Przyroda – nowy przedmiot w szkole ponad-gimnazjalnej

1. Przyroda – nowy przedmiot w szkole ponad-gimnazjalnej Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

2. Spotkanie z Operonem 14.03.2013 r. • Program wystąpienia: • 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej • 2. Propozycje rozwiązań organizacyjnych dotyczących przyrody • 3. Metodyczne wskazówki realizacji zajęć z przyrody • 4. Materiały przydatne w nauczaniu/uczeniu się przyrody • 5. Konferencja dla nauczycieli w ZCDN Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

3. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej Cel główny Poszerzenie wiedzy uczniów z zakresu nauk przyrodniczych. Wymaganie ogólne Rozumienie metody naukowej, polegającej na stawianiu hipotez i ich weryfikowaniu za pomocą obserwacji i eksperymentów. Pamiętajmy także o umiejętnościach kluczowych wymienionych w części wstępnej podstawy programowej dla 4 etapu Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

4. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej 230 celów szczegółowych 96 przykładowych tematów zajęć 24 główne wątki tematyczne 3 zagadnienia problemowe Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

5. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej A. Nauka i świat - wątki 1. Metoda naukowa i wyjaśnianie świata. 2. Historia myśli naukowej. 3. Wielcy rewolucjoniści nauki. 4. Dylematy moralne w nauce. 5. Nauka i pseudonauka. 6. Nauka w mediach. 7. Nauka w komputerze. 8. Polscy badacze i ich odkrycia. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

6. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej B. Nauka i technologia - wątki 9. Wynalazki, które zmieniły świat. 10. Energia od słońca do żarówki. 11. Światło i obraz. 12. Sport. 13. Technologie współczesne i przyszłości. 14. Współczesna diagnostyka i medycyna. 15. Ochrona przyrody i środowiska. 16. Nauka i sztuka. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

7. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej C. Nauka wokół nas -wątki 17. Uczenie się. 18. Barwy i zapachy świata. 19. Cykle, rytmy i czas. 20.Śmiech i płacz. 21. Zdrowie. 22.Piękno i uroda. 23.Woda – cud natury. 24.Największe i najmniejsze. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

8. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej 20. Śmiech i płacz -tematy 20.1 F fizyczna charakterystyka odgłosów śmiechu i płaczu (rytm, barwa dźwięku itp.); naśladowanie śmiechu, płaczu (i innych dźwięków związanych z wyrażaniem emocji) za pomocą instrumentów muzycznych; 20.2 Ch chemiczne aspekty stresu; skład chemiczny łez; 20.3 B biologiczna funkcja śmiechu i płaczu; śmiech i płacz wśród zwierząt; funkcja gruczołów łzowych; 20.4 G różnice cywilizacyjne w wyrażaniu uczuć przez człowieka. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

9. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej 20. Śmiech i płacz Wymagania szczegółowe: F Ch B G – uczeń/uczennica: 1 rozróżnia dźwięki proste (tony) od złożonych, tłumaczy różnice barwy dźwięków wytwarzanych przez instrumenty muzyczne oraz przez człowieka; 2 przedstawia cechy odgłosów śmiechu i płaczu jako dźwięków; 3 opisuje chemiczne aspekty stresu; 4 opisuje skład chemiczny łez i rolę składników tego płynu; 5 wyjaśnia, czym z punktu widzenia fizjologii jest śmiech i płacz 6 omawia znaczenie śmiechu i płaczu w nawiązywaniu i podtrzymywaniu więzi wśród ludzi pierwotnych i współczesnych (np. sygnalizowanie potrzeb przez noworodka, budowanie relacji matka-dziecko, łagodzenie agresji wśród współplemieńców); 7 wyszukuje i przedstawia informacje dotyczące kulturowych różnic w wyrażaniu emocji w społeczeństwach tradycyjnych i nowoczesnych. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

