ZMIANA SPOŁECZNA

1. ZMIANA SPOŁECZNA „Panta rhei” „Do tej samej rzeki nie można wejść dwa razy” Heraklit

2. Zmiana społeczna ZMIANA SPOŁECZNA – różnica między stanem systemu społecznego (grupy, organizacji) w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu Różne aspekty zmiany: I. ZMIANA SKŁADU SYSTEMU II.ZMIANA STRUKTURY SYSTEMU Wyłaniają się: • nowe struktury interakcyjne • nowe struktury interesów • nowe struktury normatywne • nowe struktury idealne III. ZMIANA FUNKCJI IV. ZMIANA GRANICY SYSTEMU V. ZMIANY W OTOCZENIU SYSTEMU

3. Zmiana społeczna Trzy zasadnicze stałe źródła zmiany społecznej: • Środowisko fizyczne • Organizacje polityczne • Czynniki kulturowe Zmiany nabrały tempa w epoce nowożytnej, w ciągu ostatnich 200 lat. Giddens stwierdza, że przyczyniły się do tego: • czynniki ekonomiczne • czynniki polityczne • czynniki kulturowe

4. Proces społeczny PROCES SPOŁECZNY – ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami • PROCES KIERUNKOWY – taki, którego żaden etap nie powtarza się, a cała sekwencja przybliża stale do jakiegoś przyszłego stanu wyróżnionego – celu czy krańca procesu • PROCES CYKLICZNY – taki, w którym po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia, do swojego kształtu początkowego • PROCES ROZWOJU – to proces kierunkowy, który jest procesem pozytywnym (z upływem czasu zwiększa się poziom badanej zmiennej) oraz zmiana napędzana jest przez mechanizmy wewnątrzspołeczne (immanentne i endogenne)

5. Rozwój społeczny ROZWÓJ SPOŁECZNY – proces kierunkowy napędzany czynnikami endogennymi, w których poziom pewnych istotnych zmiennych jest stale rosnący • Czynniki endogenne – wewnątrzspołeczne, immanentne, zamknięte w ramach rozważanego systemu, w odróżnieniu od zewnętrznych (egzogennych) – jak zmiany klimatyczne, katastrofy przyrodnicze, epidemie chorób itp. Odróżniamy: • ROZWÓJ JEDNOLINIOWY – taki, w którym sekwencja zmian biegnie zawsze tym samym, jednym torem, po regularnej, wyznaczonej jakby z góry trajektorii • ROZWÓJ WIELOLINIOWY – taki, w którym różne sekwencje zmian maja jedynie zbliżony ogólny kierunek, ale przebiegają w różny sposób, różnymi torami czy trajektoriami, w zależności od konkretnych warunków historycznych i kulturowych danego społeczeństwa • ROZWÓJ SKOKOWY – taki, w którym po okresie kumulowania się zmian ilościowych, cząstkowych, dochodzi do pewnego progu nasycenia, po którego minięciu występuje zasadnicza zmiana jakościowa

6. Postęp społeczny POSTĘP SPOŁECZNY – proces (rozwojowy) przybliżający nieustannie do takiego stanu społeczeństwa, w którym realizują się jakieś ważne społeczne wartości; stanu uważanego za dobry, słuszny, sprawiedliwy, szczęśliwy, godny itp. To proces oceniane pozytywnie. REGRES – proces, który oddala społeczeństwo od stanu uważanego za pożądany z punktu widzenia rozpowszechnionych w społeczeństwie wartości Pojęcie postępu jest zrelatywizowane : • do jakiejś zbiorowości • historycznie • do przyjętych kryteriów postępu (uznawanych wartości)

7. Losy idei postępu Cztery wizje postępu: • SAKRALNA • MECHANISTYCZNA • HUMANISTYCZNA • AKTYWISTYCZNA (P. Sztompka) Na aktywność społeczeństwa prowadzącą do twórczych przekształceń wpływa: • cechy jednostek, dominujący typ osobowości (twórcze, aktywne, innowacyjne, itp.) • właściwości struktur społecznych, warunków, w których ludzie podejmują działanie (pluralizm, heterogeniczność, otwartość, elastyczność, tolerancja) • panujący w społeczeństwie stosunek do przeszłości i tradycji • wizja oczekiwanej przyszłości O postępowości decyduje więc ludzka potencja, dążność do osiągania, liczą się również pojedyncze postępowe jednostki (organizatorzy, reformatorzy, rewolucjoniści, politycy, ideologowie), też teorie, doktryny i ideologie.

8. Zmiana-Proces-Rozwój-Postęp

10. Teorie zmiany społecznej • Teorie linearne • Teorie cykliczne • Teorie dychotomiczne W socjologii wyróżnia się również typologie społeczeństw

11. TRAUMA ZMIAN SPOŁECZNYCH Trauma – wstrząs powodowany zmianą społeczną Nie każda zmiana społeczna staje się powodem traumy. Charakter traumatogenny przybierają najczęściej zmiany o szczególnych właściwościach: • zmiany nagłe, szybkie, gwałtowne, dokonujące się w bardzo krótkim czasie • zmiany o szerokim zakresie, obejmujące różne dziedziny życia społecznego • zmiany głębokie, radykalne, dotykające centralnych dla zbiorowości wartości, reguł, przekonań • zmiana musi być niespodziewana, zaskakująca, szokująca (rewolucje, przewroty, przełomy ustrojowe)

12. Trauma kulturowa Najbardziej wrażliwa na zmianę jest dziedzina kultury (wartości, normy, reguły, wzory, obyczaje) TRZY POZIOMY TRAUMY KULTUROWEJ • INDYWIDUALNY • MIKROSPOŁECZNY • MAKROSPOŁECZNY

13. Symptomy traumy • syndrom braku zaufania – zarówno do instytucji publicznych, jak i do innych obywateli • apatia (poczucie bezsilności) • orientacja na dzień dzisiejszy i skrócenie perspektywy czasowej w odniesieniu do przyszłości • nostalgia za przeszłością • nastrój niepokoju, obaw, lęków, któremu towarzyszy podatność na plotki, fantazje, konfabulacje, mity • pojawienie się panik moralnych, gorących masowych dyskusji, sporów

14. Strategie radzenia sobie z traumą • 1)STRATEGIE INDYWIDUALNE • 2) STRATEGIE MASOWE • 3) STRATEGIE ZBIOROWE PRZEZWYCIĘŻENIE TRAUMY • Na poziomie społecznym – oznacza wyłonienie się jednolitego i spoistego systemu wartości, norm, reguł, symboli, przekonań, a więc nowej kultury i zakodowanie jej w nowej tradycji przekazywanej następnym pokoleniom • Na poziomie indywidualnym – oznacza rozpowszechnienie się nowej kompetencji kulturowej, czyli znajomości, akceptacji i bezrefleksyjnego stosowania reguł i wzorów nowej kultury