerjik etki yaparak yırtılmaya (shear) yol açar.

23. ETYOLOJİ NEM • Nem epidermisin eksternal güçlere karşı direncini etkilemektedir, • Hafif ve orta derecede nemli bir ortamda friksüyon ve yırtılma artmaktadır,

24. ETYOLOJİ BESLENME BOZUKLUĞU • Beslenme yetersizliği basınç ülserlerinin gelişmesinde önemli bir faktördür • Beslenme yara iyileşmesini etkiler

25. ETYOLOJİ PROTEİN • Ciddi proteinemiada onkotik basınç azalır ve ödem gelişir, • Ödemli ve iskemik dokuda oksijen diffüzyonu ve besin transportu bozulur, • İmmün sistemin zayıflamasına bağlı olarak enfeksiyona yatkınlık artar,

26. ETYOLOJİ PROTEİN (Yara iyileşmesi için vazgeçilmezdir) • Kollajen sentezini kolaylaştırır • Neovaskülarizasyonu sağlar • Lenf oluşumunda rol oynar • Fibroplastik proliferasyonu sağlar

27. ETYOLOJİ KARBONHİDRATLAR • Yara iyileşmesinin tüm evrelerinde hücre için gerekli enerjiyi sağlar.

28. ETYOLOJİ YAĞLAR • Hücresel enerjiyi sağlar, • Hücre zarının bütünlüğü için yağ asitlerine gereksinim vardır, • Prostaglandin sentezi ve immün cevap için gereklidir.

29. ETYOLOJİ VİTAMİNLER

30. ETYOLOJİ İLERİ YAŞ • Yağ dokusunun azalmasına bağlı zayıflık • Serum albumin düzeyinde azalma • İmmün cevapta azalma • Doku elastikiyeti kaybı • Epidermis ve dermis arasındaki birleşmenin zayıflaması • Bedende oluşan diğer değişiklikler (Örn oturma pozisyonunda iskiya tüberositlere olan kan akışı yaşlı ve paraplejik hastalarda daha düşük)

31. ETYOLOJİ DÜŞÜK KAN BASINCI • Düşük kan basıncı doku toleransını etkiler • Sistolik kan basıncı 100 mmHg, • Diyastolik kan basıncı 60 mmHg altında ise basınç ülseri gelişme riski artar

32. ETYOLOJİ PSİKOLOJİK DURUM • Emosyonel stres basınç ülserleri ile ilişkilidir, • Stres durumunda kortizon salınımı artar, • Kortizon kollajen sentezini azaltır, • Kollajen sentezinin azalması basınç ülserleri ile ilişkilidir.

33. ETYOLOJİ SİGARA İÇME • Sigara içen spinal kord hasarlı hastalarda basınç ülserleri gelişme oranı, sigara içmeyenlerden daha yüksek bulunmuştur.

34. ETYOLOJİ VÜCUT ISISININ YÜKSELMESİ • Yüksek ısı, dokunun oksijen gereksinimini arttırır, • Eğer dokuda daha önce hipoksi yada anoksi varsa basınç ülserleri gelişir.

35. ETYOLOJİ ÇEŞİTLİ FAKTÖRLER • Kan vizkositesinin artması; • Hematokritin yükselmesi • Dehidratasyon

36. BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ

37. BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ Hastanın öyküsü, fiziksel muayene ve iyileşmeyi geciktiren faktörlerin belirlenmesi • Kontrol edilemeyen sistemik hastalıklar (Kardiyak, renal, kollajen-vasküler, nöromüsküler ve hematolojik)

38. Yara iyileşmesini etkileyen ilaç kullanımı (kortikosteroid, kemoterapi, non-steroid antiinflamatuar) • Akut bir hastalık ya da kronik hastalığın kötüleşmesi (Örneğin serebral emboli)

39. ÖNLEME • Tüm hastaları risk grubu olarak değerlendirme, • Mesleki bilgi ve deneyimlere dayanarak risk grubunu belirleme, • Risk değerlendirme aracı kullanma

40. BASINÇ ÜLSERİ RİSK DEĞERLENDİRME SKALASI KULLANILMALI

41. RİSK DEĞERLENDİRME Akut Bakım: • Hasta ilk kabul edildiğinde değerlendirilir, • Daha sonra her 48 saatte bir • Yada hastanın durumu değiştikçe

42. RİSK DEĞERLENDİRME Uzun süreli Bakım: • Hasta ilk kabul edildiğinde değerlendirilir, • Birkaç hafta haftada bir, • Daha sonra 15 günde bir ya da ayda bir • Hastanın durumu değiştikçe

43. BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ Basınç bölgelerinin değerlendirilmesi ve basıncın azaltılması • Hastaya uygun pozisyonun verilmeli: Hasta en az 2 saatte bir çevrilmeli ve pozisyon verilmeli, • Küçük vücut hareketleri 15 dakikada bir gerçekleştirilmeli

44. Pozisyonu desteklemek için yastıklar kullanılmalı • Hasta yatağının başı 30 derecenin altında tutulmalı (Shear azaltılır) • Hasta çarşaf yardımı ile çevrilmelidir (Friksüyon azaltılır)

45. Basıncı azaltan yataklar ve yüzeyler kullanılmalı • Bu yatakların özellikleri ve kullanım ilkeleri iyi bilinmelidir

46. YATAKLARIN ÖZELLİKLERİ • Kullanım ömrü • Cilt nemini kontrol etme • Cilt ısısını kontrol etme • Basıncı dağıtma • Ürün servisine olan gereksinim • Güvenli çalışma • İnfeksiyon • Yanabilirlik • Friksüyon • Dayanıklılık

47. Basıncı azaltan yatak ve yüzeyleri kullanmanın tek başına yeterli olmayacağı daima hatırlanmalıdır.

48. BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ Ağrının değerlendirilmesi ve kontrol edilmesi • İyi bir ağrı yönetimi ile hastanın mobilizasyonu arttırılır, • Basınç ülserleri önlenebilir, • Yada yara iyileşmesi kolaylaştırılabilir.

49. BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ Yeterli ve dengeli beslenme • Protein-kalori malnütrüsyonu ile basınç ülserleri gelişmesi arasında güçlü bir ilişki vardır, • Basınç ülseri olan bir hastanın kalori gereksinimi hesaplanırken stres-cevap faktörü de dikkate alınmalıdır.

50. BASINÇ ÜLSERLERİNİ ÖNLEME VE TEDAVİ Enerji gereksinimi: • BMH + Stres cevabı+Aktivite düzeyi Protein gereksinimi: • Sağlıklı hast; 0.8 g/kg/günde • Stresli bir hast; 1.5-2.0 g/kg/günde