10. 1. Przyroda jako przedmiot uzupełniający w nowej podstawie programowej ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI 1.Zajęcia przyroda służą utrwaleniu postawy naukowej wobec świata przyrody, zaciekawienia jego bogactwem i dostrzegania holistycznego charakteru nauk przyrodniczych. 2.Treści nauczania wydobywają poszczególne wątki wiedzy przyrodniczej odnoszące się do ważnych zagadnień naszej cywilizacji. 3.Zajęcia powinny mieć charakter interdyscyplinarny, a poszczególne wątki mogą być realizowane przez nauczycieli różnych specjalności (fizyka, chemia, biologia, geografia). 4.Zajęcia powinny być prowadzone z wykorzystaniem bogatego zaplecza doświadczalnego w zakresie każdej ze składowych dziedzin nauki. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

11. 2. Propozycje rozwiązań organizacyjnych dotyczących przyrody W ramowym planie nauczania przewidziano 120 godzin na realizację przyrody w ciągu 2 lat edukacji czyli średnio 2 godziny tygodniowo w klasach: II-j i III-j. Nauczanie może realizować jeden nauczyciel z grupy przyrodniczej, lecz dla zapewnienia interdyscyplinarności lepsza jest realizacja przyrody przez 2-4 nauczycieli naprzemiennie. Ze względu na maturę warto więcej godzin nauczania przyrody zrealizować przez pierwsze dwa semestry np. po 45 godzin zostawiając na trzeci semestr 30 godzin, a w ostatnim zrezygnować z nauczania przyrody. Warto dokładnie monitorować wybrane rozwiązania organizacyjne i modyfikować je w miarę potrzeby w następnych latach. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

12. 2. Propozycje rozwiązań organizacyjnych dotyczących przyrody Na zajęciach przyrody można realizować albo wątki tematyczne albo watki przedmiotowe. Można też łączyć wątki. Ważne aby realizować różnorodne tematy z różnych wątków i modułów. Zajęcia przyrody powinny minimalnie obejmować 4 wątki np. cztery watki tematyczne lub dwa- trzy wątki tematyczne i dwa-jeden wątek przedmiotowy. Cały kurs powinien obejmować minimalnie15-16 okien tabeli. Dopuszcza się realizację wątku tematycznego opracowanego przez nauczyciela. Realizację przyrody warto dostosować do zainteresowań konkretnej grupy i wybranego przez nich profilu. Podstawą dobrej realizacji jest dobór, adaptacja lub opracowanie własnego programu nauczania dostosowanego do specyfiki szkoły i uczniów. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

13. 3. Metodyczne propozycje realizacji zajęć z przyrody 1.Wydaje się, że szczególnie korzystną metodą pracy jest metoda projektów uczniowskich. Przy ich realizacji ścisła współpraca nauczycieli przedmiotów przyrodniczych może ułatwić poznawanie przez młodych ludzi wybranych do realizacji zagadnień oraz poszerzyć ich horyzonty. 2.Cenna także metoda obserwacji i badań uczniowskich, dzięki którym uczniowie będą formułować problem badawczy, proponować robocze hipotezy, planować obserwacje i eksperymenty, doświadczalnie sprawdzać hipotezy, odrzucać je lub przyjmować, wreszcie analizować jakość badań i dokładność pomiarów oraz wnioskować na podstawie swoich wyników. 3.Przydatne będą także inne metody aktywizujące uczniów do myślenia i działania jak np. metaplan, swot, dyskusje, składanka ekspercka, mapa mentalna, analiza przypadku, drzewo decyzyjne Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

14. 3. Metodyczne propozycje realizacji zajęć z przyrody 4.Wydaje się, że równie korzystną metodą pracy w nauczaniu przyrody na poziomie ponadgimnazjalnym będą wycieczki przyrodnicze i wizyty w instytutach naukowych, interaktywnych centrach popularyzujących naukę i technologie, muzeach, ośrodkach edukacji przyrodniczej i ekologicznej, zakładach pracy, wystawach i naukowych festiwalach. 5.Warto doprowadzić do stałej współpracy ze środowiskami naukowymi (z uczelniami)w celu korzystania z ich bazy laboratoryjnej i literaturowej, uczestniczenia w wykładach popularno-naukowych, pokazach i warsztatach. 6.Ciekawe będą także lekcje z filmem, praca z tekstami w czasopismach popularnonaukowych oraz zasobami Internetu. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

15. 3. Metodyczne propozycje realizacji zajęć z przyrody – programy, rozkłady, plany Programy nauczania: 1.Ciekawi świata – Przyroda – Jolanta Holeczek – Operon 2.Przyroda – interdyscyplinarne spojrzenie na świat – M. Jankun, K. Błaszczak - ORE Warszawa 3. Przyroda i nauka – U.Bartoszek – ORE Warszawa 4. Uczę się – poznaję – rozumiem – G. Skirmuntt – ORE W-wa Rozkłady (plany dydaktyczne) – Operon Plany wynikowe - Operon Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

16. 3. Metodyczne propozycje realizacji zajęć z przyrody – program G.Skirmuntt Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

17. 3. Metodyczne propozycje realizacji zajęć z przyrody – program G.Skirmuntt Obejmuje 6 wątków tematycznych, po dwa z każdej głównej grupy tematycznej (20 godzin na każdy wątek): A. Nauka i świat: 6. Nauka w mediach 8. Polscy badacze i ich odkrycia B. Nauka i technologia: 9. Wynalazki, które zmieniły świat 15. Ochrona przyrody i środowiska C. Nauka wokół nas: 17. Uczenie się 21. Zdrowie Realizacja przez 4 nauczycieli naprzemiennie po 2h tygodniowo (raz w miesiącu). Stosowana metoda – projekt interdyscyplinarny Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

18. 3. Metodyczne propozycje realizacji zajęć z przyrody – ocenianie kształtujące Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące: • - określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia • - ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia • - potrafi formułować tzw. pytania kluczowe • - potrafi zadawać pytania angażujące uczniów w lekcję • - stosuje efektywną informację zwrotną • - wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską Stosując Ocenianie Kształtujące należy pamiętać o uwzględnieniu tego faktu w PZO i WZO. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

19. 4. Materiały przydatne w nauczaniu/uczeniu się przyrody Podręczniki np. Ciekawi Świata – Przyroda - Operon E-booki (w przygotowaniu) Dzienniki projektów (w przygotowaniu) Portale dla nauczycieli np. Scholaris, p. wydawnictw edukacyjnych Czasopisma dla nauczycieli: Geografia w Szkole, Fizyka w Szkole, Biologia w Szkole, Chemia w Szkole – EduPress (Raabe) Czasopisma popularno-naukowe np. Świat Nauki, Wiedza i Życie, National Geographic, Focus, Urania, Świat Techniki, Świat Wiedzy Filmy popularno-naukowe i przyrodniczo-ekologiczne Pakiety edukacyjne np. Odnawialne źródła Energii (FWiE), Błękitny Pakiet, Klasa z klimatem, Zielony Pakiet (REC) Książki popularno-naukowe np. Nadchodzi era Słońca, Odkryj smak fizyki, Energia jądrowa wczoraj i dziś, Zrównoważona energia bez pary w gwizdek, Globalne ocieplenie – Co Ty możesz zrobić? Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

20. 5. Zintegrowana konferencja dla nauczycieli, którzy będą realizować zajęcia z przyrody w ZCDN Planowany termin 11 maja lub 25 maja 2013 (czas ok. 6 godzin). Zaproszony zostanie współautor(ka) podstawy z przyrody. W konferencji wezmą udział wydawnictwa edukacyjne. Obok wykładów planujemy część warsztatową lub wizytę w instytucie naukowym. Uczestnicy otrzymają materiały konferencyjne. Konferencja będzie bezpłatna. Serdecznie zapraszam do wzięcia w niej udziału. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 091 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl

21. Dziękuję za uwagę Zdzisław Nowak – nauczyciel konsultant ds. edukacji przyrodniczej i ekologicznej Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli 70-236 Szczecin, ul. Sowińskiego 68, s.213 (IIp.), godz. 9-16 (śr 10-17) tel. 091 43-50-656, kom. 608 025 431, e-mail: znowak@zcdn.edu.pl